Ortaokul Öğrencilerinin Fen Bilimleri Dersine Yönelik Algılarının Metafor ve Öğrenci Çizimleri Yoluyla İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 33, 217 - 249, 31.03.2022

Ramazan Soğukpınar , Dilek Karışan

https://doi.org/10.35675/befdergi.763096

Cited By: 2

Öz

Çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine yönelik algılarını metafor ve öğrenci çizimleri yoluyla belirlemektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu Türkiye’nin batı bölgesindeki bir devlet ortaokulunda 6, 7 ve 8. sınıflarda öğrenim görmekte olan 504 (260 kız, 244 erkek) ortaokul öğrencisinden oluşmuştur. Veriler “fen bilimleri dersine yönelik metaforik algı ve çizim formu” ile toplanmıştır. Toplanan veriler, nitel araştırmada kullanılan içerik analizi ile çözümlenmiş ve içerik analizinden elde edilen veriler, betimsel olarak frekans ve yüzde değerleri tablo şeklinde verilmiştir. Araştırma sonucunda fen bilimleri dersine yönelik 6. sınıf öğrencileri 81, 7.sınıf öğrencileri 87 ve 8. sınıf öğrencileri 66 farklı metafor üretmişlerdir. En fazla üretilen metaforlar; 6. sınıflarda kitap ve hayat, 7. sınıflarda kitap ve deniz, 8. sınıflarda hayat ve öğretmendir. Fen bilimleri dersi ile ilgili 6. ve 7. sınıftaki öğrenciler en fazla deney, 8. sınıftakiler ise fen dersi öğretmeni çizimi yapmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Fen bilimleri dersi algısı, metafor, ortaokul öğrencileri, öğrenci çizimleri

