Psychological Counselor/Guidance Teachers’ Opinions on the Implementation of High School Classroom Guidance Program

Yıl 2024, , 2835 - 2872, 21.12.2024

Hikmet Sönmez Ebru Bozpolat

https://doi.org/10.35675/befdergi.1501749

Öz

The purpose of this research is to examine the opinions of psychological counselors/guidance teachers regarding the implementation of high school classroom guidance program. In this study, where qualitative research method was used, the case study model was preferred. The study group of the research consists of 22 psychological counselors/guidance teachers who are working in state-affiliated secondary education institutions in the Central district of Sivas province in the 2023-2024 academic year and selected by the maximum diversity sampling method. In the study, the data were collected through a semi-structured interview form prepared by the researchers and the collected data were analyzed by content analysis method. As a result of the research; that majority of the psychological counselors/guidance teachers carried out activities within the scope of the classroom guidance program, getting to know the individual, activities for achievements, educational guidance and vocational guidance; on the other hand, it has been determined that some of them have not carried out activities and educational guidance studies for the achievements. Psychological counselor/guide teachers stated that during the process of implementing the classroom guidance program, some of the classroom guidance teachers received support for acquisition activities, social-emotional guidance studies, inventory studies, educational guidance studies and vocational guidance studies.

Anahtar Kelimeler

High school, classroom guidance program, psychological counselor, guidance teacher

Ortaöğretim Sınıf Rehberlik Programı Uygulamasına İlişkin Psikolojik Danışman/Rehber Öğretmen Görüşleri

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaöğretim sınıf rehberlik programı uygulamasına ilişkin psikolojik danışman/rehber öğretmen görüşlerini incelemektir. Nitel araştırma yöntemi kullanılan bu araştırmada, durum çalışması modeli tercih edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu, 2023-2024 eğitim-öğretim yılı Sivas ili Merkez ilçesinde devlete bağlı resmi ortaöğretim kurumlarında görev yapmakta olan ve maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi ile seçilen 22 psikolojik danışman/rehber öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada veriler, araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmış ve içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda; psikolojik danışman/rehber öğretmenlerin çoğunluğu sınıf rehberlik programı kapsamında bireyi tanıma, kazanımlara yönelik etkinlik, eğitsel rehberlik ve mesleki rehberlik çalışmalarının yapıldığını belirtirken; bir kısmı ise kazanımlara yönelik etkinlik ve eğitsel rehberlik çalışmalarının yapılmadığını ifade etmişlerdir. Psikolojik danışman/rehber öğretmenler, sınıf rehberlik programını uygulama sürecinde sınıf rehber öğretmenlerinin kazanım etkinliklerine, sosyal duygusal rehberlik çalışmalarına, envanter çalışmalarına, eğitsel rehberlik çalışmalarına ve mesleki rehberlik çalışmalarına yönelik destek aldıklarını belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Sınıf rehberlik programı, psikolojik danışman, rehber öğretmen, ortaöğretim

