Examining School Principals’ Social Justice Leadership Behaviors Towards Gifted Students

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 46, 445 - 465, 30.06.2025

Çiğdem Şahin

https://doi.org/10.35675/befdergi.1561217

Öz

The aim of this study is to determine the social justice leadership behaviors of school principals towards gifted high school students. The sample of the research consists of 253 gifted students studying at different high schools in Adana in the spring term of the 2022-2023 academic year. The Social Justice Leadership Scale was used as a data collection tool in the research. As a result of the research, it was determined that school principals demonstrated social justice leadership at a moderate level for gifted students. School principals demonstrate social justice leadership behaviors the lowest in the participation sub-dimension, and the highest in the critical consciousness and support sub-dimensions. There is no significant difference according to the variables of gender, family income and parental education status of the students. Some suggestions were made in accordance with the research results.

Anahtar Kelimeler

School principals , social justice , leadership , gifted students

Okul yöneticilerinin özel yetenekli öğrencilere yönelik sosyal adalet liderliği davranışlarının incelenmesi

Öz

Bu çalışmanın amacı, okul yöneticilerinin özel yetenekli lise öğrencilerine yönelik sosyal adalet liderliği davranışlarının tespit edilmesidir. Araştırmanın örneklemi, 2022-2023 eğitim öğretim yılı Bahar döneminde Adana ilindeki farklı liselerde öğrenim gören toplam 253 özel yetenekli öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Sosyal Adalet Liderliği Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, okul yöneticileri özel yetenekli öğrencilere yönelik olarak sosyal adalet liderliğini orta düzeyde sergilemekte oldukları tespit edilmiştir. Okul yöneticileri sosyal adalet liderliğini en düşük katılım alt boyutunda, en yüksek ise eleştirel bilinç ve destek alt boyutlarında sergilemektedir. Öğrencilerin cinsiyet, aile geliri ve ebeveyn eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir. Araştırma sonuçları doğrultusunda bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