Kaynakça

• Afacan, Ö. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının “fen” ve “fen ve teknoloji öğretmeni” kavramlarına yönelik metaphor durumları. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 1242-1254.
• Akça Berk, N., Gültekin, F. ve Çençen, N. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler dersine ve sosyal bilgiler öğretmenine ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(1), 183-199.
• Aksoy, B. (2013). Depremi yaşamış olan 9. sınıf öğrencilerinin “deprem” kavramına yönelik algılarının nitel açıdan incelenmesi. ZFWT-Zeitschriftfürdie Welt der Türken, 5, 247-265.
• Aktamış, H. ve Dönmez, G. (2016). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine, bilime, fen bilimleri öğretmenine ve bilim insanına yönelik metaforik algıları. OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 7-30.
• Arıcı, B. (2006). Resim, psikoloji ve çocuğun dünyasında resim. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi,10, 15-22.
• Arık, S. ve Özdemir, E.B. (2016). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen laboratuvarına yönelik metaforik algıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 673-688.
• Arıkurt, E., Durukan, Ü.G., Şahin, Ç. (2015). Farklı öğretim seviyesindeki öğrencilerin astronomi kavramlarıyla ilgili görüşlerinin gelişimsel olarak incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 66-91
• Aydın, F. (2011, Nisan). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin teknolojiye yönelik düşüncelerinin çizimle belirlenmesi. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications, Antalya-Turkey.
• Aykaç, N. (2012). İlköğretim öğrencilerinin resimlerinde öğretmen ve öğrenme süreci algısı. Eğitim ve Bilim, 37(164), 298-315.
• Aykutlu, I., Bezen, S. ve Bayrak, C. (2017). Fizik öğretmen adaylarının ‘Fizik' kavramına yönelik metaforlarının değerlendirilmesi. “5. Uluslararası Öğretim Teknolojileri ve Öğretmen Eğitimi Sempozyumu” (İTTES), 11-13 Ekim 2017.
• Babaoğlu, G. ve Keleş, Ö. (2018). 6. sınıf öğrencilerinin “yıldız”, “gezegen” ve “Ay, Dünya ve Güneş” kavramlarına yönelik algılarının belirlenmesi. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 6, 127-145.
• Balım, A.G. ve Ormancı, Ü. (2012). İlköğretim öğrencilerinin “maddenin tanecikli yapısı” ünitesine yönelik anlama düzeylerinin çizim yoluyla belirlenmesi ve farklı değişkenlere göre analizi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1, 255-265.
• Belet, D. S. ve Türkkan, B. (2007). İlköğretim öğrencilerinin yazılı anlatım ve resimsel ifadelerinde algı ve gözlemlerini ifade biçimleri (Avrupa Birliği örneği). VI. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
• Ben-Peretz, M., Mendelson, N. & Kron, F.W. (2003). “How teachers in different educational context view their roles”. Teaching and Teacher Education, 19(2)-277-290.
• Benek, İ. ve Akçay, B. (2018). Hayal dünyamda STEM! Öğrencilerin STEM alanında yaptıkları çizimlerin incelenmesi. Journal of STEAM Education, 2(1), 79-107.
• Bıyıklı, Ç., Başbay, M., ve Başbay, A. (2014). Ortaokul ve lise öğrencilerinin bilim kavramına ilişkin metaforları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 413-437.
• Bülbül, E., İyibil, Ü.G. ve Şahin, Ç. (2013). Ortaokul 8. Sınıf öğrencilerinin astronomi kavramıyla ilgili algılamalarının belirlenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 182-191.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (22.baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Chang, N. (2012). What are the roles that children’s drawings play in inquiry of science concepts?. Early Child Development and Care, 182(5), 621-637.
• Coştu, B., Ünal, S. ve Ayas, A. (2007). Günlük yaşamdaki olayların fen bilimleri öğretiminde kullanılması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 197-207.
• Çelikten, M., Şanal, M. ve Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2 ), 207-237.
• Çepni, S. ve Çil, E. (2011). Fen ve teknoloji programı ilköğretim 1. ve 2. kademe öğretmen el kitabı. PegemA Yayıncılık, Ankara.
• Çelik, H. & Çakır, E. (2015). The examination of metaphoric perception on the effects of heat on substance. International Online Journal of Educational Sciences, 7(2), 244-264.
• Çelik, M. ve Tekbıyık, A. (2016). İlkokul ikinci sınıf öğrencilerinin dünya ve uzay kavramlarına yönelik zihinsel modelleri ve imajları. International Journal of Eurasia Social Sciences, 7(25), 271-289.
• Çetin, A. (2016). An analysis of metaphors used by high school students to describe physics, physics lesson and physics teacher. European J of Physics Education, 7(2), 1309-7202.
• Çil, D. (2018). Ortaokul Öğrencilerinin Temel Fizik Kavramlarına Yönelik Metaforik Algılarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış). Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kırıkkale.
• Çoban, A., (2003). Fen Bilgisi Dersinin İlköğretim Programları ve Liselere Giriş Sınavı Açısından Değerlendirilmesi, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 10, 60-65.
• Demir, C. ve Demir, S. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fizik kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 22-29.
• Demirci Güler, M.P. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının fen ve teknoloji dersine ilişkin metaforik tanımlamaları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(41), 53-63.
• Demirel, R. 2016. Ortaokul ve lise öğrencilerinin okula ait kavramlara yönelik metaforik algıları: İlçe örneği, Eğitim Bilimlerinde Yenilikler ve Nitelik Arayışı. Ö. Demirel ve S. Dinçer (Ed.), Ankara: Pegem Akademi.
• Derman, A. (2014). Lise öğrencilerinin kimya kavramına yönelik metaforik algıları. Electronic Turkish Studies, 9(5), 749-776.
• Dönmez, G. (2017). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine, bilime, fen bilimleri öğretmenine ve bilim insanına yönelik metaforik algilari ve imajlaı. (Yüksek Lisan Tezi)., Aydın, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Durmuş, E. ve Baş, K. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının coğrafya kavramına ilişkin metaforik algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 75-92.
• Döş, İ. (2010). Metaphoric perceptions of candidate teachers to the concept of inspectors. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 9(3), 607-629.
