Ortaokul Öğrencilerinin Sanat Algıları

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 47, 1068 - 1087, 17.09.2025

Aykut Demir , Alperen Çalışkan

https://doi.org/10.35675/befdergi.1605150

Öz

Bu araştırmada sanat kavramının ortaokul öğrencileri tarafından nasıl algılandığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, betimsel tarama modelinde nitel bir çalışma olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2024-2025 eğitim öğretim yılının güz döneminde Muş il merkezindeki iki farklı ortaokulda öğrenimlerine devam eden ve kolay ulaşılabilir durum örneklemesiyle seçilen 354 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen metafor formu kullanılmıştır. Bu öğrencilerden elde edilen verilerin analizinde ise içerik analizi yönteminden yararlanılmıştır. Araştırma kapsamında öğrencilerin toplam 80 farklı metafor ürettikleri görülürken, bunlar arasında “resim”, “hayat” ve “güzellik” metaforlarının en sık tekrarlananlar olduğu saptanmıştır. Geliştirilen metaforların gerekçeleri temel alındığında “hissiyat olarak sanat”, “mutluluk olarak sanat”, “yetkinlik olarak sanat”, “olumsuzluk olarak sanat” ve “renklilik olarak sanat” olmak üzere beş farklı kavramsal kategori ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Algı , metafor , öğrenci , sanat

Middle School Students’ Perceptions of Art

Öz

In this study, aimed to determine how the concept of art is perceived by middle school students. The study was designed as a qualitative study in the descriptive survey model. The study group consists of 354 middle school students who were selected through easily accessible case sampling and are continuing their education at two different middle schools in the city center of Mus during the fall semester of the 2024-2025 academic year. A metaphor form developed by the researchers was used as the data collection tool. Content analysis was used to analyze the data obtained from the students. It was detected that students produced a total of 80 different metaphors, with “painting”, “life” and “beauty” being the most frequently repeated metaphors. Based on the reasons for the developed metaphors, five different conceptual categories emerged: “art as sentiment”, “art as happiness”, “art as competence”, “art as negativity” and “art as colorfulness”.

Anahtar Kelimeler

Art , metaphor , perception , student.