okul yöneticileri , sosyal adalet , liderlik , özel yetenekli öğrenciler

Kaynakça

• Akkuş, Ş. (2019). Okullarda sosyal adaletin geliştirilmesine ilişkin yönetici, öğretmen ve öğrenci görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Aktay, Y. (2016). Pierre Bourdieu ve bir Maxwell cini olarak okul [Pierre Bourdieu and school as a Maxwell ghost]. In G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı & Ü. Tatlıcan (Eds.) (s.473–499). Ocak ve zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi İstanbul. İletişim Publications.
• Akyürek, M. İ. (2021). Okullarda sosyal adalet liderliği: Bir karma yöntem çalışması. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 515-535. https://doi.org/10.51460/baebd.847006
• Altıntaş, E., & İlgün, Ş. (2016). Öğretmenlerin üstün zekalı öğrencilerin eğitimine yönelik düşünce ve önerileri. Turkish Studies, 11(14), 895-914. doi: http://dx.doi.org/10.7827/Turkish Studies.9901
• Arar, K., Beycioglu, K., & Oplatka, I. (2016). A cross-cultural analysis of educational leadership for social justice in Israel and Turkey: meanings, actions and contexts. Compare: A Journal of Comparative and International Education, 47(2), 192–206. https://doi.org/10.1080/03057925.2016.1168283
• Atlı, H., & Balay, R. (2016). Bilim ve sanat merkezindeki üstün yetenekliler eğitiminin sürdürülebilirliğine ilişkin öğrenci düşünceleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(2), 191-205.
• Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (1973). Yeni strateji ve kalkınma planı üçüncü beş yıllık kalkınma planı (1973-1977). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Bell, L. A. (1997). Theoretical foundations for social justice education. In M. Adams, L. A. Bell, & P. Griffin (Eds.) (Pp. 3-25). Teaching For Diversity and Social Justice. London: Routledge.
• Blackmore, J. (2006). Social Justice and the study and practice of leadership in education: a feminist history. Journal of Educational Administration and History, 38(2), 185-200. https://doi.org/10.1080/00220620600554876
• Boyles, D., Carusi, T., & Attick, D. (2009). Historical and critical interpretations of social justice. In Handbook of Social Justice in Education. (s.30-43). (Edts) William Ayers, Therese Quinn, David Stoval. Newyork: Routledge.
• Bozkurt, B. (2018). Sosyal adalet liderliği ile yöneticiye bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Bougie, R., & Sekaran, U. (2020). Research methods for business: A skill-building approach (8th ed.). Wiley. Brown, K. M. (2006). Leadership for social justice and equity: evaluating a transformative framework and andragogy. Educational Administration Quarterly, 42(5), 700-745. https://doi.org/10.1177/0013161X06290650
• Cevher Kılıç, V. (2015). “Türkiye’de üstün ve özel yetenekli çocuklara yönelik bir eğitim politikası oluşturulamaması sorunu üzerine bir değerlendirme”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, 4(12), ss.145-154.
• Chiu, M., & Walker, A. (2007). Leadership for social justice in Hong Kong schools: Addressing mec hanisms of inequality. Journal of Educational Administration, 45(6), 724-739. 10.1108/09578230710829900
• Chowdhury, M. A. (2017). Towards the achievement of a unified, uniform and socially-just ‘gifted education’ policy acceptable on a global scale. Journal for the Education of Gifted Young Scientists, 5(1), 1-22. http://dx.doi.org/10.17478/JEGYS.2017.51
• Clark, B. (2015). Üstün zekâlı olarak büyümek, evde ve okulda çocukların potansiyelini geliştirmek. (F. Kaya ve Ü. Uğurlu, Çev. Ed). Nobel.
• Celkan, H. Y. (1991). Eğitim Sosyolojisi, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Collier, J., & Bienstock, C. (2006). Measuring service quality in e-retailing. Journal of Service Research, 8(260-275). Doi10.1177/1094670505278867
• Cross, J. R. (2013). Gifted education as a vehicle for enhancing social equality. Roeper Review, 35(2), 115-123. https://scholarworks.wm.edu/educationpubs/140
• Çam Tosun, F., & Tan, S. (2021). Investigation of the gifted students’ education based on ıts cost. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(3), 677-698. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.773728
• Çelik Şahin, Ç. (2021). Educational management and supervision in the gifted education in Turkey: the needs and swot analysis. Scientific Educational Studies, 5(2), 233-258. DOI: 10.31798/ses.1031611
• Dai, D. Y. (2013): Excellence at the cost of social justice? Negotiating and balancing priorities in gifted education, Roeper Review, 35(2), 93-101.
• DeMatthews, D. E., & Mawhinney, H. (2013). Addressing the inclusion imperative: An urban school district’s responses. Education Policy Analysis Archives, 21(61), 1-30. DOI: https://doi.org/10.14507/epaa.v21n61.2013
