Evaluation Of Theses On Media Literacy In Terms Of Purpose, Methods And Results

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 47, 1268 - 1289, 17.09.2025

İhsan Ünlü , Alper Kaşkaya , Berivan Demir

https://doi.org/10.35675/befdergi.1630370

Öz

Reading, utilizing, and producing media content have emerged as essential competencies in contemporary society. Understanding how media literacy is addressed in academic literature contributes significantly to the field. This study aims to examine graduate theses on media literacy and education in Turkey regarding their purposes, methodologies, and findings. The research employs meta-synthesis methodology. Inclusion and exclusion criteria were established to determine studies for analysis, utilizing the Turkish Council of Higher Education (YÖK) National Thesis Database. A total of 71 accessible theses (53 master's and 18 doctoral dissertations spanning 2007-2021) were examined. Selected theses were analyzed using thematic synthesis methodology. Analysis revealed that level determination and relationship investigations constitute the most frequently studied objectives. Quantitative research methods were predominantly employed, with secondary school students and pre-service teachers representing the most commonly studied sample groups. The most frequently utilized data collection instruments were scales and interview techniques. The most commonly examined variables included gender, academic department, grade level, parental education status, family income level, number of siblings, and professional experience.

Anahtar Kelimeler

Media , Literacy , Meta-synthesis , Thesis

Medya Okuryazarlığı Konulu Tezlerin Amaç Yöntem ve Sonuçlar Açısından Değerlendirilmesi

Öz

Medyayı okuma, kullanma ve medya içerikleri üretme, günümüzün önemli becerilerinden birisi haline gelmiştir. Bu bağlamda medyanın literatürde ne şekilde ele alındığını görmek alana katkı sağlayacaktır. Bu çalışmanın amacı; Türkiye'de medya okuryazarlığı ve eğitimi konulu lisansüstü tezlerin amaç, yöntem ve sonuçlar bağlamında incelenmesidir. Araştırmanın yöntemi meta-sentez olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda dahil etme ve hariç tutma kriterleri (araştırma yöntemi kapsamında araştırmaya dahil edilecek ve dahil edilmeyecek çalışmalar) belirlenerek Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) Ulusal Tez Tarama Merkezi veri tabanı kullanılarak erişime açık 53 yüksek lisans ve 18 doktora tezi (2007-2021) olmak üzere 71 tez incelenmiştir. Belirlenen tezler tematik sentezleme metodu ile çözümlenmiştir. Çözümlemeler neticesinde elde edilen bulgulara göre; tezlerde düzey belirleme ve ilişki incelemelerinin en çok çalışılan amaçlar olduğu görülmüştür. Tezlerde nicel araştırma yöntemlerinin çoğunlukla kullanıldığı, ortaokul öğrencilerinin ve öğretmen adaylarının en çok çalışılan örneklem grubu olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Medya , Okuryazarlık , Meta-sentez , Tez

Etik Beyan

Bu araştırma, etik kurul raporu gerektirmeyen sistematik literatür taraması yoluyla gerçekleştirilmiştir. Makalenin yazımında yazar sorumluluğunda olan bütün etik kurallara uyulduğunu ve yazarlar arasında çıkar çatışması olmadığını beyan ederiz.

