A Functional Food: Lupin

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 89 - 101, 16.06.2020

Mustafa Yorgancılar Duygu Başarı Emine Atalay Münüre Tanur Erkoyuncu

Öz

Lupin seeds have been used as human and animal nutrition, treatment, biological pesticide, plant growth promoter and ornamental plant in landscape for several thousand years. The functional food properties of lupin increases day by day, high and unique protein property and content, rich mineral and vitamin content, rich oleic acid content, antioxidant capacity, fiber and other specific components are remarkable.
In our country, especially produced in a limited area, lupine is mostly consumed as snack. However, due to its ability to grow in marginal areas, high protein and low starch content, it has been possible to use as an alternative product in recent years. In this study, the importance of lupen plant in the world and in our country and alternative usage areas are mentioned. Under the topics of food, feed, health, organic agriculture and ornamental plants, the possibilities of different usage of lupin are mentioned.

Anahtar Kelimeler

Functional food, lupin, lupin feeding, health, ornamental plant

Fonksiyonel Bir Gıda: Lüpen (Termiye)

Öz

Lüpen tohumları birkaç bin yıldır insan ve hayvan beslenmesinde, tedavisinde, son zamanlarda biyolojik pestisit, bitki gelişim teşvik edicisi ve peyzajda süs bitkisi olarak kullanılmaktadır. Gün geçtikçe fonksiyonel gıda özelliği artan lüpen, yüksek ve benzersiz protein özelliği ve içeriği, zengin mineral ve vitamin kapsamı, zengin oleik asit miktarı, antioksidan kapasitesi, lif ve diğer özellikli bileşenleri bakımından dikkat çekmektedir.
Ülkemizde özellikle kısıtlı alanda üretimi yapılan lüpen, çoğunlukla çerezlik olarak tüketilmektedir. Ancak marjinal alanlarda yetişebilmesi, yüksek protein düşük nişasta içeriği sayesinde son yıllarda alternatif ürün olarak kullanım imkanları oluşmuştur. Bu çalışmamızda, lüpen bitkisinin dünyadaki ve ülkemizdeki öneminden, alternatif kullanım alanlarından bahsedilmiştir. Gıda, yem, sağlık, organik tarım ve süs bitkileri başlıkları altında lüpenin farklı kullanılma imkânlarına değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fonksiyonel gıda, lüpen, yem, sağlık, süs bitkisi

