Investigation of Prosocial Behaviors of Adolescents (Bursa Province Example)

Yıl 2024, , 3033 - 3053, 21.12.2024

Sevil Özkan Gültekin , Şükrü Ada , Hale Gönenç

https://doi.org/10.35675/befdergi.1514115

Öz

In this study, prosocial behaviors are defined as positive actions performed by individuals on a voluntary basis, with respect for others and without expectation of reward. Such behaviors emerge as a result of positive emotions like empathy and sensitivity to the needs of others. Conformity to social norms, internal satisfaction, and the strengthening of social bonds are among the primary motivational sources for prosocial behavior. The research was conducted with a total of 266 students from preparatory classes and grades 9–12 at a public school in Osmangazi, Bursa. The Prosocial Behavior Scale was used as the data collection tool, and a descriptive survey model was adopted. The prosocial behaviors of students were examined in relation to their friendships. The findings indicate that students’ intrinsic prosocial behaviors are influenced by factors such as grade level, parental education, family attitude, and income level, while external prosocial behaviors are more significantly influenced by grade level and father’s education level. Based on the research results, it is recommended to implement initiatives that promote empathy, increase participation in volunteer activities, and strengthen family-school cooperation to encourage prosocial behaviors among students.

Anahtar Kelimeler

Prosocial behavior, altruistic behavior, empathy, sympathy, self-worth

Ergenlerin Prososyal Davranışlarının İncelenmesi (Bursa İli Örneği)

Öz

Bu araştırmada, prososyal davranışlar, bireylerin gönüllülük temelinde başkalarına karşı saygılı ve karşılık beklemeksizin gerçekleştirdikleri olumlu eylemler olarak tanımlanmıştır. Bu tür davranışlar, empati ve başkalarının ihtiyaçlarına duyarlılık gibi pozitif duyguların etkisiyle ortaya çıkar. Toplumsal normlara uyum, içsel tatmin ve sosyal bağların güçlenmesi, prososyal davranışların temel motivasyon kaynakları arasındadır. Araştırma, Bursa Osmangazi'de bulunan bir devlet okulundaki hazırlık ve 9-12. sınıf düzeyindeki toplam 266 öğrenci üzerinde yürütülmüştür. Veri toplama aracı olarak Prososyal Davranış Ölçeği kullanılmış ve araştırmada betimsel tarama modeli benimsenmiştir. Öğrencilerin prososyal davranışları, arkadaşlık ilişkileri ile ilişkilendirilerek incelenmiştir. Bulgular, öğrencilerin içsel prososyal davranışlarının sınıf düzeyi, aile eğitimi, aile tutumu ve gelir düzeyi gibi faktörlerden etkilendiğini; dışsal prososyal davranışlarda ise sınıf düzeyi ve baba eğitim durumunun daha belirleyici olduğunu göstermektedir. Araştırma sonucunda, öğrencilerde prososyal davranışları teşvik etmek için empati geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılması, gönüllülük etkinliklerine katılımın artırılması ve aile-okul iş birliğinin güçlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Prososyal davranış, özgecil davranış, empati, sempati, öz değer

