Investigation of Special Education Classroom Teachers' Perceived Empathic Self-Efficacy and Social Self-Efficacy

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 47, 1166 - 1189, 17.09.2025

Sinan Bayat

https://doi.org/10.35675/befdergi.1630470

Öz

The objective of the present study was to ascertain whether there were any statistically significant differences in the perceptions of empathy and social self-efficacy among special education classroom teachers according to gender, marital status, age, professional seniority, educational status, disability group taught, and school/grade/class level. The study was conducted using a quantitative survey model. The population of the study consisted of 197 teachers working in special education state schools in Malatya during the 2023-2024 academic year, and the sample consisted of 128 teachers selected using simple (non-selective) sampling. The study utilised the 'Perceived Empathetic Self-Efficacy and Social Self-Efficacy Scale' developed by Di Giunta et al. (2010) and adapted into Turkish, with reliability and validity studies conducted by Akın and Başören (2015). The findings of the study indicated that teachers exhibited elevated perceptions of both empathic and social self-efficacy. The study revealed no significant differences between teachers' perceptions of empathic and social self-efficacy and the variables of gender, marital status, age, professional seniority, educational status, and the disability group being taught. In the school/grade/class variable, no significant differences were found in teachers' perceptions of empathetic self-efficacy. However, significant differences were found in their perceptions of social self-efficacy.

Anahtar Kelimeler

Special education , special education classroom teacher , empathic and social self-efficacy

Özel Eğitim Sınıf Öğretmenlerinin Empatik ve Sosyal Öz-Yeterlik Algılarının İncelenmesi

Öz

Araştırmada özel eğitim sınıf öğretmenlerinin empatik ve sosyal öz-yeterlik algılarının ve bu algıların cinsiyet, medeni durum, yaş, mesleki kıdem, öğrenim durumu, eğitim verilen engel grubu ve görev yapılan okul/kademe/sınıf değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nicel yöntemlerden tarama modeliyle yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Malatya’daki özel eğitim devlet okullarında görev yapan 197 öğretmen, örneklemini ise basit (seçkisiz) örnekleme yöntemi ile belirlenen 128 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada, Di Giunta vd. (2010) tarafından geliştirilen ve Türkçe uyarlaması ile güvenirlik-geçerlik çalışması Akın ve Başören (2015) tarafından yapılan “Algılanan Empatik Öz-Yeterlik ve Sosyal Öz-Yeterlik Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin empatik ve sosyal öz-yeterlik algıları yüksek düzeyde bulunmuştur. Öğretmenlerin empatik ve sosyal öz-yeterlik algıları ile cinsiyet, medeni durum, yaş, mesleki kıdem, öğrenim durumu ve eğitim verilen engel grubu değişkenleri arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Görev yapılan okul/kademe/sınıf değişkeninde ise öğretmenlerin empatik öz-yeterlik algılarında anlamlı farklılık bulunmazken, sosyal öz-yeterlik algılarında anlamlı farklılık bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Özel eğitim , özel eğitim sınıf öğretmeni , empatik ve sosyal öz-yeterlik

Etik Beyan

Bu araştırmayı hazırlarken bütün etik kurallara riayet ettiğimi beyan ederim.