Kaynakça

• Adıgüzel, F. Z. (2023). Ortaokul 8.sınıf rehberlik programı kazanımlarının öğrenci algılarına göre incelenmesi (Tez No. 795258) [Yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi-Düzce]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Akbulut, (2018). Veri çözümleme teknikleri. A. Şimşek (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemi içinde (s. 162-195). Anadolu Üniversitesi.
• Avcı, Y. & Nazlı, S. (2006). Sınıf rehberliği etkinliklerinin öğrencilerin verimli ders çalışma alışkanlıkları, akademik başarıları ve sınav kaygıları üzerindeki etkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(15), 21-41.
• Bakırcıoğlu, R. (2000). İlköğretim ortaöğretim ve yükseköğretimde rehberlik ve psikolojik danışma (Geliştirilmiş 5. baskı). Anı.
• Bal Bardakçı, A. (2011). İlköğretim okullarında çalışan sınıf öğretmeni, sınıf rehber öğretmeni ve psikolojik danışmanların kapsamlı/gelişimsel rehberlik programına ilişkin görüşleri (Tez No. 299891) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi-Adana]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bayar, A., & Ekim, R. (2021). Sınıf rehber öğretmenlerinin bakış açısından rehberlik hizmetleri. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 6(2), 331-344.
• Berber, D. (2010). Ortaöğretim kurumları onuncu sınıf rehberlik programı uygulanmalarının sınıf rehber öğretmenleri ve rehber öğretmenler görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Kayseri ili örneği) (Tez No. 265821) [Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi-Kayseri]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bingöl, B., & Saraçoğlu, M. (2022). 11. sınıf rehberlik programının öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. Journal of Computer and Education Research, 10(19), 287-318. https://doi.org/10.18009/jcer.1066003
• Boitt, M. L. J. (2016). Evaluation of the challenges in the ımplementation of the guidance and counselling programme in baringo county secondary schools, Kenya. Journal of Education and Practice, 7(30), 27-34.
• Bozgeyikli, H. (2022). Okul psikolojik danışma ve rehberlik programlarınız hazırlanması. M. E. Deniz ve A. Erözkan (Ed.), Psikolojik danışma ve rehberlik içinde (s. 366-403). Pegem Akademi.
• Burkard, A. W., Gillen, M., Martinez, M. J., & Skytte, S. L. (2012). Implementation challenges and training needs for comprehensive school counseling programs in wisconsin high schools. College of Education Faculty Research and Publication, 16(2), 136-145. https://doi.org/10.1177/2156759X0001600
• Cengiz Demir, Y., & Arslan, A. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin rehberlik dersi çalışmalarına ilişkin algıları. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 7(1), 152-168.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6. baskı). Routledge.
• Creswell, J. W. (2017). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. Eğiten Kitap.
• Çetinkaya, B. (2023). Rehberlik temel kavramlar. B. Aydın (Ed.), Rehberlik içinde (s. 2-35). Pegem Akademi.
• Çetinkaya Yıldız, E., Derin, S. & Boran, M. (2018). Ortaokul ve lise öğrencilerinin psikolojik danışma ve rehberlik ihtiyaçları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 57-84. https://doi.org/10.21764/maeuefd.397273
• Çivicioğlu, M. (2016). Ortaöğretim rehberlik programının öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi (Tez No. 426457) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi-Zonguldak]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• David, L. T., Truta, C., Cazan, A. M., Albisser, S., & Keller Schneider, M. (2020). Exploring the impact of a career guidance intervention program in schools: effects on knowledge and skills as self-assessed by students. Curr Psychol, 41, 4545-4556. https://doi.org/10.1007/s12144-020-00973-0
• Demir, M., & Can, G. (2015). Sınıf rehber öğretmenlerinin psikolojik danışma ve rehberlik anlayışları ile psikolojik danışma ve rehberliğe yönelik tutumları. Eğitim ve Bilim, 40(179), 307-322. https://doi.org/10.15390/EB.2015
• Demirbaş, M. (2018). 10. sınıf rehberlik programı kazanımlarına ulaşma düzeylerine ilişkin öğrenci görüşleri (Tez No. 529433) [Yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi-Düzce]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Demirel, M. (2010). İlköğretim ve ortaöğretim kurumları sınıf rehberlik programının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156). 46-60.
