İBRAHİM HAKKI’NIN TALİM, TERBİYE VE İRŞADA YÖNELİK GÖRÜŞLERİNİN EĞİTİM BİLİM PERSPEKTİFİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2014, Cilt: 9 Sayı: 2, 193 - 209, 01.12.2014

Çetin Tan Burhan Akpınar Yusuf Gezer

Öz

Anahtar Kelimeler

-

İBRAHİM HAKKI’NIN TALİM, TERBİYE VE İRŞADA YÖNELİK GÖRÜŞLERİNİN EĞİTİM BİLİM PERSPEKTİFİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

18. yüzyıl Osmanlı münevverlerinden İbrahim Hakkı , hem dini ve hem de fenni ilimlere olan ilgisi ve vukufiyeti özelliği ile bu dönem mütefekkirleri arasında özgün bir yere sahiptir. İnterdisipliner bir anlayışla, fen ve sosyal-beşeri ilimlerle ilgilenen ve bu konularda birçok eser kaleme alan İbrahim Hakkı, bu hususiyetinden dolayı “Zulcanaheyn” olarak adlandırılmıştır. İbrahim Hakkı, eserlerinde eğitime yönelik çok önemli görüş ve mülahazalar serdetmiştir. Bu çalışmanın amacı, bir mütefekkir olarak İbrahim Hakkı’nın eserlerinde eğitim ve öğretime dair serdettiği fikir ve mülahazalarını, günümüz eğitim bilim bakış açısıyla değerlendirmektir. Dokümanter analiz yöntemi ile yürütülen çalışmada veriler, İbrahim Hakkı ile ilgili yazı, belge ve dokümanlardan elde edilmiştir. Bu veriler, günümüz eğitim bilim anlayışı bağlamında tespit edilen çeşitli temalar bağlamında analiz edilerek yorumlanmış ve bu yorumlardan birtakım sonuçlar çıkarılmıştır. Çalışmada bu şekilde ulaşılan sonuçlar, İbrahim Hakkı ile ilgili ulaşılabilen literatür bilgileri ve çalışmayı yürütün araştırmacıların yorumlarıyla sınırlıdır. Çalışmada ulaşılan sonuçlardan, İbrahim Hakkı’nın sürdürdüğü yaşam serencamının, “Nasıl mütefekkir olunur?” sorusunun cevabı bakımından önemli ipuçları verdiği söylenebilir. Bundan başka İbrahim Hakkı’nın, ilimlerin tasnifi ile ortaya koyduğu müfredat niteliğindeki liste, Marifetullah yolunda kâmil insan yetiştirmek olarak vaz ettiği eğitimin amacı, öğretim ilke, yöntem ve tekniklerine yönelik fikir ve uygulamaları, eğitim programlarının ilk örnekleri arasında kabul edilebilir. İbrahim Hakkı’nın çocuk eğitimi, öğrenci sorumlulukları ve öğretmen nitelikleri hakkındaki mülahazaları da, eğitim teorisi ve uygulaması için ufuk verici niteliktedir. Son tahlilde, İbrahim Hakkı’nın, eserlerinde irşat, talim ve terbiye bağlamında serdettiği fikirleri, “Hangi bilgi?” ve “Nasıl bir insan?” sorularına verdiği cevaplarla, yaklaşık iki asırdır yolunu arayan Türk Eğitim Sistemine felsefi ufuk vermede ve eğitim programlarına zemin teşkil etmede yol gösterici olabilir

