Noxious Weed Species in Aegean Region Edible Leafy Vegetable Production Areas

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 91 - 101, 27.06.2021

Yıldız Sokat

Öz

In the study, among the vegetables that are eaten in the Aegean Region, parsley, arugula, dill, mint, cress, purslane, basil and lettuce, the weed species detected in the production areas, the species with the risk of containing harmful components (glycosides, alkaloids, phenolic compounds, etc.) determined on the basis of publications.
As a result of the evaluation, 23 weed species belonging to 14 families containing harmful components (glycosides, alkaloids, phenolic compounds, etc.) were identified. It has been predicted that 14 species of these species may contain alkaloids, 7 species may contain glycosides, and 7 species may contain some other components. Some species that are highly toxic to human such as Datura stromonium L. were been in the research areas.

Anahtar Kelimeler

Edible leafy vegetables, noxious weeds, Aegean Region

Ege Bölgesi Yaprağı Yenen Sebze Üretim Alanlarındaki Zehirli Yabancı Ot Türleri

Öz

Çalışmada, Ege Bölgesinde yaprağı yenen sebzelerden maydanoz, roka, dereotu, nane, tere, semizotu, fesleğen ve marul üretim alanlarında tespit edilen yabancı ot türlerinde, canlılar için zararlı bileşen (glikozit, alkaloit, fenolik bileşikler vb.) içerme riski olan türler, bazı yayınlar esas alınarak belirlenmiştir.
Yapılan değerlendirme sonucunda, zararlı bileşen (glikozit, alkaloit, fenolik bileşikler vb.) içeren 14 familyaya ait 23 yabancı ot türü tespit edilmiştir. Söz konusu türlerden 14 türün alkoloid, 7 türün glikozit, 7 türün ise diğer bazı bileşenleri içerebileceği anlaşılmıştır. Ayrıca, araştırma alanlarında Datura stromonium L. gibi insanlara toksik etkisi yüksek olan türler de bulunabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yaprağı yenen sebzeler, zehirli yabancı otlar, Ege Bölgesi