• Derebaşı, A. (2011). Ortaöğretim kurumları onikinci sınıf rehberlik programının sınıf rehber öğretmenleri görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Tez No. 296564) [Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi-Kayseri]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Doğan, S., & Yalçın, K. (2021). Sınıf rehber öğretmenliği görevine ilişkin öğretmen görüşleri. M. Eraslan ve A. Döngel (Ed.), Eğitim bilimleri teori, güncel araştırmalar ve yeni eğilimler içinde (s. 116-135). Ivpe.
• Durmuş, E. (2022). Eğitimde rehberlik hizmetleri. M. E. Deniz ve A. Erözkan (Ed.), Psikolojik danışma ve rehberlik içinde (s. 111-140). Pegem Akademi.
• Durmuş, M. (2012). İlköğretim 8. sınıf rehberlik programı eğitsel ve mesleki gelişim kazanımlarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Tez No. 302956) [Yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi-Kars]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Düz, C. (2012). İlköğretim sınıf rehberlik programının yapılandırmacı yaklaşım bağlamında sınıf rehber öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Tez No. 322470) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ellis, T. I. (1990). The missouri comprehensive guidance model, higlights: an. ERIC/CAPS digest. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED315699.pdf
• Erkan, S. (2017). Psikolojik danışma ve rehberlikte program geliştirme (1. baskı). Pegem Akademi.
• Eşen, R. (2009). 10 sınıf rehberlik programının (sınıf öğretmenleri için) rehber öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Tez No. 249940) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi-Konya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Eyo, M. B., Joshua A. M., & Esuang A. E. (2010). Attitude of secondary school students towards guidance and counselling services in Cross River State. Edo Journal of Counselling, 3(1), 87-99. https://doi.org/10.4314/ejc.v3i1.52684
• Gallarin, R. G., & Olua, E. F. (2023). Career guidance program in schools division office of Pangasinan II. Psychology And Education: A Multidisciplinary Journal, 15(5), 473-484. https://doi.org/10.5281/zenodo.10247220
• Gibson R., L., & Mitchell, M. H. (2008). Introduction to counseling and guidance. (7. baskı). Pearson/Merrill/Prentice Hall.
• Gürgan, U. (2020). Rehberlik öğretmenlerinin bakış açısıyla okul rehberlik hizmetlerinde yaşanan sorunlar. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14(1), 577-605. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.704061
• Güven, M. (2009). Milli eğitim bakanlığı müfettişlerinin okul rehberlik hizmetleri ve denetimiyle ilgili görüşleri. Journal of International Social Research, 2(9), 172-179.
• Gysbers, N. C. (2002). Comprehensive school guidance programs in the future: staying the course. C. D. Johnson ve S. K. Johnson, (Ed.) Building stronger chool counseling programs: bringing futuristic approaches into the present içinde (s. 145-154). CAPS.
• Gysbers, N.C., & Henderson, P. (2001). Leading and managing comprehensive school guidance programs. ERIC/CASS Digest.
• Hatunoğlu, A., & Hatunoğlu, Y. (2006). Okullarda verilen rehberlik hizmetlerinin problem alanlar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 333-338.
• Hıdır, A. (2010). Ortaöğretim kurumlarında sunulan rehberlik hizmetlerinin öğrenci kazanımlarının amacına ulaşma düzeyi (Tez No. 249053) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kalender, B., & Kul, A. (2022). Okul psikolojik danışmanı bulunmayan ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin rehberlik hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin görüşleri. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 1-21.
• Karataş, Z., & Şahin Baltacı, H. (2013). Ortaöğretim kurumlarında yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine yönelik okul müdürü, sınıf rehber öğretmeni, öğrenci ve okul rehber öğretmeninin (psikolojik danışman) görüşlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 427-460.
• Khan, S. B. (2010). Need assessment on the provision of guidance services at high school level ın Pakistan. International Journal of Academic Research, 2(6), 483-486.
• Kılıç, F. (2010). İlköğretim birinci kademe yönetici, sınıf rehber öğretmeni ve rehber öğretmenin rehberlik görevleri ile ilgili bilgi düzeyi ve okul rehberlik hizmetleri hakkındaki görüşlerinin incelenmesi (Tez No. 264105) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kızıl, D. (2007). Ortaöğretim kurumlarındaki rehber öğretmenlerin ve sınıf rehber öğretmenlerin sınıf içi rehberlik etkinlikleri ile ilgili görüşleri (Tez No. 217287) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi-Konya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kuzgun, Y. (2013). Rehberlik ve psikolojik danışma (12. baskı). Nobel.