Kaynakça

• Akhan, N. E. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sanat algıları ve sanat konularının öğretimine yönelik görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(ÖYGE Özel Sayısı), 139-162.
• Aral, N. (1999). Sanat eğitimi-yaratıcılık etkileşimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (15), 11-17.
• Ayaydın, A. (2010). Okul öncesi dönemde görsel sanatlar eğitiminin bireye kazandırdığı değerler. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 187-200.
• Ayaydın, A. (2017). Çoklu zekâ tabanlı görsel sanatlar eğitiminde bir öğretim yöntemi olarak müze eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 46(214), 9-21.
• Ayaydın, A., & Kurtuldu, M. K., & Akyol Dayı, B. (2018). Öğretı̇m elemanlarının sanata karşı tutumlarının ölçülmesı̇ ve değerlendı̇rı̇lmesı̇ (Karadenı̇z Teknı̇k Ünı̇versı̇tesı̇ örneğı̇). Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü̈ Dergisi, (41), 1-10.
• Aydemir, H., & Ulus, H. (2023). Güzel sanatlar eğitimi öğretmen adaylarının mesleki tercihleri ve sanat eğitiminin gerekliliğine yönelik görüşleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 19(2), 428-437.
• Aydın, İ. H. (2006). Bir felsefî metafor “yolda olmak”. Din bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 6(4), 9-22.
• Aykaç, M. (2007). İlköğretim sanat etkinlikleri dersinde yaratıcı drama yönteminin öğrenci memnuniyeti açısından değerlendirilmesi. Yaratıcı Drama Dergisi, 1(3-4), 27-43.
• Aykut, A. (2006). Günümüzde görsel sanatlar eğitiminde kullanılan yöntemler. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21), 33-42.
• Baltacı, H., & Eker, M. (2019). Türkiye'de ilk ve ortaokul öğrencilerinin yaratıcılıklarının geliştirilmesinde görsel sanatlar eğitiminin önemi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(71), 1089-1102.
• Başbuğ, Z. (2022). Buluş yoluyla öğretim yaklaşımının temel sanat eğitimi alan öğrencilerin tutumlarına etkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (57), 60-73.
• Bayraktar, İ., & Bedir, G. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesinde sanat eğitimine ilişkin görüşleri. International Social Sciences Studies Journal, 6(73), 5109-5122.
• Beyoğlu, A. (2015). Sanat eğı̇tı̇mı̇nde algı, görsel algı ve yanılsama: Vıctor Vasarely’nı̇n çalışmaları üzerı̇ne bı̇r ı̇nceleme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 333-348.
• Bilirdönmez, K., & Karabulut, N. (2016). Sanat eğı̇tı̇mı̇ süreç ve kuramları. Ekev Akademı̇ Dergı̇sı̇, (65), 343-355.
• Büyükparmaksız, M. A., & Okur, A. (2021). Sanat eğitimi alan öğrencilerin yeni medya sanatına yönelik görüşleri. EKEV Akademi Dergisi, (85), 247-264.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ı̇le ı̇lgı̇lı̇ metaforlara ı̇lı̇şkı̇n öğrencı̇, öğretmen ve yönetı̇cı̇lerı̇n görüşlerı̇. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Çelik, M., & Yazar, A. (2009). Okul öncesi eğitim kurumlarında uygulanan sanat etkinliklerinde kullanılan yoğurma maddelerine ilişkin öğretmen görüşleri. Sanat Dergisi, (16), 45-51.
• Çetinkaya, Y. (2019). Müzik bölümü öğrencilerinin müzik kavramına i̇lişkin metaforik algıları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 3(9), 539-547.
• Dikici, A. (2006). Sanat eğitimi ve öğrencilerin yaratıcılık düzeyleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 31(139), 3-9.
• Duman, G. (2014). Okul öncesı̇ öğretmenlı̇ğı̇ lı̇sans programı öğrencı̇lerı̇nı̇n sanat etkı̇nlı̇klerı̇ne karşı görüşlerı̇nı̇n ı̇ncelenmesı̇. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, (33), 24-47.
• Eraslan Taşpınar, Ş. (2016). Sanat eğı̇tı̇mı̇nı̇n görsel okuryazarlık becerı̇lerı̇ne etkı̇sı̇. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 6(3), 335-342.
• Fidan, B., & Fidan, M. (2016). Ortaokul öğrencilerinin görsel sanatlar dersi kavramına ilişkin metaforik algıları. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 159-166.
• Gündüz, Y., & Kumcağız, H. (2018). Güzel sanatlar eğitimi alan öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançları ile öğretmenlik mesleğine karşı tutumlarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1514-1553.
• Güneş, A. (2016). Ortaokullardaki görsel sanatlar dersinin öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6(2/1), 303-318.
• Göldağ, B., & Kanat, S. (2018). Güzel sanatlar eğitimi alan öğrencilerin dijital okuryazarlık durumları. International Journal of Social Science, (70), 77-92.
• Hiçyilmaz, Y. (2020). Görsel sanatlar öğretmen adaylarının sosyal medyanın sanat eğitimi sürecinde kullanımına yönelik görüşleri. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26(45), 588-593.
• İlden, S., & Kaymak, M. N. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesinde sanat eğitimi anlayışına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Akdeniz Sanat Dergisi, 9(18), 21-29.