Kaynakça

• Ata, S., & Artan, İ. Z. (2021). Ergen Prososyallik Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Turk J Child Adolesc Ment Health, 28(1), 38-44. https://doi.org/10.4274/-tjcamh.galenos.2020.14632
• Ayten, A., & Köse, A., (2009). Bâtıl inanç ve davranışlar üzerine psikososyolojik bir analiz. Din Bilimleri̇ Akademik Araştırma Dergisi, 9(2), 45-70.
• Bağcı, B. (2015). Çocuk ve yetişkin prososyallik ölçeklerinin geçerlik güvenirlik çalışması ve çocuk ile anne-baba prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 394899) [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi-Aydın]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bayrakçı, E. & Kayalar, M., (2016). İfşa davranışının prososyal davranışlar bağlamında değerlendirilmesine yönelik teorik bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(15), 120-131. https://doi.org/10.21076/vizyoner.252111
• Bayrakdar, N. (2018). Klasik Koşullanma Kuramı ve Din Eğitimi. EKEV Akademi Dergisi (74), 239-268.
• Bilgin,N. (1988). Sosyal psikolojiye giriş. Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi̇ Yayınları.
• Bora, E. ve Baysan-Arabacı, L. (2009). Empati Ölçeği Türkçe formunun üniversite öğrencilerinde psikometrik özellikleri. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni (Bulletin of Clinical Psychopharmacology - BCP), 19(1), 39-47.
• Carlo, G., McGinley, M., Hayes, R., Batenhorst, C., & Wilkinson, J. (2007). Ebeveynlik stilleri mi yoksa uygulamaları mı? ergenler arasında ebeveynlik, sempati ve sosyal davranışlar. Genetik Psikoloji Dergisi, 168(2), 147–176.
• Carlo, G., H., A., C., S., & Randall, B. (2007). Sociocognitive and behavioral correlates of a measure of prosocial tendencies for adolescents. Journal Of Early Adolescence, 23(1), 107-134.
• Crick, N. R. (1996). The role of overt agression, relational aggression and prosocial behavior in the prediction of children’s future social adjustment. Chi̇ld Development, 67,2317-2327.
• Çalık, T., Özbay, Y., Özer, A., Kurt, T. & Kandemir, M. (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 60(60), 555-576.
• Çekin, A. (2013). İmam hatip lisesi öğrencilerinin prososyal davranış eğilimleri üzerine nicel bir inceleme. Journal Of İnternational Social Research, 6(28). https://doi.org/10.4274/-tjcamh.galenos.2020.14632
• Dinç, Kılıç, & S. Y. N. (2017). Sınav kaygısı yaşayan kpss’ye hazırlık öğrencilerinin öz-değer algısı üzerine nitel bir çalışma. Akademik Bakış Dergisi, (41), 359 – 383.
• Dinçyürek, S., (2004). Üniversite öğrencilerinin empatik becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi (10). https://doi.org/10.33417/-tsh.936771
• Eisenberg, N., Carlo, G., Murphy, B., & Court. P., (1995). Prosocial development in late adolescence: a longitudinal study. Child Development, 66,1179-1197.
• Ekşi, H., Sayın, M.& Çelebi, Ç. D. (2016). Üniversite öğrencilerinin özgecilik ve otantiklik seviyeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 14(32), 79-102.
• Esmer, E., & Özdaşlı, K. (2018). Akademik yönetimde psikolojik sözleşme ihlali, etik liderlik ve prososyal davranışlar (1.baskı). Çizgi Kitapevi Yayınları.
• Hofmann, V & Müller, C. M. (2018). Avoiding antisocial behavior among adolescents: the positive ınfluence of classmates’ prosocial behavior. Journal Of Adolescence. 68(1), 136-145.https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2018.07.013
• İşmen, A. & Yıldız, S. A. (2005). Öğretmenliğe ilişkin tutumların özgecilik ve atılganlık düzeyleri açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 42(42), 151-66.
• Karasar, N., (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kasapoğlu, A. (2006). Empati ve sempati olgusuna vurgu yapan bazı ayetler. Bilimname: Düşünce Platformu, 33-61.
• Krahé, B. & Möller I., (2010). Links between self-reported media violence exposure and teacher ratings of aggression and prosocial behavior among german adolescents. Journal Of Adolescence Arti̇cle İn Press.
• Krebs, DL (1970). Fedakarlık: Kavramın incelenmesi ve literatürün gözden geçirilmesi. Psikolojik Bülten, 73(4), 258–302. https://doi.org/10.1037/h0028987
• Marcia, J., (1980). Identity in adolescence. Handbook Of Adolescent Psychology, 9(11), 159-187.
• Özbek, M. (2010). İnsan İlişkilerinde Empatinin Yeri ve Önemi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (49).
• Özcan, Ö. & Çelik, G. (2017). Bilişsel davranışçı terapi. Türkiye Klinikleri J. Child Psychiatry-Special Topics, 8(2), 10-20.
• Özdel, K., (2015). Dünden bugüne bilişsel davranışçı terapiler: teori ve uygulama. Turkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics, 8(2), 10-20.
• Padilla-Walker,L.M., Carlo, G., & Memmott-Elison, M. K. (2018). Longitudinal Change in Adolescents' Prosocial Behavior Toward Strangers, Friends, and Family. J Res Adolesc. 2018 Sep;28 (3), 698-710.
• Pakaslahti,L., Karjalainen, A.,& Järviven, L., (2002). Relationships between adolescent prosocial problem-solving strategies, prosocial behavior, and sozial acceptance. İnternational Journal Of Behavioral Development, 26(2), 137-144.
• Şimşek, M., Çelik, A., & Akgemci, T. (2015). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış. Eğitim Yayınevi.
• Türkmen, S., (2018). Okul öncesi eğitim alan 48-60 aylık çocukların zekâ alanlarıyla prososyal davranışları arasındaki ilişki (Tez No. 536569) [Yüksek lisans tezi Kastamonu Üniversitesi-Kastamonu]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Türkyılmaz, M., Karadeniz, A., & Can, R. (2010). Ergenlik dönemi öğrencilerinin okuma alışkanlıkları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 1 – 21.
• Uysal, H., Aydos, E. H., & Akman, B. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının sınıfa uyumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(3), 629-632.
• Uzmen, S. & Mağden, D. (2002). Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının prososyal davranışlarının resimli çocuk kitapları ile desteklenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (15), 193-212.
• Ümmet, D., Ekşi, H., & Ortar, M. (2013). Özgecilik (altruism) ölçeği geliştirme çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 301-321.
• Van der Graaff J, C. G. (2018). Prosocial behavior in adolescence: gender differences in development and links with empathy. Youth Adolescence.
• Yüksel, A. (2004). Empati eğitim programının ilköğretim öğrencilerinin empatik becerilerine etkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 341-354.