Konya Koşullarında Buğday Genotiplerinde Yatmanın Verim ve Kaliteye Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 113 - 121, 24.12.2020

Fatih Demir Ali Topal

Öz

Bu çalışmada, ekmeklik ve makarnalık buğday tarlalarında görülen yatmanın tane verimi ile bazı verim ve kalite özelliklerine etkileri araştırılmıştır. Bu amaçla 2018-2019 yetiştirme sezonunda ekmeklik (Tosunbey) ve makarnalık (Ç-1252) buğday çeşitlerinin ekili olduğu Konya-Meram bölgesinde 10 tarlada, yatan ve yatmayan bitkilerin bulunduğu parsellerde bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, tanede renk değişimi/dönme, hasat indeksi, 1000 tane ağırlığı, tane protein oranı ve tane verimi ile ilgili ölçüm ve analizler yapılmıştır.
Araştırmada elde edilen bulgulara göre hem ekmeklik hem de makarnalık buğday üretim alanlarında yatan ve yatmayan ortamlar arasında verim ve kalite özellikleri bakımından önemli farklılıklar bulunmuştur. Buna göre Tosunbey çeşidinde yatan ve yatmayan parsellerde ölçülen bazı değerler sırasıyla bitki boyu için 98.12 cm ve 87.11 cm, tanede renk değişimi % 24.04 ve %13.62, hasat indeksi %35.46 ve %42.93, 1000 tane ağırlığı 33.46 g ve 36.12 g, protein oranı %11.92 ve % 14.42, tane verimi 247.65 kg/da ve 395.42 kg/da olarak bulunmuştur. Çeşit-1252’nin yatan ve yatmayan parsellerinde ölçülen değerlerde sırasıyla bitki boyunda 79.98 cm ve 72.82 cm, tanede dönme oranı %29.52 ve %17.92, hasat indeksi %28.70 ve 38.27, 1000 tane ağırlığı 33.00 g ve 39.26 g, tene protein oranı %15.56 ve %12.25, tane verimi 143.74 kg/da ve 245.61 kg/da olmuştur. Bir tarlada yatan ve yatmayan alanlardaki ürün karşılaştırıldığında, yatmanın özellikle bin tane ağırlığı, hasat indeksi, protein oranı, dönme ve tane veriminde önemli farklılıkların oluşmasına neden olduğu ve bunun da, tarlada hasat edilen üründe yüksek oranda verim ve kalite kayıplarının oluşmasında etkili olduğu görülmüştür. Bu bağlamda buğday yetiştiriciliğinde yatmayı önleyici tedbirler yanında, yatan alanlar ayrı hasat edilerek diğer üründen ayrılması durumunda, yatmadan dolayı üründe ortaya çıkabilecek kalite ve değer kaybının minimuma indirilmesinin mümkün olacağı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Buğday, yatma, verim, kalite

The Effects of Lodging on Yield and Quality of Wheat Genotyps in Konya Conditions

Öz

In this study, the effects of the grain yield and some yield and quality characteristics of lodging in bread and durum wheat fields were investigated. For this purpose, the fields where in Konya Meram region 5 bread (Tosunbey) and 5 durum wheat varieties (Ç-1252) were cultivated were evaluated in the growing season in 2018-2019. According to the findings obtained in the study, significant differences were found in terms of yield and quality characteristics between lodging and non-lodging areas in both bread and durum wheat production fields.
Accordingly, some values measured in lodging and non-lodging plots respectively in Tosunbey variety were 98.12 cm and 87.11 cm for plant height, color change in grain/yellow berry 24.04% and 13.62%, harvest index 35.46% and 42.93%, 1000 grain weight 33.46 g and 36.12 g, protein ratio 11.92 and 14.42%, grain yield 247.65 kg / da and 395.42 kg / da. In the values measured in the lodging and non-lodging plots respectively of Ç-1252, the plant height was 79.98 cm and 72.82 cm, the yellow berry was 29.52% and 17.92%, the harvest index was 28.70% and 38.27, 1000 grain weight was 33.00 g and 39.26 g, protein ratio was 15.56% and 12.25% grain yield was 143.74 kg / da and 245.61 kg / da. When the products in a field lodging and not lodging in a field were compared, it was seen that lodging caused significant differences in the grain weight, harvest index, protein ratio, rotation and grain yield, and this was effective in the occurrence of high yield and quality losses in the harvested product in the field. In this context, it can be said that in addition to the measures to prevent lodging in wheat cultivation, if the lodging areas are harvested separately and separated from the other product, it will be possible to minimize the loss of quality and value that may occur in the product due to lodging.