• Manav, R. (2018). Liselerde rehberlik servisinden hizmet alan öğrencilerle ilgili sosyolojik bir araştırma (Tez No. 516221) [Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi-Isparta]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: a guide to design and implementation. Jossey Bass.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş bir kaynak kitap: nitel veri analizi. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy (Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2006). İlköğretim ve ortaöğretim kurumları sınıf rehberlik programı. https://korkutfidan.weebly.com/uploads/4/6/0/5/46053217/appendix_1_sinif_rehberlik_programi.pdf adresinden 3 Mart 2024 tarihinde alındı.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2011). Ortaöğretim rehberlik ve yönlendirme dersi programı.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). 2023 eğitim vizyonu. https://caybasi.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_10/26105410_vizyon2023.pdf adresinden 5 Mart 2024 tarihinde alındı.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2020a). Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/08/20200814-2.htm adresinden 3 Mart 2024 tarihinde alındı.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2020b). Sınıf rehberlik programı (okul öncesi, ilkokul, ortaokul, ortaöğretim). https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_07/17143025_SINIF_REHBERLYK_PROGRAMI_2020.pdf adresinden 3 Mart 2024 tarihinde alındı.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2020c). 2751 sayılı tebliğler dergisi. https://dhgm.meb.gov.tr/tebligler-dergisi/2020/2751_Nisan_2020.pdf adresinden 3 Mart 2024 tarihinde alındı.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2023). 2789 sayılı tebliğler dergisi. https://dhgm.meb.gov.tr/tebligler-dergisi/2023/2789_Agustos_2023_ek-2.pdf adresinden 3 Mart 2024 tarihinde alındı.
• Myrick, R. D. (2011). Developmental guidance and counseling: A practical approach.(50. baskı). Educational Media Corporation.
• Nazlı, S. (2008). Öğretmenlerin değişen rehberlik hizmetlerini ve kendi rollerini algılamaları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(20), 11-25.
• Nazlı, S. (2014). Polis akademisi kapsamlı gelişimsel rehberlik programının orta vadeli değerlendirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41), 103-116. https://doi.org/10.17066/pdrd.59348
• Nazlı, S. (2019). Kapsamlı gelişimsel rehberlik programı (7. baskı). Anı.
• Nyan, F. C. (2014). Students’ and teachers’ perception of guidance and counseling services in Eastern Uganda: Case study of secondary schools in Pallisa District [Yüksek lisans tezi, Makerere University-Kampala].
• Öztürk, A. (2008). Türkiye’de uygulanan yeni rehberlik programı uygulama süreci ve programın bilinirliğine ilişkin rehber öğretmen görüşleri. Proceedings of International Conference Educational Science, 3, 1548-1555.
• Öztürk, B., Esen, E., & Siyez, D. (2020). Sınıf rehber öğretmenlerinin ve 8. sınıf öğrencilerinin rehberlik ve kariyer planlama dersine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(2), 492-512.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (4. baskı) (Çev. Ed. M. Bütün & S. B. Demir). Pegem Akademi.
• Poyraz, C. (2007). Orta dereceli okullarda yürütülen rehberlik hizmetleri üzerine bir araştırma (Tez No. 219752) [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Saltan, E. (2014). İlk ve ortaokullarda sınıf rehber öğretmenlerinin rehberlik faaliyetlerinde karşılaştığı zorluklar (Tez No. 355923) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Samanyanga, I., & Ncube, D. (2015). An evaluation of guidance and counselling services offered to students in Gwanda Urban and Peri-Urban secondary schools. Zimbabwe Journal Of Educational Research, 27(1), 73-97.
• Sari, N. P., & Setiawan, M. A. (2023). Evaluation analysis based on the cipp model vocational high school guidance and counseling program: expert perspective, guidance and counseling teacher, and subject teacher. Eurasian Journal of Educational Research, 106(106), 29-49. https://doi.org/10.14689/ejer.2023.106.003
• Sink, C. A., & Stroh, H. R. (2003). Raising achievement test scores of early elemantary school students through comprehensive school counseling programs. ASCA Professional School Counseling, 6(5), 350-364.