Anahtar Kelimeler

İbrahim Hakkı, Terbiye, Müfredat, Eğitim programı, Marifetullah

Kaynakça

• Açıkgöz, Ü. K. (2003). Etkili öğrenme ve öğretme. İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları.
• Ağırman, C. (2006).Siirt’in Yetiştirdiği Ünlü Âlimlerden İbrahim Hakkı Hz.nin Siirt Kültüründeki Yeri ve Marifetnâme Adlı Eserinde Kullandığı Hadislerin Tahlili.Uluslarrası Siirt Sempozyumu, 19-21 Eylül Siirt 2006.
• Akpınar, B. (2012). Eğitim programları ve öğretim.Elazığ: Data Yayınları.
• Altıntaş, H. (1986). Tasavvuf tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, No 171.
• Aşkar, P. ve Akkoyunlu, B. (1993). “Kolb Öğrenme Sitili Envanteri”, Eğitim ve Bilim, sayı 87, 1993, s.37-47.
• Aydoğan, T. (2011). Bütün Yönleriyle Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri Sempozyumu.Sosyal Bilimler Dergisi Prof. Dr. Mahmut Kaplan Armağan Sayısı.9(2).
• Bacanlı, H. (2003). Gelişim ve öğrenme.Ankara: Nobel Yayınları.
• Başaran, A. T. (2006). Osmanlıların Modern Bilim Algısı: Erzurumlu İbrahim Hakkı ve “Marifetnâme”si. Bilim ve Sanat Vakfı, Bülten ( e-dergi), Sayı 61.
• Bingöl, A. (2013). Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın İlim Anlayışı. dusundurensozler.blogspot.com (Erişim: 15.08.2013).
• Cevizci, A. (2011). Eğitim felsefesi. Ankara: Say Yayınları.
• Demirel, Ö. (1999). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Erdem, H. S. (2011). Erzurumlu İbrahim Hakkı’da “İnsanın Hakikati” Sorunu. İÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Güz 2011/2(2) 95-113.
• Ertürk, S. (1972). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Meteksan.
• Fazlıoğlu, Ş. (2013). Ta‘līm ile İrşād Arasında: Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Medrese Ders Müfredatı. www.ihsanfazlioglu.net (Erişim: 11.08. 2013).
• Fidan, N. (1996). Okulda öğrenme ve öğretme. Ankara: Alkım Yayınevi
• Gardner, H. (2006). Eğitimli akıl .(Çev: Ö. Akbaş). İstanbul: Morpa Yayınları.
• Gencal, S. (2012). Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri büyük bir öğretmendir. Damla dergisi. Özel sayı.sabahattin-gencal.blogspot.com/2012 (Erişim: 26.08.2013).
• Güler, A. (1972). Eğitimin tarihi, sosyal, felsefi temelleri.Ankara: Punto Tasarım.
• Gülmez, S. (2012). Tillo’da aşk ‘baş’a düşer. Yeni Bahar, sayı 127. www.
• yenibahardergisi.com/yenibahar/newsDetail_getNewsById.action? (Erişim: 03.08.2013).
• Gün, F. (1977). Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Terbiyeye Dair Mülahazları. http://www.dinahlak.com/index.php?option=com
• Hesapçıoğlu, M. (1994). Öğretim ilke ve yöntemleri.İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Kahya, E. (1999). Erzurumlu İbrahim Hakkı. Ankara Üniversitesi İlâhiyat. Fakültesi Dergisi (Necati Öner’e. Armağan), 40 (1), 372. 15O.
• Karadeniz, H. (2006). Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Ahlak Felsefesi. Yayımlanamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Konya.
• Karakaya, Ş. (2001). Eğitimde program geliştirme çalışmaları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, Z. (2005). Öğertim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Kazar, M. (2010). Erzurumlu İbrahim Hakkı Hayatı, Kişiliği, Eserleri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010: 333-350.
• Kılıç, M. E. (2004). Bir Metodun Metodolojisi: Dini İlimler Metodu Olarak Tasavvufa Mukayeseli Bir Bakış. Usûl, I, (1) 91 – 109.
• Mehdiyev, N. (2011). Çağdaş epistemolojiye giriş. İstanbul. İnsan Yayınları.
• Muslu, İ. (2013). Erzurumlu İbrahim Hakkı. Ortadoğu Gazetesi, 2013-04-06.
• Okumuş, E. (2006). Marifetnamede Beden. Türk İslâm Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 26-28 Haziran 2006.
• Özden, Y. (2003). Öğrenme ve öğretme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Özgen, N. (2012). Siirt’in İnanç Turizmi Mekânları: Ziyaret (Veyselkarani) ve Tillo (Aydınlar) Örnekleri.Doğu Coğrafya Dergisi, 17 (27): 251-272
• Özyılmaz, Ö. (2002). Osmanlı Medreselerinin Eğitim Program. Ankara: Kültür ve Türizm Bakanlığı Yayınları.
• Pamuk, B. (2010). İbrahim Hakkı Hazretleri’nin Abdurrahman Gazi Zaviyedarlığı ve Zaviyedarlık Meselesi. Atatürk Üniversitesi Dergisi. e-dergi.atauni.edu.tr.
• Saban, A. (2004). Öğrenme ve öğretme süreci.Ankara: Nobel Yayınları.
• Selçuk, Z. (2005). Gelişim ve öğrenme.Ankara: Nobel Yayınları.
• Sevinç, M (2005). Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar, Cilt 1 ve 2. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Seyidoğlu, H. (1997). Bilimsel araştırma ve yazma el kitabı. İstanbul: Güzem Yayınları.
• Sönmez, V. (2008). Program geliştirmede öğretmen el kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Taşpınar. M. (2012). Öğertim ilke ve yöntemleri. Ankara: Elhan Kitap Yayın Dağıtım.
• Tefekkür (2013). İbrahim Hakkı hazretleri ve İlmi Yönü, Tefekkür Dergisi, www.tefekkurdergisi.com (Erişim: 29.08.2013).
• Torun, A. S. (2011). İbrahim Hakkı Hazretleri ve Marifetname.http://www. habername.com(Erişim: 23.08. 2013).
• Tozlu, N. (2008). Küreselleşmeyle gelen yeni bir çağın eşiğinde yeni bir şuurun inşası ve eğitim. Felsefe Dünyası, 1 (47): 17–31.
• Varış, F. (1996). Eğitimde program geliştirme teori-teknikler.Ankara: Alkım Yayınları.
• Varol , R. (2005). Anne-baba ve eğitimciler olarak çocuklarımıza neyi ne zaman ve nasıl öğretelim?. Ankara: Punto Tasarım.
• Yelken, Y. T. (2011). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, H. K. (2011). Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri Sempozyumu, 16- 17 Kasım 2011 Erzurum.
• Yılmaz, İ. (2006). Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Arapça-Farsça Şiirlerinde şekil ve Tema (Tanrı-İnsan ve Evren İlişkisi).AcademicReview, 10 (29), 191-198.
• Yılmaz, M. (2013). İbrahim Hakkı Hazretleri’ne Göre İnsan-I Kâmil. Yeni Ümit.101
• Yücelik, H. (2006). Erzurumlu İbrahim Hakkı’da Ahlak Anlayışı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.