AN APPLICATION ON BANKS' BALANCE SHEET CHANGES AFTER THE TRANSITION TO NON-TRADITIONAL MONETARY POLICIES IN TURKEY: ANALYSIS AND COMPARISON OF 2010 AND 2024 PERIODS WITH ENTROPY AND CRITIC METHODS

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 139 - 158, 31.07.2024

Taner Akçacı , Okan Güleç

https://doi.org/10.33416/baybem.1505869

Öz

Economic stability is the most basic economic goal of countries. The basis of economic stability is price stability and financial stability. While many countries implemented price stability-based monetary policies until the 2008 Global Economic Crisis, the necessity of financial stability along with price stability was understood after the crisis. After 2017, price stability began to deteriorate and financial stability was subsequently affected in Turkiye. The rapid depreciation of money following the deterioration of price stability has led savers to different money holding tools. In this study, changes in banks' loan and deposit totals and investment preferences of banks in an environment where economic stability was disrupted in the period after Turkey started using non-traditional monetary policy tools were examined. Banks, which in previous periods funded the loans they lent with the deposits they collected, followed a different path in this process. In the last year, deposits collected by banks have exceeded the loans they lent. They directed their excess deposits to securities. The most preferred security was government bonds. In order to support the results obtained with the data, the data for the periods of June 2010 and March 2024, which are the subject of the study, were weighted with ENTROPY and CRITIC methods. In both methods, there was an increase in the weight of government bonds in the 2024 period compared to the 2010 period.

Anahtar Kelimeler

INTEREST, DEPOSIT, MONETARY POLICY, ECONOMIC STABILITY

TÜRKİYE’DE GELENEKSEL OLMAYAN PARA POLİTİKALARINA GEÇİŞ SONRASI BANKALARIN BİLANÇO DEĞİŞİMLERİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA: 2010 VE 2024 DÖNEMLERİNİN ENTROPİ VE CRITIC YÖNTEMLERİ İLE ANALİZİ VE KARŞILAŞTIRILMASI

Öz

Ekonomik istikrar, ülkelerin en temel ekonomik hedefidir. Ekonomik istikrarın temelini fiyat istikrarı ve finansal istikrar oluşturur. 2008 Küresel Ekonomik Krizi’ne kadar birçok ülke fiyat istikrarı temelli para politikaları yürütürken, kriz sonrası fiyat istikrarı yanında finansal istikrar gerekliliği anlamıştır. Türkiye’de 2017 yılından sonra fiyat istikrarı bozulmaya başlamış ve devamında finansal istikrar etkilenmiştir. Fiyat istikrarının bozulması sonrası paranın hızla değer kaybetmesi tasarruf sahiplerini farklı para tutma araçlarına yöneltmiştir. Bu çalışmada, Türkiye’nin geleneksel olmayan para politikası araçlarını kullanmaya başladıktan sonraki dönemde, bankaların kredi ve mevduat toplamlarındaki değişmeler ve bankaların ekonomik istikrarın bozulduğu ortamdaki yatırım tercihleri incelenmiştir. Önceki dönemlerde borç verdiği kredileri topladığı mevduatlar ile fonlayan bankalar, bu süreçte farklı bir yol izlemiştir. Son bir yılda bankaların topladığı mevduatlar, borç verdiği kredilerin çok üstüne çıkmıştır. Ellerindeki fazla mevduatları menkul değerlere yönlendirmişlerdir. En çok tercih edilen menkul değer ise devlet tahvili olmuştur. Verilerle ulaşılan sonuçları destekleyebilmek adına çalışmaya konu olan Haziran 2010 ve Mart 2024 dönemlerine ait verilerin ENTROPİ ve CRITIC yöntemleri ile ağırlıklandırılması yapılmıştır. Her iki yöntemde de 2024 döneminde 2010 dönemine göre devlet tahvillerinin ağırlığında artış görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

