Yaşayan Ateş Kültü: Sanat ve Mitlerde Ateşin Sembolizmi

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı, 242 - 255, 28.02.2023

Esra Avcı Kurt

Öz

Ateşin keşfi ve kontrol edilmesi ile insan, gelişimini etkilemiş ve yaşam piramidinde kendini en üste çıkarmıştır. Bu geçişle birlikte ateş, insanlar için kutsal olmuştur. İnsanlar ateşi doğanın ve yaşamın bir parçası olarak kabul etmiş ve saygı duymuşlardır. Saygı ve kutsiyet ile birlikte ateşle ilgili inançlar ortaya çıkmış, toplumsal kurallarına ve kültürlerine yön veren önemli bir element olmuştur. Ateş, farklı kültürlerde ve mitlerde farklı birçok anlamı ifade etmektedir. Arınma, iyileşme (sağlık), tutku, arzu, yeniden doğuş, diriliş, sonsuzluk, yıkım, umut ve cehennem gibi birçok kavramı sembolize etmektedir. Bu semboller sanat, sinema ve edebiyatta işlenmiş, dini metinlerin bir parçası olmuştur. Farklı mitlerde farklı anlamlar taşımış, toplumlar kendi kutsal ateş kültünü yaşatmıştır. Tanrıların gazabı olarak kabul edilen ateş, farklı bir kültürde din ve tapınılan olmuştur. Ateşin Türk kültüründeki kutsallığı ve inanışlar günümüze kadar devam etmiştir. Türk kültüründe İslamiyet'in kabulünden önceki inanışlar daha sonrasında yeni anlamlar yüklenerek devam etmiştir. Ateş, günümüzde de kültürümüzün bir parçası olarak önemini korumaya devam etmektedir. Bu çalışmada farklı mitlerde geçen ateşin sembolizmini, Türk mitolojisinde ateşin önemini, sanatın içinde ateşin ifadelerini incelemek; ateşin tarihsel temellerine dikkat çekerek günümüzdeki davranış, ritüeller ve inançları anlamlandırmak amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Ateş Kültü, Ateş Sembolizmi, Sanat ve Ateş, Mitoloji ve Ateş, Ateş

The Living Culte of Fire: The Symbolism of Fire in Art and Myths

Öz

Through the discovery and control of fire, man has influenced his development and elevated himself to the top of the pyramid of life. Thanks to this transition, fire became sacred to humans. People have taken fire into their lives and accepted as a part of nature. Along with respect and sanctity, beliefs about fire emerged and became an important element that steered their social rules and cultures. Fire has many different meanings in different cultures and myths. It symbolizes many concepts such as purification, healing (health), passion, desire, rebirth, resurrection, eternity, destruction, hope and hell. These symbols have been processed in art, cinema and literature and have been a part of religious texts. It has different meanings in different myths, and societies have kept their own sacred fire cult alive. Fire, which is accepted as the wrath of the gods, has become a religion and worship in a different culture. The sanctity of fire and beliefs in Turkish culture have continued until today. Beliefs before the acceptance of Islam in Turkish culture continued with new meanings. Today, fire continues to maintain its importance as a part of our culture. In this study, to examine the symbolism of fire in different myths, the importance of fire in Turkish mythology, the expressions of fire in art; It is aimed to make sense of today's behavior, rituals and beliefs by drawing attention to the historical foundations of fire.

Anahtar Kelimeler

Culte of Fire, Mythology and Fire, Art and Fire, Fire Symbolism

Kaynakça

• Bachelard, G. (1999). Ateşin Tinçözümlemesi (Nail Bezel Çev.) Öteki Yayınevi.
• Bayat, F. (2021) Türk Mitolojik Sistemi II. Ötüken
• Cömert, B. (2010). Mitoloji ve İkonografi. De Ki Basım Yayın
• Çobanoğlu, Ö., Yıldırım, N., Tökel, D.A., Tekin, G. & Doğan, M.C. (2019). Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları. Prof.Dr. Ömür CEYLAN, Doç.Dr. Adem KOÇ (Ed.) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını
• Çoruhlu, Y. (2021) Türk Mitolojisinin Kısa Tarihi. Alfa
• Doğan, D., M. (1994) Büyük Türkçe Sözlük. Ülke Yayın.
• Kalafat, Y. (1999) Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları
• Karakurt, D., (2011) Türk Söylence Sözlüğü, Türkiye
• Gülyüz, B., G. (2019). İslam Öncesi Türk Kültüründe Ateş ve Ateşe Hükmedenler (Maddi Kültür İzleri Işığında). Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 17, 201-223
• Harari, Y., N. (2017). Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi, Kolektif.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi Cilt II. Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara
• Philip, N. (2022). Mitoloji, Dünyanın En Bilinen 200 Çarpıcı Fabl, Destan ve Efsanesi (Efe Erdal Çev.), Kronik Yayınları
• Teresa of Avila (1515–1582). The Life of St. Teresa of Jesus, of The Order of Our Lady of Carmel. (David Lewis Çev. From The Spanish) Third Edition Enlarged. Rev. Fr. Benedict Zimmerman, O.C.D
• Wilkinson, K. (2011). Semboller ve İşaretler (Seda Toksoy Çev.), Alfa Yayınevi, İstanbul.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• https://en.wikipedia.org/wiki/Seraph
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Veritas
• https://en.wikipedia.org/wiki/Alecto
• https://www.pop.culture.gouv.fr/notice/joconde/000PE012180
• FOTOĞRAFLAR
• http://birgunbiryerde.blogspot.com/2014/11/bernini-azize-teresann-vecdi.html
• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saint_Augustine_by_Philippe_de_Champaigne.jpg
• https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/alegoria-de-la-caridad/95d3d5cc-4af1-4c0d-b03c-a9e1c1e6481f
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Sebastiano_Ricci_052.jpg
• https://en.wikipedia.org/wiki/Mars_and_Rhea_Silvia
• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Alessandro_Marchesini_-_Dedication_of_a_New_Vestal_Virgin_-_WGA14054.jpg
• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jan_Cossiers_-_Prometheus_Carrying_Fire.jpg
• https://de.wikipedia.org/wiki/Datei:Heinrich_fueger_1817_prometheus_brings_fire_to_mankind.jpg
• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pygmalion_(Raoux).jpg
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Pygmalion_%26_Galatea_(Louis_Gauffier).jpg
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Ch%C3%A2teau_de_Versailles,_salon_des_nobles,_Pygmalion_priant_V%C3%A9nus_d%27animer_sa_statue,_Jean-Baptiste_Regnault.jpg
• https://www.mfab.hu/artworks/pygmalion-2/
• https://en.wikipedia.org/wiki/Consequences_of_War#/media/File:Los_horrores_de_la_guerra.jpg
• https://en.wikipedia.org/wiki/The_Embarkation_for_Cythera
• https://ozhanozturk.com/2018/04/29/sekhmet-misir-mitolojisi/