Kaynakça

• Akbulut, E. (2010). Sınıf öğretmenlerinin empatik eğilim düzeyleri (Tez No. 273077) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi-Sakarya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Akın, A., & Başören, M. (2015). Algılanan empatik öz-yeterlik ve sosyal öz-yeterlik ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. Bartın University Journal of Faculty of Education. 4(2), 603-610. https://doi.org/10.14686/buefad.v4i2.1082000235
• Alemdağ, S. (2013). Öğretmen adaylarında fiziksel aktiviteye katılım, sosyal görünüş kaygısı ve sosyal öz-yeterlik ilişkisinin incelenmesi (Tez No. 344496) [Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi-Trabzon]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Alessandri, G., Caprara, G. V., Eisenberg, N., & Steca, P. (2009). Reciprocal relations among self-efficacy beliefs and prosociality across time. Journal of Personality. 77(4), 1229-1259. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2009.00580.x
• Aliyev, A. (2013). Sosyal bilişsel öğrenme. Ş. Işık Terzi (Ed.), Eğitim psikolojisi, (ss. 407-426) içinde. Pegem Akademi.
• Aparicio-Flores, M. P., Esteve-Faubel, J. M., Esteve-Faubel, R. P. & Álvarez-Teruel, J. D. (2020). High academic self-efficacy and dispositional empathy in future teachers. Sustainability, 12(17), 1-16. https://doi.org/10.3390/su12176728
• Bandura, A. (1978). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Advances in Behaviour Research and Therapy, 1(4), 139-161.
• Bayat, S. (2025). Özel eğitim sınıf öğretmenlerinin öz-yeterlik kaynaklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(1), 1297-1322. https://doi.org/10.51460/baebd.1590283
• Bayrakçı, M. (2007). Sosyal öğrenme kuramı ve eğitimde uygulanması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (14), 198-210.
• Bayram Sarıkaya, B. B., & Özdemir, S. (2017). Otizmli çocuklarla çalışan öğretmenlerin işe adanmışlık, çocuk sevme ve empati eğilimleri arasındaki ilişki. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 3(2), 27-48.
• Beyaz, Ö. (2016). Beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümünde öğrenim gören öğretmen adaylarının empatik eğilim beceri düzeylerinin incelenmesi: Anadolu Üniversitesi örneği (Tez No. 440356) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi-Eskişehir]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Calandri, E., Graziano, F. Cattelino, E. & Testa, S. (2021). Depressive symptoms and loneliness in early adolescence: The role of empathy and emotional self-efficacy. Journal of Early Adolescence. Vol. 41(3) 369–393. https://doi.org/10.1177/027243162091915
• Can, A. (2018). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Caprara, G.V., Alessandri, G., Gıunta, L. D., Paneraı, L., & Eisenberg, N. (2010). The contribution of agreeableness and self-efficacy beliefs to prosociality. European Journal of Personality. 24, 36-55. https://doi.org/10.1002/per.739
• Çubukçu, Z., & Girmen, P. (2007). Öğretmen adaylarının sosyal öz-yeterlik algılarının belirlenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 1-18.
• Dağ, M. (2022). Temel ve savaş beden eğitimi dersi alan öğrencilerin spora katılım motivasyonları ile algılanan empatik ve sosyal öz yeterlik düzeylerinin incelenmesi (Tez No: 721555) [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi-Denizli]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Di Giunta, L., Eisenberg, N., Kupfer, A., Steca, P., Tramontano, C., & Caprara, G. V. (2010). Assessing perceived empathic and social self-efficacy across countries. European Journal of Psychological Assessment, 26(2), 77-86. https://doi.org/10.1027/1015-5759/a000012
• Di Giunta, L., Eisenberg, N., Kupfer, A., Steca, P., Tramontano, C., & Caprara, G. V. (2010). Assessing perceived empathic and social self-efficacy across countries. European Journal of Psychological Assessment, 26(2), 77–86. https://doi.org/10.1027/1015-5759/a000012