Kaynakça

• Açıkgöz, E., Hatipoğlu, R., Altınok, S., Sancak, C., Tan, A., Uraz, D. (2005) . Yem bitkileri üretimi ve sorunları. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Tarım Kongresi, 3-7 Ocak, Ankara, s. 503-518.
• Adıgüzel, Y. T. (2018). Organik kökenli yüksek proteinli sporcu takviye gıdasının hazırlanması (Bar). BİGGATA Projesi. Teknopark Girişimci Destek Programı, Erzurum.
• Akalın, H. Ş., Toparlı, R., Gözaydın, N., Zülfikar, H., Argunşah, M., Demir, N., Aksu, B. T., Gültekin, B. (2009). Türkçe Sözlük (10. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları Ankara, s. 1960.
• Annison, G., Hughes, R. J., Choct, M. (1996). Effects of enzyme supplementation on the nutritive value of dehuled lupins. British Poultry Science, 37:157.
• Anonim, (2019a). https://www.tarbigem.com.tr/urunler/yem-bitkileri, Erişim tarihi: 27.12.2019.
• Anonim, (2019b). https://www.ceramiracle.com/blogs/lupin-seed-extract/lupin-seed-extract. Erişim tarihi: 22.12.2019.
• Anonim, (2019c). www.amazon.in/Creative-Farmer-Flower-Seeds-Herbaceous/dp/B078RJ31NM, Erişim tarihi: 27.12.2019.
• Anonim, (2019d). https://www.amusingplanet.com/2013/03/flowering-of-lupins-in-lake-tekapo-new.html, Erişim tarihi: 27.12.2019.
• Arnoldi, A. (2005). Optimized processes for preparing healthy and added value food ingredients from lupin kernels, the European Protein-rich Grain Legume, Aracne, Rome.
• Arslan, C., Şeker, E. (2001). Farklı muamelelere tabi tutulan beyaz lüpenlerin bıldırcınlarda besi performansı üzerine etkisi. S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Baytop, T. (1994). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları No: 578, Ankara.
• Baytop, T. (2007). Türkiye Bitki Adları Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları Ankara, s. 93, 265.
• Bilgiçli, N., Levent, H. (2014). Utilization of lupin (Lupinus albus L.) flour and bran with Xylanase enzyme in cookie production. Agricultural Research Cominication Centre, Legume Res. 37(3): 264-271.
• Bilgiçli, N., Yorgancılar, M., Acar, R., Atalay, E., Tanur, M. (2012). Lüpen’in (Lüpen=Lupinus albus L.) Sağlık ve Beslenme Açısından Önemi ve Gıda Sektöründe Kullanımı. III. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, Bildiri Kitabı: 454- 457, 10-12 Mayıs Konya.
• Blanco, G. O. (1990). Genetic variability of tarwi (Lupinus mutabilis sweet) agricultural and nutritional aspects of lupines. Lima, Cuzco, 34-49.
• Brenes, A., Marguartdt, R. R., Guenter, W., Viveros, A. (2002). Effect of enzyme additional on the performance and gastrointestinal tract size of chickens fed lupin seed and their fraction. Poultry Science 81:670-678.
• Buszewski, B., Rafinska, K., Cvetanovic, A., Walczak, J., Krakowska, A., Rudnicka, J., Zekovic, Z. (2019). Phytochemical analysis and biological activity of lupinus luteus seeds extracts obtained by supercritical fluid extraction. Phytochemistry Letters, 30, 338-348.
• Cazes, J. P., Levillet, M., Seroux, M. (1982). The Use of the Lupin in Feedstuffs for Lambs, Rabbits, Fattenings Pigs and Piglets. Proceeding IIrd International Lupin Conferance. Torremolinos, 281-285.
• Cevik, A., Ertas, N. (2019). Effect of quinoa, buckwheat and lupine on nutritional properties and consumer preferences of tarhana. Quality Assurance and Safety of Crops & Foods, 11 (2), 145-155.
• Clements, J. C., Buirchell, B. J., Cowling, W. A. (1996). Relationship between morphological variation and geographical origin or selection history in Lupinus pilosus. Plant Breeding, 115 (1), 16-22.
