Akademisyenlerin Dijitalleşme Durumları ile Çevrim İçi Ölçme ve Değerlendirmeye Yönelik Özyeterliklerinin Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 48, 1418 - 1452

Hakan İbili , Mehmet Özbaş

Öz

Akademisyenlerin dijitalleşme düzeyleri ile çevrim içi ölçme ve değerlendirme konusundaki özyeterliklerinin belirli demografik değişkenler doğrultusunda incelenmesini amaçlayan bu çalışmada, nicel araştırma yöntemlerinden betimsel ve ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma, 2023-2024 eğitim öğretim yılında Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi’nde görev yapan 278 akademisyen ile gerçekleştirilmiştir. Veriler kişisel bilgilere ek olarak akademisyenlerin dijitalleşme durumlarını ve çevrim içi ölçme-değerlendirmeye yönelik özyeterliklerini ölçen ölçekler ile toplanmıştır. Araştırma neticesinde, akademisyenlerin dijitalleşme durumlarının genelde ve alt boyutlarda iyi ve çevrim içi ölçme değerlendirme özyeterliliklerinin genelde ve alt boyutlarda ise yüksek seviyede olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, akademisyenlerin dijitalleşme durumlarının sahip oldukları unvanlara ve cinsiyetlerine göre anlamlı olarak farklılığın olmadığı fakat yaş, kıdem ve çalışma alanlarına göre anlamlı olarak farklılıklar gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Diğer araştırma sonuçlarına göre ise akademisyenlerin çevrim içi ölçme ve değerlendirme özyeterliliklerinin cinsiyetlerine, çalışma alanlarına ve unvanlarına göre anlamlı olarak farklılıklar oluşmadığı fakat yaşlarına ve kıdemlerine göre anlamlı olarak farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijitalleşme durumları , demografik değişkenler , akademisyenler , çevrimiçi ölçme değerlendirme

Examining Academicians’ Digitalization Status and Self-Efficacy for Online Measurement and Evaluation According to Some Demographic Variables

Öz

In this study, which aims to examine the digitalization levels of academicians and their self-efficacy in online measurement and evaluation in line with certain demographic variables, descriptive and relational screening models, which are quantitative research methods, were used. The research was conducted with 278 academicians working at Erzincan Binali Yıldırım University in the 2023-2024 academic year. In addition to personal information, data were collected using scales measuring academics' digitalization status and self-efficacy for online assessment and evaluation. As a result of the research, it was concluded that the digitalization status of academicians is good in general and in sub-dimensions and their online measurement and evaluation self-efficacy is high in general and in sub-dimensions. In addition, it was concluded that the digitalization status of academics did not differ significantly according to their titles and gender, but differed significantly according to their age, seniority and field of study. According to other research results, it was concluded that the online measurement and evaluation self-efficacy of academics did not differ significantly according to their gender, field of study and title, but it differed significantly according to their age and seniority.

Anahtar Kelimeler

Digitalization status , demographic variables , academics , online measurement and evaluation