• Demir, B. Y. (2023). Eğitimde sosyal adalet liderliğine ilişkin okul yöneticilerinin görüşleri. Bir karma yöntem araştırması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Durum Tespit Ön Raporu (2004). 1.Üstün yetenekli çocuklar kongresi durum tespiti komisyonu ön raporu. Davasligil Ü, Uzun M, Çeki E, Aydın Köse A, Çapkan N, Şirin MR. (Kom.). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Erdem, S. (2015). Üstün yetenekli çocukların eğitim süreçlerinde kültürel ve sosyal sermaye: Ankara BİLSEM Örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Ergün, M. (1992). Eğitim ve toplum (Eğitim Sosyolojisine Giriş). Ocak Yayınevi.
• Feng, F. I., & Chen, W. L. (2019). The effect of principals’ social justice leadership on teachers’ academic optimism in Taiwan. Education and Urban Society, 51(9), 1245-1264. https://doi.org/10.1177/0013124518785
• Furman, G. (2012). Social justice leadership as praxis: Developing capacities through preparation programs. Educational Administration Quarterly, 48(2), 191-229. https://doi.org/10.1177/0013161X114273
• Furman, G. C., & Shields, C. M. (2005). How can educational leaders promote and support social justice and democratic community in schools? In W. A. Fire-Stone ve C. Riehl (Eds.), New agenda for research in educational leadership (ss. 119–137). New York: Teachers College.
• Gören, S. Ç. (2019). Sosyal adalet liderliği, okul yaşam kalitesi ve okula aidiyet duygusu ilişkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Gross, M. U. M. (1999). Inequity in equity: The paradox of gifted education in Australia. Australian Journal of Education, 43(1), 87-103. doi: 10.1177/000494419904300107
• Güneş, A. (2018). Türkiye' de bilim ve sanat merkezleri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(6): 185-193.
• Gürgen, B. (2017). Okullarda sosyal adalet algısının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Hellmann, T., Schmidt, P., & Heller, S. M. (2019). Social justice in the EU and OECD: Index report 2019. Bertelsmann Stiftung. https://www.politico.eu/wpcontent/uploads/2019/12/Social-Justice-Index-2019.pdf
• Hotaman, D. (2010). The teaching profession: knowledge of subject matter, teaching skills and personality traits. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2(2), 1416-1420. 10.1016/j.sbspro.2010.03.211
• İmamoğlu Akman, G. (2023). Akademik başarıya etki eden öğrenci ve okul düzeyli faktörlerin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Jean-Marie, G., Normore, A. H., & Brooks, J. S. (2009). Leadership for social justice: Preparing 21st century school leaders for a new social order. Journal of Research on Leadership Education, 4(1), 1-31. https://doi.org/10.1177/194277510900400
• Kalkınma Planı. (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/.
• Kalkınma Planı (1973). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/.
• Kanlı, E. (2021). Özel yetenekli bireylerin özellikleri ve eğitimi. Prof. Dr. Mustafa Serdar Köksal, Ramazan Barın (Ed.), Özel Yetenek ve Bilsem’ler içinde (s 49-75). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel.
• Kasapoğlu Tankutay, H. (2024). Eğitim ortamlarında sosyal adaletin geliştirilmesine ilişkin öğretmen görüşleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 8(1), 399-420. https://doi.org/10.34056/aujef.1216594
• Kilim, R., Ayvazoğlu, E., Şahan, B., Çıngıl, O., Kurum, S., & Fırat, H. Y. (2023). Sosyal adalete ilişkin olarak eğitim yöneticilerinin algilarinin incelenmesi. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 9(27), 58–71. https://doi.org/10.51293/socrates27-233
• Keleş, M., & Doğan, O. (2020). Elbistan ve Rehberlik Araştırma Merkezi Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü. Özel yetenekli öğrencilerin anne ve babalarının eğitim düzeylerinin incelenmesi. https://elbistanram.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/46/05/958573/dosyalar/2020_07/16104333_ozel_yeteneklyler_araytırma_raporu.pdf?chk=6608e3f463d727835bf10451d1d4e312
• Koçak, S., & Bozkurt Bostancı, A. (2019). Sınıf yönetiminde sosyal adalet. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 52(3), 915-942. https://doi.org/10.30964/auebfd.597200
• Köksal, M. S. (2021). Özel yetenek ve Bilsemler. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/12144346_OZEL_YETENEK_VE_BYLSEM.pdf.
• Köksal, M. S., & Boran, A. İ. (2016). Üstün yetenekli öğrencilerin iq puanlarının anne-baba eğitimi ve aile geliri değişkenleri açısından karşılaştırılması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1). https://doi.org/10.17494/ogusbd.85867
• Levent, F. (2011). Üstün yetenekli çocukların hakları. Çocuk Vakfı Yayınları.
• Marshall, C., & Oliva, M. (2006). Leadership for social justice: Making revolutions in education. Boston: Pearson Education.
• Merry, M. S. (2008). Educational Justice and the Gifted. Theory and Research in Education, 6(1):47-70. 10.1177/1477878507086730
