AİHM KARARLARI IŞIĞINDA MAHPUSLARIN AÇLIK GREVLERİNDE HEKİM MÜDAHALESİ SORUNU

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 38, 31.12.2022

Murat Akpınar

Öz

Açlık grevi ve ölüm orucu gibi faaliyetler, genellikle hükümlü ve tutukluların bulundukları yerlere ait koşulların yetersizliğinden şikayetçi olmaları sebebiyle, bu koşulların iyileştirilmesine yönelik, devlete karşı takındıkları ve kendilerini ifade etme açısından başvurdukları bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Eylemciler protesto faaliyetleri sırasında beden ve ruh sağlığı açısından birtakım problemler ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Dolayısıyla ifade ve düşünce özgürlüğü aracı olarak kullanılmak istenen söz konusu eylemler ile devletin yaşam hakkını koruma anlamında pozitif yükümlülüğü arasında bir denge mekanizmasının oluşturulması ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Devlet bu tür eylemlere hangi aşamada, ne ölçüde müdahalede bulunabilir? Bu çalışmada, açlık grevi faaliyetleri sırasında yapılması muhtemel zorla besleme girişimi, devletin pozitif yükümlülüğü, ulusal ve uluslararası düzenlemeler ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ışığında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Açlık Grevi, Ölüm Orucu, Zorla Besleme, Tıbbi Müdahale, Pozitif Yükümlülük

The Problem of Physician Intervention in Hunger Strike of Prisoners in the Light of the ECHR Decisions

Öz

Activities such as hunger strike and death fast appear as a method that convicts and detainees resort to in terms of expressing themselves against the state in order to improve these conditions, since they often complain about the inadequate conditions in their places of residence. Activists face some problems in terms of physical and mental health during protest activities. Therefore, there is a need to establish a balance mechanism between the said actions, which are intended to be used as a means of freedom of expression and thought, and the positive obligation of the state to protect the right to life. At what stage and to what extent can the state intervene in such actions? In this study, possible force-feeding attempts during the hunger strike activities will be evaluated in the light of the positive obligation of the state, national and international regulations and the decisions of the European Court of Human Rights.