Kaynakça

• Ağırtaş, A. & Çavuş, H. (2022). Üniversitelerde görev yapan öğretim elemanlarının acil uzaktan eğitim dönemindeki dijitalleşme durumlarının incelenmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 36-52.
• Al-Hazza, T. C., & Lucking, R. (2017). An examination of preservice teachers' view of multiliteracies: Habits, perceptions, demographics and slippery slopes. Reading Improvement, 54(1), 32-43.
• Al-Zahrani, A. (2015). Toward digital citizenship: examining factors affecting participation and involvement in the Internet society among higher education students. International Education Studies, 8(12), 203-217.
• Apriyanti, C. (2020). Distance learning and obstacles during Covid-19 outbreak. Jurnal Ilmiah Pendidikan Dasar, 7(2), 68-83. http://dx.doi.org/10.30659/pendas.7.2.68-83
• Arkorful, V., Salifu, I., Arthur, F., & Abam Nortey, S. (2024). Exploring the nexus between digital competencies and digital citizenship of higher education students: a PLS-SEM approach. Cogent Education, 11(1), 1-20. https://doi.org/10.1080/-2331186X.2024.2326722
• Awaludin, A., Prayitno, H. J., & Haq, M. I. (2022). Using digital media during the COVID-19 pandemic era: Good online program in higher education. Indonesian Journal on Learning and Advanced Education (IJOLAE), 5(1), 1-12. https://doi.org/10.23917/ijolae.v5i1.19574
• Aydın, M., Atabay, M., & Aydın, M. (2021). Covid-19 pandemi sürecindeki uzaktan öğreticilerin yeterlilik durumlarının belirlenmesi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 7(3), 94-126. https://doi.org/10.51948/auad.910592
• Başkonuş, T. (2018). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin ölçme değerlendirmeye ilişkin tutum ve yeterliklerinin incelenmesi (Tez No. 534413) [Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi- Sakarya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bayram, N. (2016). Yapısal eşitlik modellemesine giriş AMOS uygulamaları. Ezgi Kitapevi.
• Bozoğlu, G. N., & Yavuz, E. (2024). Öğretim üyelerinin alternatif ölçme değerlendirmeye yönelik tutumları ile çevrimiçi ölçme değerlendirme öz yeterlikleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (62), 2646-2661. https://doi.org/10.53444/deubefd.1397231
• Braley, K. (2022). Comparing the assessment knowledge and self-efficacy of science, technology, engineering, and mathematics faculty with faculty from other disciplines (Thesis no. 29396313) [Doctoral dissertation, Walden University-Washington].
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, spss uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri (23. Baskı). Pegem Akademi.
• Byrne, B. M. (2011). Structural equation modeling with AMOS basic concepts, applications and programming (multivariate applications series). Routledge.
• Cao, J., Bhuvaneswari, G., Arumugam, T., & Aravind, B.R. (2023). The digital edge: Examining the relationship between digital competency and language learning outcomes. Frontiers in Psychology, 14, 1-11.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitap.
• Çetin, O. (2016). Pedagojik formasyon programı ile lisans eğitimi fen bilimleri öğretmen adaylarının sayısal okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Journal of Education Faculty, 18(2), 658-685. https://dx.doi.org/10.17556/jef.01175
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve Lisrel uygulamalar. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Deng, Y. & Liu, H. (2025). To overcome test anxiety in on-line assessment: unpacking the mediator roles of techno competencies, teacher support, self-efficacy, and autonomy. BMC Psychology, 13(192), 1-20. https://doi.org/10.1186/s40359-025-02545-y
• Demir, E. (2015). Uzaktan eğitime genel bir bakış. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 203-212. Demirdöven, G. H., & Demir, S. (2023). Yabancı dil öğretiminde dijital ölçme ve değerlendirme. A. Okur, & G. H. Demirdöven (Ed.), Yabancı dil olarak dijital Türkçe öğretimi (1. baskı, s. 843-904) içinde. Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Dildeğmez, B., & Özbaş, M. (2024, September 18–21). Yapay zekânın ölçme değerlendirmedeki yeri ve önemi [The place and importance of artificial intelligence in assessment and evaluation]. In International Education Congress 2024 (EDUCongress2024): Conference Abstract Book / Bildiri Özetleri Kitabı (pp. 438–441). Dicle University. https://educongress.org/tr/
• Doğan, D. (2022). Üniversite öğrencilerinin ve akademisyenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi (Tez No. 724081) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi- Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Dolu, G. (2021). Determination of science teaching students learning of several concepts of radyoactivity subject taught with emergency remote education and students’ opinions on emergency remote education. Journal of Educational Technology and Online Learning, 4(4), 702-725. https://doi.org/10.31681/jetol.1011437
• Eijckelhof, B. H., Huysmans, M. A., Blatter, B. M., Leider, P. C., Johnson, P. W., van Dieën, J. H., & Van Der Beek, A. J. (2014). Office workers' computer use patterns are associated with workplace stressors. Applied ergonomics, 45(6), 1660-1667. https://doi.org/10.1016/-j.apergo.2014.05.013