Kaynakça

• Acartürk, R. (2004). Şifalı Bitkiler, Flora ve Sağlığımız. OVAK Yayınları: 1, Ankara.
• Akman, M. Ş., Ozan, K. (1972). Ankara yöresinde yetişen Melilotus (kokulu yonca) türlerindeki kumarinik ve flavonik glikozidlerin kağıt kromatografı metodu ile incelenmesi. A.Ü. Vet. Fak. Derg., 19(3), 364-370.
• Anonim, (2008). Zehirli Bitkiler. https://tr.wikipedia.org/wiki/Kategori:Zehirli_bitkiler, Erişim tarihi: 11.06.2020.
• Anonim, (2016). Zehirli Bitki Listesi. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Risk Değerlendirme Hizmetleri.
• Anonim, (2019). Bitkisel üretim verileri. https: www.tuik.gov.tr. Erişim 20.03.2020.
• Anonim, (2020). Türkiye'de gıda güvenliğine yabancı ot karıştı. https://www.dw.com/tr/. Erişim tarihi: 05.08.2020.
• Anonim, (2021). Deneysel gastrointestinal, solunum ve damar hastalıkları modelinde Lactuca serriola L.'nın farmakolojik etkileri.
• https://tr.forensicsciencetechniciandegree.com/pharmacological-effects-lactuca-serriola- Erişim Tarihi 13.02.2021.
• Ayan, İ. (1997). Samsun yöresi engebeli meralarında değişik ıslah yöntemlerinin etkileri üzerinde bir araştırma. (Yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Bakırel, T. (2002). Veteriner toksikoloji yönünden Trakya Bölgesi’nin zehirli bitkileri. İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 28(1), 125-142.
• Balabanlı, C, Albayrak, S, Türk, M., Yüksel, O. (2006). Türkiye çayır meralarında bulunan bazı zararlı bitkiler ve hayvanlar üzerindeki etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 7(2), 89-96.
• Baytop, T. (1963). Türkiye’nin Tıbbi ve Zehirli Bitkileri. İsmail Akgün Matbaası, İstanbul.
• Baytop, T. (1984). Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi (Geçmişte ve Bugün). İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları: 40, Ders Kitabı: 3255, 520 s. İstanbul.
• Baytop, T. (1989). Türkiye’de zehirli bitkiler, bitki zehirlenmeleri ve tedavi yöntemleri. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları: 54, 290 s. İstanbul.
• Baytop, T. (1994). Türkiye’de bitkiler ile tedavi. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Nobel Yayınları, 253-255 s. İstanbul.
• Ceylan, A. (1983). Tıbbi Bitkiler (Genel Bölüm). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 312, İzmir.
• Cooper, M. R., Johnson, A. W. (1984). Poisonous plants in Britain and their effects on animals and man. Ministry of Agric. Fishery and Food, Reference Book, 161, 305 p.
• Çelik, N., Bulur, V. (1996). Çayır-mera ve yem bitkileri kaynaklı hayvan zehirlenmeleri ve beslenme bozuklukları. Türkiye 3. Çayır-mera ve Yem Bitkileri Kongresi, 17-19 Haziran 1996, 51-58. Erzurum.
• Davis, P. H. (1965, 1966, 1967, 1970, 1975, 1978, 1982, 1984, 1985, 1988). Flora of Turkey. University of Edinburg, England.
• Engin, A., Korkmaz, H. (1990). Bafra Altınkaya Baraj Gölü alanının baraj gövdesi – Şahinkaya Boğazı arasında kalan kesimi (Aşağı Göl Alanı) ve Yolun Civarının Florası I. X. Ulusal Biyoloji Kongresi. 18- 20 Temmuz, 1990. Erzurum
• Ergün, A., Çolpan, İ., Yıldız, G., Küçükersan S., Tuncer, D. Ş., Yalçın, S., Küçükersan, M. K., Şehu, A. (2004). Yemler, Yem Hijyeni ve Teknolojisi. Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı, 318-344, Ankara.
• Eşiyok, D. (2012). Kışlık ve Yazlık Sebze Yetiştiriciliği. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Yayınları, İzmir.
• Frohne, D., Pfander, H. J. (2005). Poisonous plants. Manson Publishing Ltd., London.
• Gökkür, S., Doğan, S. (2018). Ülkemizde bulunan zararlı bitkiler. Apelasyon, 53, http://apelasyon.com/Yazi/807-ulkemizde-bulunan-zararli-bitkiler.
• Gül, V., Topçu, E. (2017). Salıpazarı (Samsun) ilçesinde yayılış gösteren zehirli bitkiler üzerine bir araştırma. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(2), 162-168.
• Hussein, A., Almarzoqi, A., Neras, M. Sahin, H. (2015). Lactuca serriola L.'nin ham fenolik, alkaloid ve terpenoid bileşik ekstraktlarının insan patojenik bakteriler üzerindeki antibakteriyel aktivitesi. Kimya ve Malzeme Araştırmaları, 7(1).
• Karkanis A., Bilalis D., Efthimiadou A., Katsenios N. (2012). The critical period for weed competition in parsley (Petroselinum crispum (Mill.) Nyman ex A.W. Hill) in Mediterranean areas. Crop Protection, 42: 268-272. DOI: 10.1016/j.cropro.2012.07.003.
• Kevseroğlu, K., Uzun, A. Çalışkan, V. (2014). Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi doğal florasında belirlenen tıbbi ve aromatik bitkiler. II. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu, 23-25 Eylül 2014, Yalova.