• Ministry of National Education [MONE] (1973). The Basic Law of National Education [Milli Eğitim Temel Kanunu], “1739 Sayılı Kanun”, Resmî Gazete, 14574, 24 Haziran, 1973.
• Ministry of National Education [MONE] (2016). PISA 2015 Ulusal Rapor https://odsgm.meb.gov.tr/test/analizler/docs/PISA/PISA2015_Ulusal_Rapor.pdf
• Murray, C. (2009). Parent and teacher relationships as predictors of school engagement and functioning among low-income urban youth. The Journal of Early Adolescence, 29(3), 376-404. Doi:10.1177/0272431608322940
• Oakes, J., Quartz, K. H., Ryan, S., & Lipton, M. (2000). Becoming good American schools. Phi Delta Kappan, 81(8), 568-576.
• Örücü, D., & Şimşek, H. (2011). Akademisyenlerin gözünden Türkiye’de eğitim yönetiminin akademik durumu: Nitel bir analiz. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(2), 167-197.
• Özdemir, M., & Kütküt, B. (2015). Sosyal adalet liderliği ölçeği’nin (SALÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 201-218.
• Özdemir, M., & Pektaş, V. (2017). Sosyal adalet liderliği ve okul akademik iyimserliği ilişkisinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 18(2), 576-601. https://doi.org/10.12984/egeefd.328458
• Özdemir, M. (2017). Sosyal adalet liderliği, okula yönelik tutum ve okul bağlılığı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 42(191), 267-281. Doi:10.15390/EB.2017.6281
• Özdemir, M., & Pektaş, V. (2017). Sosyal adalet liderliği ölçeği-öğretmen formu’nun Geliştirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(40) s.111-127
• Özdemir, M., Gören, S. Ç., Gülcemal, E., Özge Sağbaş, N., & Vural, G. (2021). Social justice leadership, school climate, cultural capital and academic aspiration in Turkish high schools: contextual influence of gender and family income. Educational Studies, 50(5), 865–887. https://doi.org/10.1080/03055698.2021.2010517
• Özkan, D. (2009). Yönetici, öğretmen, veli ve öğrenci görüşlerine göre bilim ve sanat merkezlerinin örgütsel etkililiği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Pfeiffer, S. I., & Stocking, V. B. (2000). Vulnerabilities of academically gifted students. Special Services in the Schools, 16(1-2), 83–93. https://doi.org/10.1300/J008v16n01_06
• Polat, S. (2007). Eğitim politikalarının sosyal adalet açısından sonuçları konusunda yönetici ve öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Riehl, C. J. (2000). The principals role in creating inclusive schools for diverse students: A review of normative, empirical literature on the practice of educational administration. Review of Educational Research, 70(1), 55-81. https://doi.org/10.3102/00346543070001
• Santrock, J. W. (2011). Educational psychology. New York: McGraw Hill.
• Saunders, M. N. K., Lewis, P., & Thornhill, A. (2023). Research methods for business students (9th ed.). Pearson.
• Sapon Shevin, M. (2000). Gifted education knowledge and power in the global economy: politics and the rhetoric of school reform. In Gabbard, David A (Ed.). Pp. 121-130. London: Lawrence Eribaum Associates, Mahwah.
• Schulz, S. (2005). The gifted: Identity construction through the practice of gifted education. International Education Journal Special Issue, 5(5), 117-128.
• Summak, S., & Çelik Şahin, Ç. (2013). Bilim sanat merkezi müdürlerinin öğretimsel lider olarak öğretimsel uygulamalar hakkındaki görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 1-14. https://doi.org/10.17860/efd.93899
• Theoharis, G. (2007). Social justice educational leaders and resistance: toward a theory of social justice leadership. Educational Administration Quarterly, 43(2), 221–258. https://doi.org/10.1177/0013161X06293717
• Tomul, E. (2010). İlköğretim okullarındaki sosyal adalet uygulamalarına ilişkin yönetici görüşleri. Eğitim ve Bilim, 34(152), 126–137.
• Turhan, M. (2010). Social justice leadership: Implications for roles and responsibilities of school managers. Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 1357-1361.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Meclis Araştırma Komisyonu Raporu (2012) http://www.sck.gov.tr/wp-content/uploads/2020/02/Ust%C3%BCn-Yetenekli-Cocuklarin-TBMM-raporu.pdf
• Uğurlu, C. T., & Kumru T. (2019). Öğrencilerin okul müdürünün sosyal adalet liderliği davranışlarına yönelik görüşleri: Bir durum çalışması. 14. Uluslararası Eğitim Yönetimi Kongresi, 2-4 Mayıs, İzmir.
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization [UNESCO]. (2021). Reimagining our futures together – A new social contract for education. unesdoc.unesco.org/in/rest/annotationSVC/DownloadWatermarkedAttachment/att ach_import_aaafd0f0-e901-486b-a8d81dfcbddb6a93? =379707eng.pdfveto=186vefrom=1
• Wang, F. (2018). Social justice leadership—theory and practice: a case of Ontario. Educational Administration Quarterly, 54(3), 470-498. https://doi.org/10.1177/0013161X18761341
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.