FAİZ, MEVDUAT, PARA POLİTİKASI, EKONOMİK İSTİKRAR

Etik Beyan

Bu çalışmada etik kurul onayı gerektiren herhangi bir uygulamaya başvurulmamıştır

Kaynakça

• Akbalık, M., Yurttadur, M. ve Taşçı, M.Z. (2022). ENTROPİ ve COPRAS Yöntemleriyle finansal performans analizi: mevduat ve katılım bankaları karşılaştırması, Journal of Banking and Insurance Review, 16, 13-27.
• Andreica, M. D., Ion, D., Andreica, M. I., Resteanu C. (2010). A new portfolio selection method based on interval data. Studies İn İnfomatics And Control, 19(3), 253-262.
• Akgül, Y. (2021), Borsa İstanbul’da işlem gören ticari bankaların finansal performansının bütünleşik CRITIC CoCoSo modeliyle analizi, Journal of Economics and Financial Researches, 3(2), 71-90.
• Ayçin, E. ve Orçun, Ç. (2019). Mevduat bankalarının performanslarının ENTROPİ ve MAIRCA yöntemleri ile değerlendirilmesi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(42), 175-194. https://doi.org/10.31795/baunsobed.657002
• Ayrancıoğlu, N. D. (1999). Para politikasının bir aracı olarak “açık piyasa işlemleri” ve Türkiye örneği (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Azizov, M. (2012). Para politikası araçlarının ekonomiyi yönlendirmede kullanılması: Azerbaycan örneği. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi. 7(2), 63-73.
• Demir G. ve Kartal, M. (2020). Güncel çok kriterli karar verme teknikleri, Akademisyen Kitabevi, 1-147.
• Demircioğlu, M ve Coşkun, İ.T. (2018). CRITIC-Moosra yöntemi ve Ups seçimi üzerine bir uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 27(1), 183-195.
• Duramaz, S. ve Dilber, İ. (2015). Küresel kriz sürecinde para politikasında yeni bir araç olarak faiz koridoruna genel bir bakış. Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(1), 29-38.
• Dursun, G. D., Bozkır B., (2018). Türkiye’de faaliyet gösteren ticari bankaların aktif kalitesinin TOPSIS yöntemi ile ölçümü. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 3(3), 243-258. https://doi.org/10.30784/epfad.422500
• Erdoğan, H. H. (2022). A multıcrıterıa decısıon framework for bank performance evaluation ın Turkey. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 98–109.
• Eş, A., ve Kök, E. (2020). Banka performanslarının ENTROPİ tabanlı WASPAS yöntemiyle analizi, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 233-250.
• Ezin, Y. & Samırkaş, M. C. (2022). Bankaların kârlılık performanslarının ENTROPİ ve TOPSIS yöntemi ile incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 860-890. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1112534
• Gezen, A. (2019). Türkiye’de faaliyet gösteren katılım bankalarının ENTROPİ ve WASPAS yöntemleri ile performans analizi, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 84, 213-232. https://doi.org/10.25095/mufad.625812
• Gökalp, B. T. (2015). Türkiye’de asimetrik faiz koridoru uygulamasının hisse senedi piyasasındaki alternatif serilerin getirileri üzerindeki etkileri. (Doktora Tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Jahan, A., Mustapha, F., Sapuan, S. M., Ismail, M. Y., & Bahraminasab, M. (2012). A framework for weighting of criteria in ranking stage of material selection process. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 58(1), 411-420.
• Kale, S. (2017). Türk bankacılık sektörünün aracılık fonksiyonu. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2(3), 209-220. https://doi.org/10.29106/fesa.350638
• Karaca, S.S., Altemur, N. ve Çevik, M. (2020). Bankacılık sektöründe performans analizi: ENTROPI ve WASPAS yöntemi uygulaması, Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 46-76.,
• Koşaroğlu, Ş.M. (2020). BIST’te işlem gören bankaların performanslarının SD ve EDAS yöntemleriyle değerlendirilmesi. Finans, Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 406-417. https://doi.org/10.29106/fesa.758281
