Öz
Yesevî düşüncesinin özü kendini, kültürünü, dilini, tarihini ve dinini tanımaktır. Şüphesiz Yesevi’nin yaşadığı çağda Orta Asya Türk toplulukları göçebe ve yerleşik, dağınık Türk topluluklarının hepsi İslamiyet'e girememişlerdir. İslamiyet’e girenlerinde, henüz bu yeni dinin esaslarını tam özümsemeleri mümkün olmamıştır..
Bu çalışmamız ile “Hoca Ahmed Yesevî’nin tarikatı olan “Yesevîlik (Yesevîyye) yolu”, tarihî kaynaklardan bir bütün halinde istifade edilerek çağdaş dünyanın insanları için pratikleri ve erişilebilirliği ile anlaşılabilir bir hale getirilmeye çalışılacaktır Yine bu çalışmamızda “Tasavvufun” oynadığı rol, kilit sayılabilecek bir konumda olduğu görülecek ve tasavvufu, Türk tarzı Müslümanlığın ayrılmaz bir parçası olduğu ortaya konulmaya çalışılacaktır. Hoca Ahmed Yesevî, Türkistan’dan Kafkaslara ve Balkanlara şekil vermişlerdir. Hoca Ahmed Yesevî ve takipçilerinin "İslam’ı Tebliğ" metodu, bütünleştirici, teşvik edici bir metot olmuştur.
İslamiyet, Allah’a imanı, Allah'a yöneliş ve her şeyin Allah anlayışında odaklaşması prensibinde görür. Allaha aşkla bağlılık İnsan sevgisini, İnsana hizmeti İslamiyet’in emri olduğunu ve insanın huzur ve mutluluğunu İslam’ın amacı olarak bilir. Bu fikirlere daha pek çok fikirler ilave etmek mümkündür. Nitekim öğrencileri O'nun “hikmetlerini” köylere, şehirlere, mezralara, kışlak ve yaylaklara taşıdılar. Bu şiirler, deyişler, öğütler, hikmetli sözler olarak, özdeyişler halinde Türk Ordularının gittiği her yere ulaştılar
Hoca Ahmed Yesevî, bütün deyişlerini tebliğ ve nasihatlarını “Hikmet” adı altında söylemiştir Hoca Ahmed Yesevî’nin hikmetlerinde; ahlak kitaplarında Türklüğümüzde ve Müslümanlığımızda nelere borçlu olduğumuz anlatılmıştır. Bu borçların arasında; dilimizin gelişmesini, zenginleşmesini Dinimizin yanlış görüşlerden arındırılmış, doğru yorumunu, "Milli Kültürümüzün inançlarımıza sımsıkı bağlı oluşumunu göstermek mümkün olmuştur
Türk Milletinin İslamiyet’i anlama ve algılama noktasında “Yesevîlik” iyi bir eğitim görmüş; bölgenin ilim merkezi Buhara Medresesi'nde din ilimlerini ve zamanın diğer bilgileri tahsil edilmiştir. Devrin büyük bilgini “Yusuf Hemedani’den” “tasavvuf" dersleri alınmıştır. Karahanlı Hükümdarı “Saltuk Buğra Kara Han’ın” 950 yılında İslâmiyet'i resmî devlet dini olarak kabul etmesi, Türk Dünyasının önemli bir dönüm noktası olmuştur.
Neticede Hoca Ahmed Yesevî’nin ölümünden sonra da Türkçe şiir söyleme geleneği O'nun hikmetlerinden ergin kişilerce devam ettirildi. İslâmiyet'i benimseyen Türk'ler, Türk -İslâm sentezine dayanan yeni bir kültüre sahibi oldular. Hacı Bektaş Veli'ler, Yunus Emre'ler, Hacı Bayram'lar, O'nun erginlik ermişlikte de; şiir / deyiş ve tebliğde de takipçileri oldular.
Anahtar Kelimeler
Divan-ı Hikmet Hoca Ahmed Yesevî Yesevîlik Yesevîyye Türk-İslam Türk Dünyası
Kaynakça
- Aka, İsmail, “Orta Asya’da İslamiyet’in Yayılması ve Ahmed YeAka, İsmail, “Orta Asya’da İslamiyet’in Yayılması ve Ahmed Yesevî Sevgisi”, Ahmed-i Yesevî, Hayatı, Eserleri, Tesirleri, Hazl.: Mehmet Şeker ve Necdet Yılmaz, İstanbul 1996.
- Algar, Hamid, “Arslan Baba”, TDV İslam Ansiklopedisi, 3, İstanbul 1991.
- Aşan, Muhammed Beşir, “Hoca Ahmed Yesevî ve Yesevîlik”, Abdulkadir Yuvalı Armağanı, Kayseri 2015, ss. 723-733.
- Barthold, William, İlk Müslüman Türkler, Örgün Yay., İstanbul 2008.
- Bayram, Mikail, “Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Hâce Ahmed-i Yesevî’nin Rolü”, Ahmed-i Yesevî, Hayatı, Eserleri, Tesirleri, Hazl.: Mehmet Şeker ve Necdet Yılmaz, İstanbul 1996.