Anahtar Kelimeler

Wheat, lodging, yield, quality

Kaynakça

• Akçura, M. (2006). Türkiye kışlık ekmeklik buğday genetik kaynaklarının karakterizasyonu. (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 226 s. Konya.
• Akgün, N., Topal, A. (2006). Tahıllarda yatma (Derleme). Bitkisel Araştırma Dergisi, 1: 36– 42.
• Akıncı, C., Yıldırım, M. (2009). F6 Generasyonundaki bazı makarnalık buğday hatlarının verim ve verim unsurlarının karşılaştırılması. Türkiye 8. Tarla Bitkileri Kongresi. 19-22 Ekim 2009 Hatay, 2. Cilt, 423-426.
• Anonim, (2018). Konya Meteoroloji 8. Bölge Müdürlüğü verileri.
• Anonim, (2019a). Toprak Analizi. Konya Toprak Su ve Çölleşme ile Mücadele Bölge Müdürlüğü.
• Anonim, (2019b). Orta Anadolu Bölgesi Suluda Ekmeklik Buğday Tescil Raporu. Tarım ve Orman Bakanlığı Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü, Ankara.
• Avçin, A., Pala, M., Avcı, M. (1993). Orta Anadolu şartlarında Kunduru1149 ve Çakmak79 makarnalık buğday çeşitlerinin azot ihtiyacının belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2(3), 37-52.
• Avçin, A., Avcı, M., Dönmez, Ö. (1997). Orta Anadolu şartlarında makarnalık buğday (Triticum durum L.) çeşitlerinin verimlerindeki genetik gelişmeler. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 6(2), 1-12.
• Aydoğan, S, Göçmen, A. A., Şahin, M., Demir, B., Önmez, H., Türköz, M., Çeri, S. (2012). Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enst. Dergisi, 21(1): 1-7.
• Aydoğan, S., Soylu, S. (2017). Ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve verim öğeleri ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26(1): 24-30.
• Aykut, F., Yüce, S., Demir, İ., Akçalı Can, R. R., Furan, M. A. (2005). Ekmeklik buğday çeşit ve hatlarının Bornova koşullarında performansları. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya (Araştırma Sunusu Cilt I, Sayfa 89-93).
• Baril, C. P. (1992). Factor regression for interpreting genotype-environment interaction in bread-wheat trials. Theoretical and Applied Genetics, 83(8), 1022-1026.
• Berry, P. M., Sterling, M., Spink, J. H., Baker, C. J., Sylvester-Bradley, R., Mooney, S. J., Ennos, A. R. (2004). Understanding and reducing lodging in cereals. Advances in Agronomy, 84(4), 217-371. DOI: 10.1016/S0065-2113(04)84005-7.
• Ceylan, A. (1974). Chlorcholinchlorid (CCC)’in Menemen ekolojik koşullarında buğdayın çeşitli özelliklerine etkileri üzerinde araştırma. Bitki Dergisi, 1(2):154-162, İzmir.
• Chauhan, S., Darvishzadah, R., Boschetti, M., Nelson, A. (2020). Estimating of crop angle of inclination for lodged wheat using multi-sensor SAR data. Remote Sensing of Environment, 236, 111488. DOI: 10.1016/j.rse.2019.111488
• Çölkesen, M., Özsisli, B., Çokkızgın, A. (2002). Kahramanmaraş ve Afşin Elbistan koşullarına uygun makarnalık buğday çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Hububat Ürünleri Teknolojisi Kongre ve Sergisi. 3-4 Ekim 2002, 159-163. Gaziantep.
• Demir, İ., Turgut, İ. (1999). Genel Bitki Islahı (III. Basım). Ege Üni. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Ders Kitabı. E.Ü. Ziraat Fakültesi Ofset Atelyesi, Bornova, İzmir.