• Dervas, G., Doxastakisk, G., Hadjisavva-Zinoviadi, S., Triantafillakos, N. (1999). Lupin flour addition to wheat flour doughs and effect on rheological properties. Food Chemistry, 66 (1), 67-73.
• Didur, I. M., Prokopchuk, V. M., Pantsyreva, H. V. (2019). Investigation of biomorphological and decorative characteristics of ornamental species of the Genus Lupinus L. Ukrainian Journal of Ecology, 9 (3), 287-290.
• Ekici, H. (2010). Tekirdağ ili kaba yem üretimi, kapasitesi ve hayvan beslemedeki önemi. Yüksek lisans tezi, Zootekni Anabilim Dalı, Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ. 44 s.
• Elmalı, F. N., Çetin, H. (2018). Determination of acaricidal and insecticidal effects of lupin (Lupinus albus L.) seed extract on tetranychus cinnabarinus, callosobruchus maculatus and plodia interpunctella. 4th International Conference on Environmental Science and Technology (ICOEST), Abstract Book. September 19-23, 2018, Kiev-Ukraine, 24p. ISBN 978-605-67955-4-1.
• Erarslan, N. (2011). Lüpenin fiziksel-kimyasal özellikleri ve hububat ürünlerinde kullanımı. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 1-44.
• Erkek, R., Kırkpınar, F. (1988). Kasaplık piliçlerin beslenmesinde protein kaynağı olarak lüpenden faydalanma olanakları. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Sayı:25, Cilt:3.
• Ertas, N., Bilgicli, N., Ozcan, S., Sari, S. (2014). Influence of lupin (Lupinus albus L.) yoghurt on mineral content and functional properties of tarhana. Quality Assurance and Safety of Crops & Foods, 6 (4), 395-401.
• FAO, (2017). Food Agriculture Organization Statistics.
• Gorecka, D., Lampart-Szczapa, E., Jazitz, W., Sokolowska, B. (2000) Composition of fractional and functional properties of dietary fiber of lupines (L. luteus and L. albus). Molecular Nutrition & Food Research, 44 (4), 229-232.
• Gross, R. 1988. Lupins in human nutrition. In Proc Vth Int. Lupin Conf., Poznan, Poland pp. 51-63.
• Hakkı, E. E., Yorgancılar, M., Atalay, E., Uyar, S., Babaoğlu, M. (2007). Basit Tekrarlı Diziler Arası Polimorfizm (BTDAP=ISSR) tekniği ile yerli lüpen genotiplerinde (Lupinus albus L.) genetik varyasyonun belirlenmesi. Bitkisel Araştırma Dergisi, 2, 1-5.
• Halliwell, B. ve Gutteridge, J. M. (2015). Free radicals in biology and medicine. Oxford University Press, USA.
• Hodgson, J., Lee, Y. (2008). Potential for benefit of lupin on obesity and cardiovascular disease risk in humans. International Lupin Association. IN J. A. Palta and J. B. Berger (eds). ‘Lupins for Health and Wealth’ Proceedings of the 12th International Lupin Conference, 14-18 Sept. 2008, Fremantle, Western Australia. International Lupin Association, Canterbury, New Zealand. ISBN 0-86476-153-8.
• İlhan, O., Şekir, U. (2016). Sporcuların protein tüketimi nasıl olmalı? Türkiye Klinikleri J Sports Med-Special Topics. 2016;2(3):8-15.
• Karagüzel, O., Baktır, I., Çakmakçı, S., Ortaçeşme, V., Aydınoğlu, B., Atik, M. (2001). Gün uzunluğu ekim tarihleri ve paclobutrazolun gazipaşa yöresi doğal acıbaklalarının (Lupinus varius L.) büyüme ve çiçeklenmelerine etkileri üzerinde araştırmalar. (Sonuç Raporu) TÜBİTAK Proje No. TARP –1814, 65 s.
• Kayserilioğlu, R. (1990). Konya yöresinde lüpen (Acıbakla-Termiye) üretimi. TC Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, IV. Bölge Müdürlüğü, Etüd ve Plan şubesi Notları, Konya, 1-13.
• Khan, M. K., Kampanit, W., Nasar-Abbas, S. M., Huma, Z. e., Jayasena, V. (2015). Phytochemical composition and bioactivities of lupin: a Review. Int J Food Sci Technol, 50: 2004-2012.