• Elçi, A., & Vural, M. M. (2017). Öğretim elemanı 4.0: Öğretim elemanının değişen rolü ve teknoloji ile zenginleştirilmiş öğrenme. Paper presented at the Mediterranean International Conference on Social Sciences by UDG, 1(1), 494-498.
• Elmas, C., Aslan, O., & Can, M. H. (2021). Fen bilgisi öğretmen adaylarının informal öğrenme ortamları hakkındaki görüşleri: MTA gezi örneği. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 6(1), 24-42.
• Erbir, M. (2021). Hemşirelik mesleğinde dijital okuryazarlık: Kayseri ili örneği. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 7(2), 336-352.
• Fidan, M., & Subaşı, Ş. (2015). Türkiye'deki muhasebe öğretim elemanlarının sayısal çağda teknoloji kullanımına ilişkin durum tespiti. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 85-112.
• Fuzi, S. F., Jama, S. R., Zainudin, S. N., Abdul Halim, B., Zahidi, N. E., Jusoh, N. & Wan Hassan, W. H. (2023). Examining demographic differences in online learning self-efficacy and online self-regulated learning. Information Management and Business Review, 15(3), 441-455. ISSN: 2220-3796
• Gorrell, A. (2023). The impact of digital transformation on academic work. Studies in Technology Enhanced Learning, 3(2), 2-19. http://dx.doi.org/10.21428/8c225f6e.8efe18a1
• Gökbulut, B., Keserci, G., & Akyüz, A. (2021). Eğitim fakültesinde görev yapan akademisyen ve öğretmenlerin dijital materyal tasarım yeterlikleri. Journal of Social Sciences and Education, 4(1), 11-24. https://doi.org/10.53047/josse.917536
• Gülbahar, Y. (2020). E-değerlendirme. K. Çağıltay, & Y. Göktaş (Ed.), Öğretim teknolojilerinin temelleri teoriler-araştırmalar-eğilimler (3. baskı, s. 57-79) içinde. Pegem Akademi.
• Güney, B. (2017). Dijital bağımlılığın dijital kültüre dönüşmesi: Netlessfobi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 1(2), 207-213.
• Hanham, J., Lee, C. B. & Teo, T. (2021). The influence of technology acceptance, academic self-efficacy, and gender on academic achievement through online tutoring. Computers & Education, 172, 1-14. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2021.104252
• Işık, B., Özdemir, N., & Kuşlu, S. (2021). Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki dönüşümler ışığında öğretim elemanlarının dijital okuryazarlık durumları. International Journal of Human Sciences, 18(3), 374-389. https://doi.org/10.14687/jhs.v18i3.6131
• İbili, H. (2022). Çevresel faktörler ile okul yöneticilerinin değişim yönetimi ve teknolojik liderlik yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 726863) [Yüksek lisans tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi-Erzincan]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Javier Aliaga, D., Silva Neyra, O. R., Calizaya Milla, Y. E. & Saintila, J. (2024). Academic self-efficacy and digital competence in a sample of university students. Contemporary Educational Technology, 16(4), 1-12. https://doi.org/10.30935/cedtech/15601
• Kaçan, A. & Gelen, İ. (2020). Türkiye’deki uzaktan eğitim programlarına bir bakış. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(1), 1-21.
• Karadağ, N. (2022). Dijital ölçme ve değerlendirme. V. T. Yüzer, & M. Kesim (Ed.), Açık ve uzaktan öğrenmenin dijital dönüşüm boyutu (1. baskı, s. 439-453) içinde. Pegem Akademi.
• Karagülle, H. (2024). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde başarının ölçülmesi: Çevrim içi ölçme ve değerlendirme araçlarının kullanımı (Tez No. 885269) [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Nobel Yayınları.
• Karatepe, F., Küçükgençay, N., & Peker, B. (2020). Öğretmen adayları senkron uzaktan eğitime nasıl bakıyor? Bir anket çalışması. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(53), 1262-1274. https://doi.org/10.26450/jshsr.1868
• Kerres, M. (2020). Against all odds: Education in Germany coping with Covid-19. Postdigital Science Education 2(3), 690-694. https://doi.org/10.1007/s42438-020-00130-7
• Khalid, I. L., Abdullah, M. N. S., & Mohd Fadzil, H. (2024). A systematic review: Digital learning in STEM education. Journal of Advanced Research in Applied Sciences and Engineering Technology, 51(1), 98-115. https://doi.org/10.37934/araset.51.1.98115
• Kiler, B. (2022). Türkçe öğretmeni adaylarının çevrim içi ölçme ve değerlendirme araçlarına yönelik tutum ve öz yeterlik algılarının incelenmesi (Tez No. 731753) [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi-Çanakkale]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kilic, M. Y. (2020). Investigation of self-efficacy of teachers in high schools for measurement and evaluation. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi [Bayburt Faculty of Education Journal], 15(30), 307-328. https://doi.org/10.35675/befdergi.686853
• Kocatürk Kapucu, N., & Adnan, M. (2018). Uzaktan öğretimde çevrimiçi eğitmen başarısının değerlendirilmesi. HAYEF Journal of Education, 15(1), 7-20.
• Koç, A., Uzun, N. B., & Ünaldı Coral, M. N. (2022). Çevrimiçi ölçme ve değerlendirmeye yönelik özyeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 8(1), 99-110. https://doi.org/10.24289/ijsser.1031155
• Koç, P., & Albayrak, M. (2020). Akademisyen dijitalleşme ölçeği geliştirilmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(1), 41-53. https://doi.org/10.24289/-ijsser.689262
• Kokoç, M. (2020). Quizizz. Z. Tatlı (ed.), Ölçme değerlendirmede web 2.0 (1. baskı, s. 38-57) içinde. Pegem Akademi.