• Geçit, H. H. (1982). Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L. Em. Thell) çeşitlerinde ekim sıklıklarına göre birim alan sap ve çeşitli kademelerdeki tane verimi ve verim kompenentleri üzerine araştırmalar. (Doçentlik tezi). Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, 91 s. Ankara.
• Genç, İ., Yağbasanlar, T., Özkan, H., Kılınç, M. (1993). Seçilmiş bazı makarnalık buğday hatlarının Güneydoğu Anadolu bölgesi sulu koşullarına adaptasyonu üzerinde araştırmalar. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu Kitabı. 30 Kasım-3 Aralık 1993, 261-274. Ankara.
• Gül, H., Kara, B., S., Acun, S., Öztürk, A., Türkaslan, S. (2020). Türkiye’nin Göller Bölgesi’nde yetiştirilen farklı buğday çeşitlerinin bazı kalite özellikleri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(3), 586-595. DOI: 10.30910/turkjans.663641.
• Kün, E. (1996). Tahıllar-I (Serin İklim Tahılları). Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:1451, Ankara.
• Laude, H. H., Pauli, A. W. (1956). Influence of lodging on yield and other characters in winter wheat. Agronomy Journal, 48(10), 452-455. DOI: 10.2134/agronj1956.00021962004800100005x
• Peake, A. S., Huth, N. I., Carberry, P. S., Raine, S. R., Smith, R. J. (2014). Quantitifying potential yield and lodging related yield gaps for irrigated spring wheat in sub-tropical Australia. Field Crops Research, 158, 1-14. DOI: 10.1016/j.fcr.2013.12.001
• Reitz, L. P., Salmon, S. C. (1959). Hard red winter wheat ımprovement in the plains, A 20- Year Summary. USDA Technical Bulltens, 1192.
• Sade, B. (2006). Tarla Bitkilerinde Münavebe (Ders notları, basılmamış). Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Konya.
• Sharma, R.C. (1992). Analysis of phytomass yield and wheat, Agronomy Journal, 84:926-929.
• Simmons, S. R., Oelke, E. A., Wiersma, J. V., Lueschen, W. E., Warnes, D. D. (1988). Spring wheat and barley responses to ethephon. Agron. J. 80:829-834. DOI: 10.2134/agronj1988.00021962008000050029x.
• Tomm, G. O., Dimonet, A. D., Sandri, J. L., Fizon, M. I. (2001). Lodging in wheat: Relationship with soil fertility and plant charactiristics in southern Brazil. Wheat in a Global Environment proseding of the 6th International wheat conference, 5-9 June 2000, Budapesth, Hungary. Springer-Sciences, bussipest, media B.V. DOI: 10.1007/97894-017-3674-9.
• Tosun, O., Yurtman, N. (1973). Ekmeklik buğdaylarda (Triticum aestivum L. Em Thell) verime etkili morfolojik ve fizyolojik karakterler arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı: 23: 418-434, Ankara
• Ünal S. (2002). Buğdayda kalitenin önemi ve belirlenmesinde kullanılan yöntemler. Hububat Ürünleri Teknolojisi Kongre ve Sergisi. 3-4 Ekim 2002. 25-37. Gaziantep.
• Yürür, N., Turan, Z. M., Çakmakçı, S. (1987). Bazı ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin Bursa koşullarında verim ve adaptasyon yeteneği üzerine araştırmalar. Türkiye Tahıl Sempoyumu (TÜBİTAK) 59-69. Bursa.
• Mut, Z., Aydın, N., Bayramoğlu, H. O., Özcan, H. (2007). Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin verim ve başlıca kalite özelliklerinin belirlenmesi. Anadolu Journal of Agricultural Sciences, 22(2), 193-201.