• Kılınç, M., Özen, F. (1988). Samsun Ondokuzmayıs Üniversitesi kurupelit kampüs alanı ve çevresinin florası. OMÜ Fen Dergisi, 1(2), 97-121.
• Kılınç, M., Özkanca, R. (1991). Orta Karadeniz Bölgesi kıyı koşullarının florası. Tübitak Doğa-Tr. J. of Botany, 15: 314-327.
• Kitiş, E. (2012). Bazı önemli yabancı ot türlerinin çiftlik hayvanlarında neden olduğu zehirlenmeler ve belirtileri. Uluslararası Türk ve Akraba Topluluklar Zootekni Kongresi, 11-13 Eylül 2012, 1-8. Isparta.
• Koç, H. (2002). Lokman hekimden günümüze bitkilerle sağlıklı yaşama. Başbakanlık Basımevi, Ankara, 38-69.
• Kutbay, H. G. (1993). Bafra Mobyan Dağı ve çevresinin vejetasyonunun floristik, fitososyolojik ve ekolojik bir araştırma. (Doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Lubenov, Y. (1985). Zararlı otlar yaşam ve ölüm kaynağıdır. (Makaklı, B., Dinçer, M. Ed.), Çağ Matbaası, Ankara.
• Muca, B., Yıldırım, B., Özçelik, Ş. Koca, A. (2012). Isparta’s (Turkey) poissonous plants of public access places. Biological Diversity and Conservation, 5(1): 23-30.
• Oğuz, M. G., Yayıntaş, A. (1987). Park ve Bahçelerimizin Süs Bitkileri. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitapları: 120, İzmir.
• Özçelik, H. (1987). Akseki yöresinde doğal olarak yetişen bazı faydalı bitkilerin yerel adları ve kullanılışları. Tübitak, Doğa Türk Botanik Dergisi, 11(3), 316-321.
• Özçelik, H., Dutkuner, İ., Balabanlı, C., Akgün, İ., Gül, A., Karataş, A., Kılıç, S., Deligöz, A. (2006). Süleyman Demirel botanik bahçesinin tanıtımı. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(3), 352-373.
• Özçelik, H., Sağmanlıgil H. (1993). Van gölü havzasında zehirli bitkiler. Y.Y.Ü. Vet. Fak. Derg. 4(1-2), 171-189.
• Özen, F., Kılınç, M. (1996). Samsun Ondokuzmayıs Üniversitesi’ndeki Kurupelit Kampüs alanı ve çevresinin florası II. Anadolu J. of AARI, 6(1), 121-131.
• Öztürk, M., Özçelik, H. (1991). Doğu Anadolu'nun Faydalı Bitkileri (Useful Plants of East Anatolia). SİSKAV Vakfı (Siirt), Semih Ofset ve Matbaası, Ankara.
• Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G., Bekat, L., Leblebici, E., (2004). Tohumlu Bitkiler Sistematigi. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi, Kitaplar serisi, No: 116.
• Seçmen, Ö., Leblebici, E. (1987). Yurdumuzun Zehirli Bitkileri. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitapları:103, İzmir.
• Smith, A. B. (1923). Poisonous plants of all countries. 2nd edition. Published by Bailliere Tindall & Cox, pp 112, London.
• Sokat, Y. (2020). Kekik üretim alanlarında görülen bazı zararlı yabancı ot türleri. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 9(1), 29-42.
• Sokat, Y. (2019). Ege Bölgesi yaprağı yenen sebze alanlarında bulunan yabancı ot türleri, yoğunlukları ve rastlanma sıklıkları. Türkiye Herboloji Dergisi, 22(2), 193-201.
• Tanker, M., Tanker, N. (1973). Farmokognozi. Cilt I. Özışık Matbaası, İstanbul.
• Tanker, N., Koyuncu, M., Çoşkun, M. (1998). Farmasötik Botanik. Ankara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Ders Kitapları, No:78.
• Tokluoğlu, M. (1986). Zehirli Çayır ve Mera Bitkileri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları:13, Samsun.
• Töngel, M. Ö., Ayan, İ. (2005). Samsun İli çayır ve meralarında yetişen bazı zararlı bitkiler ve hayvanlar üzerindeki etkileri. J. of Fac. of Agric., OMU, 20(1), 84-93.
• Tuttu, G., Abay, G. (2014). Çankırı ve çevresi zehirli bitkileri. III. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, 786-796. Kahramanmaraş.
• TÜİK, (2018). Bitkisel Üretim İstatistikleri. http:www.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 21 Aralık 2020.
• Tükel, T., Hatipoglu, R. (2001). Çayır meralarda zehirli bitkiler ve hayvanlar üzerindeki etkileri. Tarım ve Köy İşleri Dergisi, 139: 40-43.
• Uluğ, E., Kadıoğlu İ., Üremiş, İ. (1993). Türkiye’nin yabancı otları ve bazı özellikleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları: 78, Adana.
• Wagstaff, D. J. (2008). International Poisonous Plant Checklist: An Evidence-Based Reference. CRC Press, Taylor & Franchis Group, New York.
• Yılmaz, H., Akpınar, E., Yılmaz, H. (2006). Peyzaj mimarlığı çalışmalarında kullanılan bazı süs bitkilerinin toksikolojik özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 1: 82-95.
• Yücel, E. (2012). Türkiye’nin Çayır, Mera ve Ormanlarının Zehirli Bitkileri. Arkadaş Basım, 95 s. Eskişehir.