• Kalyoncu, R. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının “sanat eğitimi dersi” kavramına ilişkin metaforları. Education Sciences, 8(1), 90-102.
• Kanat, S., & Dikkaya, A. (2014). Sanat eğitimi alan ve almayan üniversite öğrencilerinin yaşam oyum düzeylerinin karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (29), 145-158.
• Kaptanoğlu, S. (2016). Sanat eğitimi alan ortaokul, lise ve üniversite öğrencilerinin sanat eğitimi kavramına ilişkin metaforları (Tez No: 449495). [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi-Trabzon]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Karabulut Doğan, N. (2012). İlköğretim ve ortaöğretim öğrencilerinin giyim seçimlerini etkileyen faktörler (Tez No: 331685). [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Karakoç, E., & Aryol, H. (2022). Anadolu lisesi öğrencilerinin “müzik dinlemek” ve “şarkı söylemek” kavramlarına ilişkin algıları: Metafor Analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 211-230.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (23. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Kasım, K., & Öztürk, M. S. (2023). Görsel sanatlar dersinde kültürel miras eğitiminin verilmesine yönelik öğretmen görüşleri. Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Dergisi, 7(2), 143-176.
• Kılcan, B. (2021). Eğitim bilimlerinde metaforların veri toplama aracı olarak kullanılması, örnek bir uygulama. B. Kılcan (Ed.), Metafor ve eğitimde metaforik çalışmalar için bir uygulama rehberi (4. Baskı) (ss. 89-108). Pegem Akademi.
• Kılıç Göktuğ, A., & Yalım, A. (2023). Görsel sanatlar eğitimi pratiğinde yaratıcılık. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (57), 1984-1995.
• Kızılırmak, B. (2018). Sınıf öğretmenlerinin görsel sanatlar dersi alan bilgisi öz yeterlik inançları. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(3), 29-51.
• Kurtuluş, Y. (2001). Sanat eğitiminde işbirlikli öğrenme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 201-205.
• Levent, F., & Kansu Çelik, F. (2019). Bilim ve sanat merkezlerinde görev yapan görsel sanatlar öğretmenlerinin özel yetenekli öğrencilerin sanat eğitimine ilişkin görüşleri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 750-785.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd ed.). SAGE.
• Özkirişçi, İ. H. (2020). Algı ve zaman bağlamında grafik imge. Sanat ve Tasarım Dergisi, (25), 251-273.
• Özsoy, V., & Şahan, M. (2009). Çok alanlı sanat eğı̇tı̇mı̇ yöntemı̇nı̇n ı̇lköğretı̇m 6. sınıf resı̇m-ı̇ş dersı̇nde öğrencı̇ tutumuna etkı̇si. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 205-227.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Sarıgöz, O., Sağ, A., & Cam, F. (2015). Öğrencı̇lerı̇n sanat eğı̇tı̇mı̇ ve sanatın gereklı̇lı̇ğı̇ne ı̇lı̇şkı̇n görüşlerı̇nı̇n değerlendı̇rı̇lmesı̇. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 572-579.
• Sevim Şen, Ü. (2005). Sanat eğitiminde bilimsel araştırma yöntemlerinin kullanılması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 343-360.
• Seyhan, A. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının estetik değerine ilişkin metaforları. Değerler Eğitimi Dergisi, 18(40), 115-147.
• Şahin Ustaoğlu, H. (2019). Disiplinlerarası sanatta temel sanat eğitiminin yeri ve önemi (Tez No: 589732). [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Turan, E. (2023). Disiplinlerarası etkileşim bağlamında sanat eğitimi (Tez No: 794033). [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi-Samsun]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Türe, N. (2007). Eğitimde ve öğretimde bir araç olarak görsel sanatlar eğitiminin öğrencilere sağladığı katkılar (Tez No: 217474). [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi-Konya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2024). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr adresinden 25 Eylül 2024 tarihinde alındı.
• Ulus, H. (2023). Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının yaratıcılık kavramına yönelik metaforik algıları. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 11(33), 621-639.
• Uysal, A. (2005). İlköğretı̇mde verı̇len sanat eğı̇tı̇mı̇ derslerı̇nı̇n yaratıcılığa etkı̇lerı̇. Gazı̇ Ünı̇versı̇tesı̇ Kırşehı̇r Eğı̇tı̇m Fakültesı̇, 6(1), 41-47.
• Ünlü, M. M. (2017). Sanat eğı̇tı̇mı̇ ve görsel algı. Akra Kültür Sanat ve Edebı̇yat Dergı̇sı̇, 5(13), 193-202. Ünver, E. (2016). Neden ve nasıl sanat eğitimi. İdil Dergisi, 5(23), 865-878.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, E. (2019). Bilim sanat merkezi resim alanı öğrencilerinin güzel sanatlar lisesi kavramına ilişkin metaforik algıları (Rize ili örneği). Ege Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 2(1), 1-19.
• Yılmaz, M. (2007). Görsel sanatlar eğitiminde işbirlikli öğrenme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 747-756.