• Khatkhate, D. ve Villanueva, D. P. (1978). Operation of selective credit policies in less developed countries: certain critical issues. World Development. 6(7-8), 979–990. https://doi.org/10.1016/0305-750X(78)90056-6
• Öner, S. (2015). Geleneksel olmayan para politikası araçlarının gelişimi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi Finans Enstitüsü.
• Özker, A. N. (2008). Gelişmekte olan ülkelerde selektif (tercihli) kredi politikalarında yapısal uyum ve sektörel gelişme. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 6(10), 124-141.
• Perera, R. A. A. (2010). Monetary policy in turbulent times: impact of unconventional monetary policies, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1669948, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1669948
• Reyhan, Y. (2019). CDS primleri arasındaki etkileşim: gelişmekte olan ülkeler üzerine bir inceleme. (Yüksek Lisans Tezi). Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Serel, A ve Özkurt, İ. C. (2014). Geleneksel olmayan para politikası araçları ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 12(22), 56-71. https://doi.org/10.11611/JMER247
• Serin, V. (1998). İktisat politikası, İstanbul: Alfa Yayınları, İstanbul.
• Şimşek, H. ve Altay, A. (2009). Küresel kriz ortamında Türkiye’de maliye politikalarının değerlendirilmesi. Ekonomik Yorumlar Dergisi. 2(528), 11-23.
• TCMB (2024). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi Haftalık Para ve Banka İstatistikleri https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket
• TCMB (2024). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi, Faiz İstatistikleri. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket
• TCMB (2024). Enflasyon Verileri https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Enflasyon+Verileri
• Türkiye Bankalar Birliği, 2024. Banka ve Sektör Bilgileri https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/59
• Türkiye’nin CDS Primi Geçmişi (2010-2024) https://tr.investing.com/rates-bonds/turkey-cds-5-year-usd-historical-data
• Tüyen, Z. (2014). Türkiye’de para politikalarının geleceği. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 4, 19-31.
• Ünal, E. A.(2019). Özel sermayeli ticari bankalarının finansal performansının SD ve WASPAS yöntemleri ile ölçülmesi. Ekonomi, Politika& Finans Araştırmaları Dergisi, 4(3), 384-400. https://doi.org/10.30784/epfad.650513
• Ünalmış, D. (2015). Faiz koridoru, likidite yönetimi ve para piyasalarında efektif fonlama faizi. Ekonomi Notları TCMB İdare Merkezi. 20, 1-13.
• Varlık, S. ve Varlık, N. (2017). Türkiye’nin CDS priminin oynaklığı. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi. 54(632), 9-17.
• Vural, U. (2013). Geleneksel olmayan para politikalarının yükselişi. (Uzmanlık Yeterlilik Tezi). Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası İletişim ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Wang, T. ve Lee, H. D. (2009). Developing a fuzzy TOPSIS approach based on subjective weights and objective weights, Expert Systems with Entropy Applications, 36(5), 8980-8985. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2008.11.035
• Yılmaz Ö. ve Yakut E. (2021), ENTROPİ temelli TOPSIS ve VIKOR yöntemleri ile bankacılık sektöründe finansal performans değerlendirmesi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(4),1297-1321. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.874660
• Yücememiş, B., U. Alkan ve C. Dağıdır. (2015). Yeni bir para politikası olarak faiz koridoru: Türkiye’de para politikası kurulu faiz kararlarının enflasyon üzerindeki etkisi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(13), 449-478. https://doi.org/10.14784/jfrs.02508
• Zhi-hong, Z., Yi, Y. ve Jing-nan, S. (2006). Entropy method for determination of weight of evaluating in fuzzy synthetic evaluation for water quality assessment indicators, Journal of Enviromental Sciences, 18(5), 1020-1023. https://doi.org/10.1016/S1001-0742(06)60032-6