Kaynakça

• Altun, A. (2008). Türkiye’de medya okuryazarlığı. İlköğretmen Eğitimci Dergisi, 16, 30-34.
• Altun, A. (2009). Eğitim bilim açısından seçmeli medya okuryazarlığı dersi programına eleştirel bir yaklaşım. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 97-109.
• Altun, A. (2011a). UNESCO’nun medya okuryazarlığı eğitimi faaliyetlerine toplu bir bakış. Milli Eğitim Dergisi, 41(191), 86-107.
• Altun, A. (2011b). Tavsiye kararları çerçevesinde Avrupa Birliği’nin medya okuryazarlığı eğitimi vizyonu. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 58-86.
• Altun, A. (2012). Kanada’daki sosyal bilgiler programlarında medya okuryazarlığı eğitimi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(1), 230-244.
• Bilici, İ. E. (2014). Medya okuryazarlığı ve eğitimi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çepni, O., Palaz, T., & Ablak, S. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının medya ve televizyon okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Turkish Studies, 10(11), 431-446.
• Deveci, H., & Çengelci, T. (2008). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarından medya okuryazarlığına bir bakış. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 25-43.
• Elma, C., Kesten, A., Dicle, A. N., & Uzun, E. M. (2010). Media literacy education in Turkey: An evaluation of media processes and ethicalcodes. Educational Sciences: Theory and Practice, 10(3), 1439-1458.
• Gül, A. A. (2013). Avrupa Birliği’nde medya okuryazarlığı: düzenleme ve çalışmalarda gözlemlenen eğilimler. AJIT-e: Academic Journal of Information Technology, 4(10), 15-33.
• Heins, M., &Cho, C. (2003). Media literacy: An alternative to censorship. MarjorieHeins.
• İnan, T., & Temur, T. (2012). Examining media literacy levels of prospective teachers. International Electronic Journal of Elementary Education, 4(2), 269-285.
• Karaman, M. K., & Karataş, A. (2009). Media literacylevels of thecandidateteachers. ElementaryEducation Online, 8(3), 798-808.
• Kıncal, R. Y, & Korkmaz, Z. S. (2015). Türkiye’de medya okuryazarlığı üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 5(10), 75–90
• Kutlu-Abu, N., & Arslan, R. (2023). Evolving trend of media literacy research: A bibliometric analysis. Journal of Media Literacy Education, 15(1), 85-98.
• Livingstone, S. (2004). What is media literacy? Intermedia, 32(3), 18-20.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book (2nd ed.). Sage Publications.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Medya okuryazarlığı dersi öğretim programı (Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 7 veya 8. Sınıflar). MEB Yayınları.
• Mrisho, D. H., Bulendu, D. E., & Dominic, N. A. (2023). Media literacy: Concept, theoretical explanation, and ıtsımportance in the digital age. East African Journal of Arts and Social Sciences, 6(1), 78-85.
• Mulrow, C. D. (1994). Systematic reviews: Rationale for systematic reviews. Bmj, 309(6954), 597-599.
• Özek, M. B. (2016). Ebeveynlerin medya okuryazarlık düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 805-818.
• Özkan, E. (2023). Trends of graduatetheses on medialiteracy: A content analysis. Journal of Computer and Education Research, 11(21), 221-239.
• Page, M. J., McKenzie, J. E., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T., Mulrow, C., Shamseer, L., Tetzlaff, J. M., Akl, E. A., Brennan, S. E., Chou, R., Glanville, J., Grimshaw, J. M., Hróbjartsson, A., Lalu, M. M., Li, T., Loder, E. W., Mayo-Wilson, E., McDonald, S., … Moher, D. (2021). The PRISMA 2020 statement: An updatedguidelineforreportingsystematicreviews. British Medical Journal.372: n71. https://doi.org/10.1136/bmj.n71
• Sayar, B. (2022). Türkiye’de medya okuryazarlığı eğitimi üzerine bir inceleme. Medya Okuryazarlığı Araştırmaları Dergisi, 1(1), 7-14.
• Siddaway, A. (2014). What is a systematic literatüre review and how do I do one. University of Stirling, 1(1), 1-13.
• Siddaway, A. P., Wood, A. M., &Hedges, L. V. (2019). How to do a systematic review: A best practice guide for conducting and reporting narrative reviews, meta-analyses, and meta-syntheses. Annualreview of psychology, 70(1), 747-770.
• Som, S., & Kurt, A. A. (2012). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü öğrencilerinin medya okuryazarlık düzeyleri. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 2(1), 104-119.
• Sur, E. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğretmen ve öğrencilerinin medya okuryazarlığına ilişkin görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 87-109.
• Şahin, A., & Tüzel, S. (2011). Medya dünyasının gerçek dünyayı yansıtma düzeyi üzerine bir araştırma. Eğitim ve Bilim, 36(159), 127-140.
• Tanrıverdi, B., & Apak, Ö. (2010). Analysis of primary school curriculum of Turkey, Finland, and Ireland in terms of media literacy education. Educational Sciences: Theory & Practice, 10(2), 1187-1213.
• Toker, A. (2022). Bir araştırma metodolojisi olarak sistematik literatür incelemesi: Meta-sentez yöntemi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 313-340.
• Yeşiltaş, E., & Yılmazer, A. (2021). Eğitimde medya okuryazarlığı ile ilgili araştırmalara yönelik bibliyometrik bir analiz. OPUS International Journal of Society Researches, 18(Eğitim Bilimleri Özel Sayısı), 4903-4929.