• Dominguez, M. G. & Brown, L. D. (2025). Exploring pathways to recovery and psychological well-being: examining the role of empathic and social self-efficacy, social support and social isolation. Front. Psychol. 16. 10.3389/fpsyg.2025.1552827.
• Dökmen, Ü. (2012). Sanatta ve günlük yaşamda iletişim çatışmaları ve empati (48. Baskı). Remzi Kitapevi.
• Dönmez, K. H. & Kaçar, F. (2015). Giresun üniversitesi beden eğitimi ve spor bölümü öğrencilerinin sosyal öz-yeterlik ve problem çözme becerilerinin incelenmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(2), 537-546. https://doi.org/10.24289/ijsser.106449
• Dönmez, K. H. (2010). Beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümü öğrencilerinin (1., 2., 3., ve 4. Sınıf) sosyal öz-yeterlikleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 279665) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Dönmez, K. H. (2011). Beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümü öğrencilerinin sosyal öz-yeterliklerinin incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 3(4), 33-45.
• Erözkan, A. (2014). Analysis of social problem solving and social self-efficacy in prospective teachers. Educational Sciences: Theory & Practice. 14(2), 447-455.
• Ersoy, E. G., & Köşger, F. (2016). Empati: Tanımı ve önemi. Osmangazi Tıp Dergisi. 38(2), 9-17.
• Ersöz, F. & Ersöz, T. (2019). Spss ile istatistiksel veri analizi istatistik – uygulama – parametrik ve parametrik olmayan testler. Seçkin Yayıncılık.
• Fakazlı, A. E., İlhan, E. L., & Yarayan, Y. E. (2021). Engelli bireyler ile çalışma değişkeni bakımından spor eğitmenlerinde empatik eğilim. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. 26(2), 235-246.
• Fan, C., & Mak, A. S. (1998). Measurıng socıal self-effıcacy ın a culturally dıverse student populatıon. Socıal Behavıor and Personalıty. 26(2), 131-144. https://doi.org/-10.2224/sbp.1998.26.2.131
• Fan, J., Litchfield, R. C., Islam, S., Weiner, B., Alexander, M., Liu, C., & Kulviwat, S. (2012). Workplace social self-efficacy: Concept, measure, and initial validity evidence. Journal of Career Assessment, 21, 91-110. https://doi.org/10.1177/1069072712454702
• Girgin, G., & Baysal, A. (2005). Tükenmişlik sendromuna bir örnek: Zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(4), 172-187.
• Goroshit, M. & Hen, M. (2014). Does emotional self-efficacy predict teachers' self-efficacy and empathy?. Journal of Education and Training Studies. 2(3), 26-32. https://-doi.org/10.11114/jets.v2i3.359
• Gözüm, S. & Bağ, B. (1998). Etkin sağlık eğitiminde sosyal bilişsel öğrenme kuramının kullanımı. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, l(2), 32-43.
• Güdük, E. (2022). Sosyal hizmet bölümü öğrencilerinin problem çözme becerileri ile sosyal öz-yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 720285) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Gülşen, M. (2013). Sosyal öz-yeterlik ile psikolojik iyi olma arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Tez No. 327555) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi-Sakarya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Hazır Bıkmaz, F. (2004). Öz yeterlik inançları. Y. Kuzgun ve D. Deryakulu (Ed.), Eğitimde bireysel farklılıklar (s. 289-306) içinde. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kansu, A. F. & Hızlı Sayar, G. (2018). Öz-yeterlik, yaşam anlamı ve yaşam bağlılığı kavramları üzerine bir inceleme. Etkileşim (1), 78-89. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2018.1.11
• Karakoyun, F. (2016). Öğretmen adaylarının sosyal öz-yeterlik algılarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 362-367.
• Karasar, N. (2018). Bilimsel araştırma yöntemi kavramlar ilkeler teknikler. Nobel Akademi Yayıncılık.
• Karkaç, N. N. (2013). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin empatik eğilim düzeylerinin çalıştıkları engel türüne ve bazı değişkenlere göre incelenmesi (Tez No. 349985) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kollerová, L., Soukup, P., Strohmeier, D., & Caravita, S.C.S. (2021). Teachers’ active responses to bullying: Does the school collegial climate make a difference?. European Journal of Developmental Psychology. 18(6), 912-927. https://doi.org/10.1080/-17405629.2020.1865145