• Kuluşaklı E. (2024). Distance learners’ basic digital competence in higher education. Journal of Higher Education and Science/Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 14(2), 358-365. https://doi.org/10.5961/higheredusci.1455479
• Marsh, J., Hannon, P., Lewis, M., & Ritchie, L. (2017). Young children’s initiation into family literacy practices in the digital age. Journal of Early Childhood Research, 15(1), 47-60. https://doi.org/10.1177/1476718X15582095
• Mcmillan, J., & Schumacher, S. (2014). Research in education: Evidence-based inquiry (7th ed.). Pearson Education.
• Mertoğlu, S. (2020). Sağlık Çalışanlarının hastanelerde bilişim teknolojilerine yönelik tutumları ve hazırbulunuşluk seviyelerinin bireysel performansına etkisinin değerlendirilmesi (Tez No. 616428) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Özen, Y., & Gül, A. (2007). Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren-örneklem sorunu. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (15), 394-422.
• Skulmowski, A., & Rey, G. D. (2020). COVID‐19 as an accelerator for digitalization at a German university: Establishing hybrid campuses in times of crisis. Human behavior and emerging technologies, 2(3), 212-216. https://doi.org/10.1002/hbe2.201
• Sun, Y., & Rogers, R. (2021). Development and validation of the online learning self-efficacy scale (OLSS): A structural equation modeling approach. American Journal of Distance Education, 35(3), 184-199. https://doi.org/10.1080/08923647.2020.1831357
• Şahin, M., & Atasoy, E. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin alternatif ölçme-değerlendirme yöntemlerine yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 18-33. https://doi.org/10.29065/usakead.346287
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson Education.
• Tatlı, Z., Gülay, A., & Başdağ, O. (2023). Acil uzaktan eğitim sürecinde karşılaşılan sorunlara ilişkin öğretmenlerin değerlendirmeleri: Tarama çalışması. Eğitim Bilim ve Araştırma Dergisi, 4(2), 469-493. https://doi.org/10.54637/ebad.1344976
• Traxler, J. (2018). Distance Learning-Predictions and possibilities. Education Sciences, 8(1), 35. https://doi.org/10.3390/educsci8010035
• Turhan, F. H. (2023). Farklı disiplindeki akademisyenlerin dijitalleşme düzeyleri; spor bilimleri akademisyenlerine bir bakış. Journal of Global Sport and Education Research, 6(2), 84-95. https://doi.org/10.55142/jogser.1341620
• Tutar, Ö. F. (2022). Spor bilimleri alanında görev yapan akademisyenlerin dijitalleşme düzeylerinin akademik performansa etkisi (Tez No. 734788) [Doktora tezi, Fırat Üniversitesi-Elazığ]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Türker, M. (2018). Dijitalleşme sürecinde küresel muhasebe mesleğinin yeniden şekillenmesine bakış. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20(1), 202-235.
• Ulfert Blank, A.S. & Schmidt, I. (2022). Assessing digital self-efficacy: Review and scale development. Computers & Education, 191, 1-23. https://doi.org/10.1016/-j.compedu.2022.104626
• Wang, Y., Wang, Y., Chen, Y., & Qin, Q. (2020). Unique epidemiological and clinical features of the emerging 2019 novel coronavirus pneumonia (COVID-19) implicate special control measures. Journal of Medical Virology, 92(6), 568-576. https://doi.org/10.1002/jmv.25748
• Wang, Z. & Chu, Z. (2023). Examination of higher education teachers’ self-perception of digital competence, self-efficacy, and facilitating conditions: an empirical study in the context of China. Sustainability, 15, 1-22. https://doi.org/10.3390/su151410945
• Yavuzalp, N., & Bahcivan, E. (2020). The online learning self-efficacy scale: Its adaptation into Turkish and interpretation according to various variables. The Turkish Online Journal of Distance Education, 21(1), 31–44.
• Yılmaz Karakuş, T. (2020). Dijital haklar ve sorumluluk. Ş. Sağıroğlu, H. İ. Bülbül, A. Kılıç, & M. Küçükali (Ed.), Dijital okuryazarlık: Araçlar, metodolojiler, uygulamalar ve öneriler (1. baskı, s. 127-180) içinde. Nobel Yayınları.
• Yılmaz, B. (2024). Öğretmenlerin 21. yüzyıl becerileri kapsamında teknolojik pedagojik alan bilgisi (tpab) ile çevrimiçi ölçme ve değerlendirmeye yönelik öz yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 902840) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi-Sakarya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yılmaz, G. (2022). Müzik eğitiminde dijital okuryazarlık (Tez No. 740899) [Yüksek lisans tezi, Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yılmaz, H., Başat, H. T., & Özer, E. (2020). Öğretim elemanlarının öğretim materyallerinde bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımlarına yönelik bir araştırma: Afyon MYO örneği. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(21), 43-59.
• Yontar, A. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 815-824. https://doi.org/10.16916/aded.593579
• YÖK. (2019). Yök’ün “Yükseköğretimde Dijital Dönüşüm Projesi”nde İmzalar atıldı. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/agri-dijital-donusum-tanitim-toplantisi.aspx adresinden 25 Ocak 2025 tarihinde alındı.
• Zhao, Y., Pinto Llorente, A. M., & S´anchez G´omez, M. C. (2021). Digital competence in higher education research: A systematic literature review. Article 104212. Computers & Education, 168, 1-14. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2021.104212