• Şimşek, A. (2018). Araştırma modelleri. A. Şimşek (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemi içinde (s. 80-106). Anadolu Üniversitesi.
• Tagay, Ö., & Karataş, Z. (2018). Okul psikolojik danışmanlarının e-rehberlik modülü kapsamında rehberlik hizmetlerinin planlanmasına ilişkin görüşleri. Okul Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1(1), 31-43.
• Tan, H., & Baloğlu, M. (2013). Psikolojik danışma ve rehberlik kuram ve uygulama (4. baskı). Seçkin.
• Terzi, Ş., Tekinalp, B. E., & Leuwerke, W. (2011). Psikolojik danışmanların okul psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri modeline dayalı olarak geliştirilen kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik programını değerlendirmeleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(1), 51-60.
• Tokalı, H. (2007). 9. sınıf rehberlik programının (sınıf öğretmenleri için) rehber öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Tez No. 217500) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Topcu, Ç. (2014). 9. sınıf rehberlik programının öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi (Tez No. 361920) [Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi-Zonguldak]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Topçu Kabasakal, Z. (2023). Rehberlik hizmetleri. B. Aydın (Ed.), Rehberlik içinde (s. 38-80). Pegem Akademi.
• Torunoğlu, H. (2015). Meslek liseleri okul psikolojik danışmanları ve sınıf rehber öğretmenlerinin rehberlik programına ilişkin görüşleri (Tez No. 412267) [Yüksek lisans tezi, Ahi Evran Üniversitesi-Kırşehir]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Torunoğlu, H., & Gençtanırım Kurt, D. (2022). Ortaöğretim kurumları sınıf rehberlik programının meslek liseleri okul psikolojik danışmanlarının ve sınıf rehber öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 268-285.
• Turan, F. (2009). Lise öğrencilerinin rehberlik servisine ilişkin tutumlarının kendini açma davranışları açısından incelenmesi (Tez No. 241703) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi-Erzurum]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Tuzgöl Dost, M. (2020). Okul psikolojik danışmanlarına göre ilkokullardaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin durumu ve sorunları. Elektonik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1673-1690. https://doi.org/10.17755/esosder.715029
• Türk, N., & Çevik Kansu, C. (2024). Sınıf öğretmenlerinin sınıf rehberliği uygulamaları: bir karma yöntem araştırması. Trakya Eğitim Dergisi, 14(1), 207-225. https://doi.org/10.24315/tred.1340101
• Uludağ Tüfekçi, M. (2011). Kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik programı rehber etkinliklerinin sınıf rehber öğretmenleri ve rehber öğretmenler tarafından kullanılma durumları (Tez No. 290719) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ümmet, D. (2022). Rehberlik ve psikolojik danışmada başlıca hizmet türleri. M. E. Deniz ve A. Erözkan (Ed.), Psikolojik danışma ve rehberlik içinde (s. 40-63). Pegem Akademi.
• Yavuz, R., & Polat, Ü. (2023). Psikolojik danışmanların okullarda karşılaşılan sorunlara ilişkin görüşleri (manisa il örneği). Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi (TURKSOSBİLDER), 8(2), 212-238. https://doi.org/10.55107/turksosbilder.1402569
• Yavuzer, Y. (2022). Psikolojik danışma ve rehberlik: temel kavramları, ilkeleri ve tarihçe. M. E. Deniz ve A. Erözkan (Ed.), Psikolojik danışma ve rehberlik içinde (s. 2-34). Pegem Akademi.
• Yazgünoğlu, S. S. (2012). Okul ve sınıf rehber öğretmenlerinin ilköğretim ve ortaöğretim kurumları sınıf rehberlik programına ilişkin görüşleri (Tez No. 314957) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yazgünoğlu, S., & Demirel, M. (2012). Okul ve sınıf rehber öğretmenlerinin ilköğretim ve ortaöğretim kurumları sınıf rehberlik programına ilişkin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(Özel sayı), 244-255.
• Yeşilyaprak, B. (2016). Eğitimde rehberlik hizmetleri (25. baskı). Nobel Akademi.
• Yıldırım, A., & Şimşek H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (8. baskı). Seçkin.
• Yüksel Şahin, F. (2008). Ortaöğretimdeki öğrenci görüşlerine göre Psikolojik Danışma ve Rehberlik (PDR) hizmetlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 2-26.
• Yüksel, İ. (2010). Türkiye için program değerlendirme standartları oluşturma çalışması (Tez No. 262343) [Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi-Eskişehir]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.