• Egüz, Ş. ve Öntaş, T. (2018). Ortaokul öğrencilerinin “öğretmen” kavramına ilişkin kullandıkları metaforlar. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 79-91.
• Ekici, G. ve Akdeniz, H. (2018). Lise öğrencilerinin “ödev” kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 135-162.
• Erdoğan, M. (2010). Grup ve gösteri deney tekniklerinin öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine, başarılarına ve hatırda tutma düzeylerine etkileri (Yüksek Lisans Tezi)., Konya, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ergen, B. ve Yanpar Yelken, T. (2015). İlkokul 3.sınıf öğrencilerinin teknoloji kavramına ilişkin metaforik algıları. The Journal of Academic Social Science Studies, 39, 509-527.
• Erişti, S. D. & Kurt, A. A. (2011) Elementary school students’ perceptions of technology in their pictorial representations. The Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 2(1), 24-37.
• Er-Tuna, Y. ve Mazman-Budak, F. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının “tarih” kavramına ilişkin algılarının mecazlar/ metaforlar yardımıyla analizi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 609-642.
• Fidan, B. ve Fidan, M. (2016). Ortaokul öğrencilerinin görsel sanatlar dersi kavramına ilişkin metaforik algıları. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 159-166.
• Gelişli, Y. ve Büyükkaya, C.E. (2019). 8. ve 12. Sınıf öğrencilerinin öğretmen kavramına yönelik metaforik algıları. TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 11(41), 116-124.
• Göncü, Ö. ve Korur, F. (2012). İlköğretim öğrencilerinin astronomi temelli ünitelerdeki kavram yanılgılarının üç aşamalı test ile tespit edilmesi. X. Ulusal Fen Bilimleri Ve Matematik Eğitimi Kongresi, Niğde Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Niğde, Türkiye
• Harman, G. (2012). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin mitoz bölünme konusundaki bilgilerinin çizim yöntemi ile incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 295-304.
• Harman, G. ve Çökelez, A. (2017). Okul öncesi öğretmen adaylarının kimya, fizik ve biyoloji kavramlarına yönelik metaforik algıları. Eğitim Bilimleri Dergisi, 46(46), 75-95.
• Hofstein, A. & Mamlok-Naaman, R. (2007). The laboratory in science education: the state of the art. Chemistry Education Research and Practice, 8(2), 105-107.
• Kalaycı, S. (2018). İlkokul öğrencilerinin “bilim” ve “fen bilimleri dersi” kavramlarına yönelik algılarının metafor yoluyla belirlenmesi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 1-21.
• Kalaycı, S. ve Yoğun, C. (2018). Ortaokul öğrencilerinin “alyuvar”, “akyuvar” ve “kan pulcukları” kavramları hakkındaki algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Ulusal Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 188-216.
• Karaçam, S. ve Aydıni F. (2014). Ortaokul öğrencilerinin teknoloji kavramına ilişkin algılarının mataforik analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 13(2), 545-572.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi (32.baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kılıç, A. ve Seven, S. (2003). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Koyunlu Ünlü, Z., ve Dökme, İ. (2018). Ortaokul öğrencilerinin bilimsel araştırma kavramı hakkındaki metaforları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 276-286.
• Lakoff, G., & Johnson, M. (2005). Metaforlar hayat, anlam ve dil. (G.Y. Demir, Çev.). İstanbul: Paradigma.
• Levine, P.M. (2005). Metaphorsand images of classrooms. ERIC Document, No:EJ72489.
• MEB, (2018). Fen Bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
• Minas, R. ve Gündoğdu, K. (2013). Ortaokul öğrencilerinin fen ve teknoloji dersine ait bazı kavramlara yönelik metaforik algılarının incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 67-77.
• Ocak, G. ve Gündüz, M. (2006). Eğitim fakültesini yeni kazanan öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine giriş dersini almadan önce ve aldıktan sonra öğretmenlik mesleği hakkındaki metaforlarının karşılaştırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 293-310.
• Önal, N.T. ve Kızılay, E. (2017). Fen bilgisi öğretmen adayları fen ve teknoloji dersini nasıl algılıyor?. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 296-310.
• Özbuğutu, E. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının gen kavramına yönelik metaforik algılarının belirlenmesi. International Journal of Active Learning, 3(1), 1-18.
• Özcan, H. ve Demirel, R. (2019). Ortaokul öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik bilişsel yapılarının çizimleri aracılığıyla incelenmesi. Başkent University Journal of Education, 6(1), 68-83.
• Özdemir, N. (2006). İlköğretim 2. kademedeki fen bilgisi öğretiminde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Denizli, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496.
• Saban, A, Koçbeker, B.N. ve Saban A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2),461-522.
• Soysal, D. ve Afacan, Ö. (2012). İlköğretim öğrencilerinin “fen ve teknoloji dersi” ve “fen ve teknoloji öğretmeni” kavramlarına yönelik metafor durumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 287-306.
• Tamimi, Y. (2005). Örgüt kültürünün metaforlarla analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Toplu, H. (2015). 8. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersine yönelik metaforik algıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Türkoğlu, A.Y. ve Öztürk, N. (2019). Sosyo-bilimsel konulara ilişkin fen bilgisi öğretmen adaylarının zihinsel modelleri. Başkent University Journal of Education, 6(1), 127-137.
• Ulusoy Taş, A. (2016). Ortaokul öğrencilerinin ‘doğal ve yapay çevre’ hakkındaki zihinsel modellerinin araştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aydın, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Uslu, N., Kocakülah, A. ve Gür, H. (2016). Ortaokul öğrencilerinin bilim, bilim insanı ve öğretmen kavramlarına ilişkin metafor algılarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 354-364.
• Uzal, G., Erdem, A., Önen, F. ve Gürdal, A. (2010). Basit araç gereçlerle yapılan fen deneyleri konusunda öğretmen görüşleri ve gerçekleştirilen hizmet içi eğitimin değerlendirilmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 4(1), 64-84.
• Yapıcı., İ. (2015). Lise öğrencilerinin biyoloji kavramına ilişkin metaforik algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 139-147.