• Kirecci, O. A., Erman, F., Ozsahin, A. D., Erman, O., Kaya, T., Yilmaz, O. (2018). Influences of Physalis peruviana L. and Lupinus albus L. fruits extracts on the levels of some biochemical parameters in brain and muscle tissues of Type II diabetic rats. Progress in Nutrition, 20 (2), 279-289.
• Leeson, S., Summers, J. D. (1997). Ingredient evaluation and diet formulation. In: Commercial Poultry Nutrition (2nd ed.). Eds. Leeson, S. and Summers, J. D. University Books, Guelph, Canada. pp. 40.
• Mane, S. P., Johnson, S. K., Duranti, M., Pareek, V. K., Utikar, R. P. (2018). Lupin seed gamma-conglutin: Extraction and purification methods - A Review. Trends in Food Science & Technology, 73, 1-11.
• Mülayim, M., Acar, R. (2008). Konya’nın yöresel değeri ak acıbakla (Lüpen= L. albus) bitkisi ve kullanımı. Konya Ticaret Borsası Dergisi, 11(30): 44-49.
• Okuyucu, B. R., Okuyucu, F. (2008). Kimi lüpen türlerinin (Lupinus L. species) içerik maddeleri, yem değeri ve hayvan beslemede kullanılma olanakları. Hayvansal Üretim 49(2): 60-67.
• Okuyucu, F., Kır, B., Akdemir, H., Baygın, M. Okuyucu, B. R. (2004). Ödemiş koşullarında bazı ak acı (Lupinus albus L.), sarı tatlı (Lupinus luteus L.) ve mavi tatlı (Lupinus angustifolius L.) lüpen çeşitlerinin verim ve yem içerikleri üzerine bir araştırma. Ege Üniv., Ziraat Fak. Dergisi, 41 (3):89-98.
• Orak, A. T. (1994). Farklı sıra arası mesafelerinin acıbakla (Lupinus sp.) ekotiplerinin bazı verim ve verim unsurlarına etkisi. Tekirdağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, 216, Araştırma Yayın No: 83, Tekirdağ.
• Özcan, M. M., Çoban, D. İ. (2018). Production of Lupine (Lupinus albus L.) added chips production and determination of quality of final product. International Conference on Raw Materials To Processed Foods, Antalya, Turkey, 194.
• Parsons, J. M., Davis, T. D. (1993). Abbott pink bluebonnet (Lupinus texensis Hook). Hortscience, 28 (1), 65-66.
• Parsons, J. M., Davis, T. D., George, S. W., Mackay, W. A. (1994). Barbara bush bluebonnet (Lupinus texensis Hook). Hortscience, 29 (10), 1202-1202.
• Prusinski, J. (2017). White lupin (Lupinus albus L.) nutritional and health values in human nutrition a Review. Czech Journal of Food Sciences, 35 (2), 95-105.
• Rojas-Hijazo, B., Garcés, M. M., Caballero, M. L., Alloza, P., Moneo, I. (2006). Unsuspected lupin allergens hidden in food. International Archives of Allergy and Immunology,141(1), 47-50.
• Sandoval-Muniz, R. D., Vargas-Guerrero, B., Guzman, T. J., Garcia-Lopez, P. M., Martinez-Ayala, A. L., Dominguez-Rosales, J. A., Gurrola-Diaz, C. M. (2018). Lupin gamma conglutin protein: Effect on Slc2a2, Gck and Pdx-1 gene expression and GLUT2 levels in diabetic rats. Revista Brasileira De Farmacognosia-Brazilian Journal of Pharmacognosy, 28 (6), 716-723.
• Schuster-Gajzágó, I. (2004). Lupin and chickpea, encyclopedia of food and agricultural sciences, engineering and technology resources (cultivated plants, primarily as food sources, 1. Grains and Cereals. Encyclopedia of Life Support System (EOLSS). Developed Under the Auspices Of the UNESCO, Eolss Publishers, Oxford, Vol. 1.
• Smith, W. B., Gillis, D., Kette, F. E. (2004). Lupin: A new hidden food allergen. Medical Journal of Australia, 181(4):219-220.
• Smits, C. H. M., Annison, G. (1996). Non-starch polysaccharides in broiler nutrition towards a physiologically valid approach to their determination. World’s Poult. Sci. J. 52: 203-221.
• Steenfeldt, S., Gonzalez, E., Bach Knudsent, K. E. (2003). Effects of Inclusion with blue lupins in broiler diets and enzyme supplementation on production performance, Digestibility and dietary AME content. Animal Feed Science and Technology. 110:185-200.