• Kurbanoğlu, S.S. (2004). Öz-yeterlik inanç ve bilgi profesyonelleri için önemi. Bilgi Dünyası. 5(2), 137-152. https://doi.org/10.15612/BD.2004.484
• Leng, J., Guo, Q., Ma, B., Zhang, S., & Sun, P. (2020). Bridging personality and online prosocial behavior: The roles of empathy, moral ıdentity, and social self-efficacy. Front Psychol. 1-13. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.575053
• Luo, Y., Permzadian, V., Fan, J. & Meng, H. (2021). Employees’ social self-efficacy and work outcomes: Testing the mediating role of social status. Journal of Career Assessment. 27(4), 1-14. https://doi.org/10.1177/106907271879540.
• Özbek, M. F. (2004). Toplumsal yaşamda empati. Akademik Bakış. 1, 1-16.
• Özyürek, A., Yaşar, S., Dönmez, E., Kızılboğa, G., & Cengiz, M.S. (2023). Üniversite öğrencilerinin mizah duygusu ile empatik ve sosyal öz yeterliklei arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Humanities and Tourism Research, 13(2), 396-409.
• Salas, E. & Cannon-Bowers, J. A. (2001). The scıence of traınıng :A decade of progress. Annual Review of Psychology 52(1), 471-99. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.471
• Savi Çakar, F. (2017). Sosyal bilişsel öğrenme kuramı. B. Gündüz ve B. Çapri (Ed.), Eğitim psikolojisi (s. 282-304) içinde. Karahan Kitapevi.
• Savtekin, G. N. (2023). Beden eğitimi ve spor öğretmen adaylarının sosyal öz yeterlikleri ile liderlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 808015) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi-Sakarya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Saygılı, G., Kırıktaş, H., & Gülsoy, H. T. (2015). Bazı değişkenlere göre öğretmenlerin empatik eğilim düzeyleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 4(1), 73-82.
• Şahin, U. (2023). Sınıf öğretmenlerinin uzaktan eğitime yönelik tutumları, iletişim becerileri ve empatik eğilimleri (Tez No. 801448) [Yüksek lisans tezi, Amasya Üniversitesi-Amasya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Taşpınar, M. (2017). Sosyal bilimlerle SPSS uygulamalı nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Teke, A. & Özkılıç, R. (2016). Eğitim amaçlı öz-yeterlik ve internet öz-yeterliği. İçinde, E. Yılmaz, M. Çalışkan & S. A. Sulak (Ed.), Eğitim bilimlerinden yansımalar (s.173-188) içinde. Çizgi Kitabevi.
• Tuzcuoğlu, N., Öcal Dörterler, S. & Aslan, N. (2024). Okul öncesi öğretmen adaylarının 21. yy. öğrenen becerileri kullanımı ile algılanan empatik ve sosyal öz-yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 60, 952-974. https://doi.org/10.53444/deubefd.1366639
• Türkdoğan, S.C., & Balkıs, M. (2024). Öğretmen adaylarının aile katılımına yönelik tutumlarının yordanmasında karanlık dörtlü kişilik özelliklerinin ve algılanan empatik ve sosyal öz-yeterliğin rolü, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,61, 316-334. https://doi.org/10.9779/pauefd.1404171
• Vatou, A., Gregoriadis, A., Tsigilis, N., & Grammatikopoulos, V. (2022). Teachers’ social self-efficacy: Development and validation of a new scale. Cogent Education. 9(1), 1-19. https://doi.org/10.1080/2331186X.2022.2093492
• Verrastro, V., Albanese, C. A., Ritella, G., Gugliandolo, M. C., & Cuzzocrea, F. (2021). Empathy, social self-efficacy, problematic ınternet use, and problematic online gaming between early and late adolescence. Cyberpsychology Behavior and Social Networking, 24, (12), 806-814. https://doi.org/10.1089/cyber.2021.0042 Yanhua Z., Jiahui N., Yuguo W. & Ping W. (2024) Assessment of the psychometric properties of the perceived empathic and social self-efficacy scale in chinese adolescents, Psychology Research and Behavior Management, 3677-3688, https://doi.org/10.2147/ PRBM.S484649
• Yıldırım Keskin, A., & Berk Özcan, Ç. (2018). Hemşirelik öğrencilerinin özgecilik, empatik ve sosyal öz yeterlilik eğilim düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 10(2), 122-129.