Çeltik Yanıklık Hastalığı (Pyricularia oryzae Cav.)’nın Türkiye’deki Durumu

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 206 - 212, 17.12.2021

Melis Seidi Aziz Karakaya

Öz

Bu derlemede, ülkemizdeki çeltik yetiştiriciliği yapılan yerlerde çeltiğin en önemli fungal hastalığı olan çeltik yanıklık hastalığının (Pyricularia oryzae) bugüne kadar ülkemizdeki yaygınlığı, çeltik yanıklık hastalığına karşı reaksiyon çalışmaları ile bu hastalığa karşı dayanıklılık ve mücadele çalışmaları rapor edilmiştir. P. oryzae’nin yaygınlığının izlenmesi, bu patojene karşı dayanıklılık çalışmalarının yapılması P. oryzae’ye karşı dayanıklılık stratejilerinin geliştirilmesine yardımcı olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çeltik Yanıklık Hastalığı, Çeltik (Oryza sativa), Pyricularia oryza, Türkiye

Kaynakça

• Akay, H. (2010). Çeltikte (Oryza sativa L.) Farklı somatik explantlardan kallus oluşumunun ve bitki elde etme potansiyelinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Aktaş, H., Tunalı, B. (1986). Türkiye’de ekimi yapılan ve ümitvar çeltik çeşitlerinin Pyricularia oryzae Bri.et.Cav., Drechslera oryzae Subram, and Jain ve Fusarium moniliforme Sheld.'ye karşı reaksiyonlarının saptanması. Bitki Koruma Bülteni, 26 (1-2), 41-58.
• Akçalı, E. (2014). Çukurova’da çeltik yanıklığı hastalığı (Pyricularia oryzae Cav.)’nın epidemiyolojisi ve mücadelesi üzerine çalışmalar (Doktora Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Hatay.
• Anonymous. (2019). Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Çeltik hastalık ve zararlıları ile mücadele. Retrieved from: https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/Bitki%20Sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20Hizmetleri/hastalik_zararlilari_ile_m%C3%BCcadele_dokumanlari/celtik.pdf
• Anonymous. (2021). Retrieved from: https://eol.org/pages/192798/articles.
• Beşer, N., Surek, N., Sahin, M. (2015). Search of effective resistant genes to the rice blast pathogen (Magnaporthe grisea) under field conditions in Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 24(3), 791-795.
• Beşer, N., Del Valle, M.M., Kim, S., Vinarao, R.B., Sürek, H., Jena, K.K. (2016). Marker-assisted introgression of a broad-spectrum resistance gene, Pi40 improved blast resistance of two elite rice (Oryza sativa L.) cultivars of Turkey. Molecular Plant Breeding, g, 7(33): 1-15.
• Çopcu, M., Karaca, İ. (1983). lnvestigations on the determination of rice diseases caused by fungi, their distribution, prevalance and incidence, overwintering in the Aegean region of Turkey. Journal Turkish Phytopath., 12(2-3), 61-71.
• Elmacı, A. (2012). Güney Marmara çeltik ekim alanlarında çeltik yanıklık hastalığının (Pyricularia oryzae Cavara) yaygınlık ve yakalanma oranları ile hastalık şiddetinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, İzmir.
• Ergün, S.B. (2017). Biga’da çeltik yanıklığı (Pyricularia oryzae) hastalığının çıkışı ve yaygınlığının tespiti ile tohumluklarda bulaşıklık oranlarının saptanması (Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Çanakkale.
• Fesli, S. (1975). An investigation on rice seed - borne fungi in Ege region. Journal Turkish Phytopath., 4(1), 23-28.
• Gümüştekin, H., Akın, K. (1997). Trakya Bölgesi’nde ülkesel çeltik araştırmaları kapsamında ıslah edilen yeni çeltik çeşit ve hatlarının Pyricularia oryzae Cav. ve Fusarium moniliforme Sheld.’e karşı reaksiyonlarının tespiti. T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü 1997 Araştırma Projeleri Raporu. Proje No: BKA/06-F-009.
• Göbelez, M. (1953). Karadeniz Bölgesi çeltiklerinde kavrulma (Pyricularia oryzae). Tomurcuk, 22, 12.