• Szelenyi- Galantai, M., Jecsai, J., Juhasz, B. (1988). Replacement of extracted soya protein by various sweet lupin species in pig feed. Acta Agronomica Hungarica. 37: 101- 109. Tanur Erkoyuncu, M., Yorgancılar, M., Atalay, E., 2015. Farklı demir dozlarının lüpen bitkisinde fide döneminde fotosentetik verime etkisi. 11. Tarla Bitkileri Kongresi Cilt 1, s: 434-437 7-10 Eylül 2015 Çanakkale.
• Tapadia, M., Carlessi, R., Johnson, S., Utikar, R., Newsholme, P. (2019). Lupin seed hydrolysate promotes G-protein-Coupled receptor, intracellular Ca2+ and enhanced Glycolytic Metabolism-Mediated Insulin Secretion from BRIN-BD11 pancreatic beta cells. Molecular and Cellular Endocrinology, 480, 83-96.
• Tiske İnan, S. S. (2014). Farklı oranlarda lupin, ruşeym ve tofu ilavesinin tavuk sosislerinin depolanma sürecinde bazı fizikokimyasal, duyusal ve tekstürel özelliklerinin belirlenmesi. S. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya.
• TÜİK, (2018). Türkiye İstatistik Kurumu Verileri. Ankara.
• Tüzün, A. E. (2013). Alternatif bir protein kaynağı lüpenin (Lupinus L.) etlik piliçlerin beslenmesinde kullanımı. Hayvansal Üretim 54(1): 50-54.
• Van der Watt, E., Pretorius, J. (2011). In vitro and In vivo bio-stimulatory properties of a Lupinus albus L. seed suspension. Crop and Pasture Science, 62 (3), 189-197. Yarpuz, D. (2011). Glutensiz ekmek üretimi üzerine araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yigit, N. O., Koca, S. B. (2011). The use of enzyme in fish feeds (Balık yemlerinde enzim kullanımı). Turkish. J. Fish. Sci., 5: 205-212.
• Yıldız, A. Ö., Yazgan, O. (2000). Farklı seviyelerde ak lüpen (Lupinus albus L.) ihtiva eden besi rasyonlarının japon bıldırcınlarında (Coturnix coturnix japonica) besi performansı ve karkas karakterlerine etkisi. International Animal Nutrition Congress, 4-6 Eylül, Syf. 443-448, Isparta.
• Yıldız, M. (2012). Karabuğday (Fagopyrum esculentum Moench.) ve lüpen (Lupinus albus L) unlarının glutensiz bisküvi üretiminde kullanımı üzerine araştırma.Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 1-113
• Yıldız, S. (2011). Rotational and nematicidal effect of lupine (Lupinus albus L.: Leguminosae). African Journal of Biotechnology, 10 (61), 13252-13255.
• Yorgancılar M., Bilgicli N. (2014). Chemical and nutritional changes in bitter and sweet lupin seeds (Lupinus albus L.) during bulgur production. Journal Food Science Technology, 51(7): 1384-1389.
• Yorgancılar, M. (1996). Doğanhisar’da lüpen ziraati. Selçuk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Lisans Semineri, Konya.
• Yorgancılar, M. (2012). Doğanhisar tarımında acı baklanın yeri. (Kara, Z., Dağ, B., Yorgancılar, M.) Başta acıbakla olmak üzere doğanhisar ilçesinde üretilen tarımsal ürünlerin potansiyellerinin tespiti. Mevlana Kalkınma Ajansı, TR52-11- TD01/112 Nolu Proje.
• Yorgancılar, M. (2013). Lüpen (Lupinus albus) tohum ekstraktının bio-insectisit (biyolojik kökenli böcek ilacı) olarak kullanılması. Patent Belge No:TR201305777B
• Yorgancılar, M., Atalay, E., Babaoğlu, M. (2009). Acılığı giderilmiş lüpen tohumlarının (Lüpen= Lupinus albus L.) mineral içeriği. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23 (50), 10-15.
• Yorgancilar, M., Bilgicli, N. (2010). Alternative usage of lupin (Lupinus albus L.) seeds. Journal of Food Agriculture & Environment, 8 (3-4), 167-169.
• Yorgancılar, M., Bilgiçli, N. (2013). Çölyak hastaları için lüpen bulguru ve üretim yöntemi. Patent Belge No: TR201306436B.
• Yorgancılar, M., Bilgiçli, N. (2019). Lüpen (Lupinus albus L.) tohumlarından kahve yapımı. Yayınlanmamış araştırma.