Anahtar Kelimeler

Açlık Grevi, Ölüm Orucu, Zorla Besleme, Tıbbi Müdahale, Pozitif Yükümlülük

Kaynakça

• Akandji-Kombe, Jean-François: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap), Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları, No: 7.
• Akkaya, Hikmet Murat: Vücut Bütünlüğüne Yönelik Rıza Aranmadan Gerçekleştirilen Müdahaleler, Ankara 2019.
• Atalay, Ayşe Özge: “İnfaz Kurumlarındaki Açlık Grevlerine Devlet Müdahalesi Sorunu”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(109), 2013, s. 63-87.
• Bahadır, Oktay: Yaşama Hakkı, 1. Baskı, Ankara 2015.
• Cankurt, Ezgi: Tıbbi Müdahale ve İnsan Üzerinde Deney Bağlamında İlgilinin Rızası, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2018.
• Cengiz, Serkan: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Yaşam Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (93), 2011, s. 383-404.
• Cengiz, Serkan: “Mahpusların Açlık Grevi ve Zorla Besleme Parodoksu Işığında Hekim Sorumluluğu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (88), 2010, s. 421-438.
• Ceylan, Neslihan Aybike: “Kamu Hukuku (Genel Kamu Hukuku) Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Hakların Bütünlüğü İlkesi”, Anasay Dergisi,1(2), 2017, s. 217-226.
• Çelik, Can: “İnsan Hakları Boyutuyla Zorla Besleme”, Fasikül Hukuk Dergisi, 6(53), 2014, s.39-47.
• Çor, Yaşar: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Sözleşme Kapsamında İşkence Görmeme Hakkına Bakış Açısı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (75), 2008, s. 63-93.
• Demirbaş, Timur: İnfaz Hukuku, 7. Baskı, Ankara 2020.
• Doğan, Recep: “Ceza ve İnfaz Kurumlarında Açlık Grevine Müdahale, Hukuka Uygunluk Nedenleri ve AİHM Yaklaşımı”, Ankara Barosu Dergisi, 79(2), 2021, s. 193-238.
• Doğmuş, Simay: AİHS Işığında Devletlerin Yaşama Hakkına İlişkin Pozitif Yükümlülükleri, 1. Baskı, Ankara 2018.
• Feyzioğlu, Metin: “Açlık Grevi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 43(1), 1993, s. 157-168.
• Hancı, İsmail Hamit/ÜNVER, Yener: IV. Uluslararası Sağlık Hukuku Kongresi Kitabı, 1. Baskı, Ankara 2018.
• İnci, Zekiye Özen: Bir Koruma Tedbiri Olarak Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Tutuklama, 4. Baskı, Ankara 2017.
• Karaosmanoğlu, Fatih: İnsan Hakları, 2. Baskı, Ankara 2012.
• Kılınç, Bilal: Mukayeseli Hukukta Ötanaziye İlişkin Yaklaşımlar ve Hukukumuzda Ötanazinin Yeri Sorunu, 1. Baskı, Ankara 2019.
• Metin, Yüksel: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Yaşamın ve Sağlığın Korunması ile İlgili Olarak Taraf Devletlere Yüklediği Pozitif Yükümlülükler”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 7(27), 2010, s. 111-132.
• Özbek, Veli Özer: İnfaz Hukuku, 12. Baskı, Ankara 2020.
• Taşkın, Ahmet: “Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’da Beslenmenin Reddi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (62), 2006, s. 230-261.
• Ulsenheimer, Klaus in: LAUFS/KERN/REHBORN, Handbuch des Arztrechts, 5. Auflage, 2019. Weichbrodt, Stefan: Die Pflichten beamteter Ärzte bei der Abwendung eines Hungerstreiks, Neue Juristische Wochenschrift, Heft 7, 1983.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları
• Oberschlick/Avusturya Kararı: http://hudoc.echr.coe.int/tur?i=001-57716, E.T: 12.05.2021
• Nevmerzhitsky/Ukrayna Kararı: http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-68715, E.T: 12.05.2021
• Pandjikidze ve Diğerleri/Gürcistan Kararı: https://www.echr.coe.int/Documents/FS_Hunger_strikes_detention_TUR.pdf, E.T: 12.05.2021
• Özgül/Türkiye Kararı: https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/28102020085530%C3%96ZG% C3%9CL%20KARARI.pdf, E.T: 12.05.2021
• Ciorap/Moldova Kararı: http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-81136, E.T. 14.05.2021
• Belçika/Belçika Kararı: http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-188022, E.T: 19.05.2021
• Tyrer/Birleşik Krallık Kararı: http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-57587, E.T: 19.05.2021
• Özgür Gündem/Türkiye Kararı: http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-58508, E.T: 19.05.2021
• Pretty/Birleşik Krallık Kararı: http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-60448, E.T: 21.05.2021
• İnternet Kaynakları
• https://tr.wikipedia.org/wiki/A%C3%A7l%C4%B1k_grevi, E.T: 06.05.2021
• https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/DTB-Malta%20bildirgesi-2017.pdf, E.T: 06.05.2021
• https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.1219.pdf, E.T: 18.10.2022
• https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=4847&mevzuatTur=Kuru mVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5, E.T: 10.05.2021
• https://www.ihd.org.tr/avrupa-insan-haklari-sozlesmesi-ve-eki-protokollerde-yer- alan-haklar-ve-ozgurlukler/, E.T: 10.05.2021
• http://hastahakki.org/avrupada-hasta-haklarinin-gelistirilmesi-bildirgesi-amsterdam- 28-30-mart-1994-copy/, E.T: 09.05.2021
• https://www.ttb.org.tr/eweb/istanbul_prot/ist_protokolu.html, E.T: 09.05.2021
• https://www.ttb.org.tr/images/stories/haberler/file/DTB_Tokyo_Bildirgesi_2016.pdf, E.T: 09.05.2021
• https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/DTB-Malta%20bildirgesi-2017.pdf, E.T: 09.05.2021
• https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/10122019112811poizitif_yukumluluk. pdf, E.T: 19.05.2021
• https://undocs.org/E/CN.4/2006/120, E.T: 14.05.2021