• Kaya, Y., Kuyumcu, G., Karakütük, S., Arvas, Y.E. (2017). Kır çeltik bitkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 27(1), 151-156.
• Kandhari, J. (2010). Important fungal diseases rice in India and their management. In: Mukerji, K.G. and Manoharachary, M.C. (eds.), Taxonomy and Ecology of India Fungi (pp: 223-249). I.K. International Publishing House Pvt. Ltd., New Delhi, India.
• Oran, Y.K., Parlak, Y., Yılmazdemir F.Y. (1973). Güneydoğu Anadolu'da çeltik yanıklığı fungusu (Piricularia oryzae Bri. et Cav.)’na karşı savaş imkanları üzerinde araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni, 13(3), 142-162.
• Oran, Y.K. (1975). Güneydoğu Anadolu’da çeltik yanıklığı fungusu (Pyricularia oryzae Bri. et Cav.)'nun taksonomisi, bio-ekolojisi, zararı ve çeltik çeşitlerinin dayanıklılığı üzerinde araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni Ek yayın, No:1, 1-49.
• Ou, S. H. (1985). Rice diseases. Kew: 2nd ed. Commonwealth, Mycological Institute.
• Ölmez, F., Baran B., Tantekin, S.Ö., Şahin, M., Tülek, A. (2016). Türkiye’de çeltik yanıklığı etmeni Magnaporthe grisea popülasyonunda mating type dağılımı. Uluslararası Katılımlı Türkiye VI. Bitki Koruma Kongresi (Pp: 496), 5-8 Eylül 2016, Konya, Türkiye.
• Paça, İ. (2000). Trakya bölgesi çeltik alanlarında görülen hastalıkların saptanması, etmenlerinin tanımlanması ve yaygınlık oranlarının belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Padmanabhan, S.Y. (1963). The role of therapeutic treatments in plant disease control with special reference to rice diseases. Symposium on Role of Therapeutic Treatments for Control of Plant Diseases (Pp:79-84), 9 February 1963, New Delhi.
• Seidi M., Ünan R. (2015). Farklı çeltik çeşitlerinin çeltik yanıklık hastalığına karşı tepkisi. II. Ulusal Mikoloji Günleri II. Sempozyum (Pp:77), 9-11 Eylül 2015, İstanbul, Türkiye.
• Seidi, M., Karakaya, A., Akın, K., Çelik Oğuz, A. (2020). Current situation of rice blast disease in Edirne, Turkey. In: Brka M., Omanovic-Miklicanin E., Karic L., Falan V., Toroman A. (eds), 30th Scientific-Experts Conference of Agriculture and Food Industry, AgriConf 2019 (Pp: 92-97). IFMBE Proceedings, vol 78. Springer, Cham.
• Sürek, H., Beşer, N. (1997). The effects of blast Disease infection on rice and milling yield. International Rice Research Notes., 22 (1), 25-26.
• Sürek, H. (2002). Ülkemizde sorun olabilen önemli çeltik hastalıkları. İstanbul: Hasad Yayıncılık.
• Sürek, H. (2007). Çeltik yanıklık hastalığı (Pyricularia oryzae), Hasad Bitkisel Üretim, 23 (265), 80-86.
• Sürek, H., Beşer, N., Del Valle, M.M., Jena, K.K. (2016). Performance of some Pi40 gene derived Japonica breeding lines for blast diseases resistance in Turkey. The 7th International Rice Blast Conference (Pp:54), 9-13 October 2016, Manila, Philippines.
• Taşlıgil, N., Şahin, G. (2011). Türkiye’de çeltik (Oryza sativa L.) yetiştiriciliği ve coğrafi dağılımı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(6), 182-204.
• Tekinel, N., Babaoğlu, B., Yılmazdemir, F.Y., Bilgin, O. (1980). Türkiye’de çeltik hastalıkları üzerine araştırmalar. A. 103308 Nolu Ülkesel Proje Sonuç Raporu.
• Tekinel, N., Babaoğlu, B., Yılmaz Demir, F.Y., Bilgin, O. (1982). Türkiye’de çeltik hastalıkları üzerine araştırmalar. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı, Zirai Mücadele Araştırma Yıllığı 17, 124-125.
• TÜİK. (2020). Statistical data of TÜİK. Retrieved from: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr.
• Ünan R., Seidi, M., Zhou, X. (2016). Screening of rice varieties for resistance to rice blast in Turkey. 36th Rice Technical Working Group Meeting, 1-4 March 2016, Galveston, Texas, USA.