- Bice, Hayati, Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevi, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, inceleme-araştırma dizisi. Yayın No: 33, Ankara 2016.
- Cunbur, Müjgân, Anadolu’nun Bütünleşmesinde Ahmet Yesevî’nin Yeri, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 1997.
- Doğan, Gülseren, 1917-1924 Yılları Arasında Türkistan Milli Devletleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Elazığ 2018.
- Kaya, Alaeddin Yalçın, Sömürgecilik Panislamizm Işığında Türkistan (l856‘dan Günümüze), Lalezar Yay., Ankara, 2006.
- Kayabalı, İsmail ve Arslanoğlu, Cemender, Orta Asya Türklüğünün Tarihi ve Bugünkü Durumu, Kömen Yay., Ankara 1978.
- Kitapçı, Zekeriya, Orta Asya’da İslamiyet’in Yayılışı ve Türkler, Selçuk Üniversitesi Yay., Konya 1989.
- Köprülü, Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Alfa Yay., İstanbul 2016.
- Kurban, İklil, Şarki Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949), TTK, Ankara 1992.
- Merçil, Erdoğan, Müslüman Türk Devletleri Tarihi, TTK, Ankara,1991.
- Nurmuhammedoğlu, Naim-Bek, Hoca Ahmed Yesevî Türbesi, Kültür Bakanlığı, Ankara 1991.
- Ocak, Ahmet Yaşar ve Saltık, Sarı, Popüler İslam’ın Balkanlar’daki Destânî Öncüsü, Ankara 2002.
- Özey, Ramazan, Dünya Platformunda Türk Dünyası, Aktif Yay., İstanbul, 1999.
- Özkan, Nevzat, Türk Dünyası Nüfus, Sosyal Yapı, Dil Edebiyat, Geçit Yay., Kayseri 1997.
- Saray, Mehmet, Atatürk ve Türk Dünyası, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1995.
- Şahin, Haşim, Dervişler, Fakihler, Gaziler: Erken Osmanlı Döneminde Dini Zümreler 1300-1400, Yapı Kredi Yay.,, İstanbul 2020.
- Tosun, Cemal, “Hoca Ahmed Yesevî, Hayatı, Eserleri ve Toplumu Eğitme Metodu”, Dini Araştırmalar, C. 2, S. 6, Ocak-Nisan 2000, ss. 119.
- sevî Sevgisi”, Ahmed-i Yesevî, Hayatı, Eserleri, Tesirleri, Haz.: Mehmet Şeker ve Necdet Yılmaz, İstanbul 1996.
Öz
The essence of Yesevi thought is to know himself, his culture, language, history and religion. Undoubtedly, in the age of Yesevi, not all Central Asian Turkish communities, nomadic and settled, scattered Turkish communities could convert to Islam. Those who converted to Islam have not yet been able to fully assimilate the principles of this new religion.
With this study, "Yesevîlik (Yesevîyye) way", which is the sect of Hodja Ahmed Yesevi, will be tried to be made understandable for the people of the modern world with its practices and accessibility by making use of historical sources as a whole and it will be tried to show that Sufism is an inseparable part of Turkish-style Islam. Hodja Ahmed Yesevî shaped the Caucasus and the Balkans from Turkistan. The method of "Communicating Islam" by Hodja Ahmed Yesevî and his followers has been an integrating and encouraging method.
Islam sees belief in Allah as the principle of turning towards Allah and focusing everything on the understanding of Allah. Loving devotion to Allah knows human love, service to humanity is the order of Islam, and human peace and happiness is the aim of Islam. It is possible to add many more ideas to these ideas. As a matter of fact, his disciples carried His “wisdom” to villages, cities, hamlets, winter quarters and pastures. These poems, sayings, advice, wise words, as aphorisms, reached everywhere the Turkish armies went.
Hodja Ahmed Yesevî conveyed all his sayings and advices under the name of “Wisdom” In the wisdom of Hodja Ahmed Yesevi; In ethics books, it is explained what we owe in our Turkishness and Islam. Among these debts; It has been possible to show the development and enrichment of our language, the correct interpretation of our religion, free from wrong views, and the formation of our national culture firmly attached to our beliefs.
“Yesevism” received a good education at the point of understanding and perceiving Islam of the Turkish Nation; Religious sciences and other information of the time were collected in the Bukhara Madrasa, the science center of the region. "Sufism" lessons were taken from the great scholar of the period "Yusuf Hamadani". The acceptance of Islam as the official state religion by the Karakhanid ruler "Saltuk Buğra Kara Khan" in 950 was an important turning point for the Turkish World.
As a result, even after Hodja Ahmed Yesevi's death, the tradition of reciting poetry in Turkish was continued by the adults because of his wisdom. The Turks, who adopted Islam, had a new culture based on the Turkish-Islamic synthesis. Hacı Bektaş Veli's, Yunus Emre's, Hacı Bayram's are also in his adulthood; They also became followers in poetry / sayings and communiqués.
Hoca Ahmed Yesevi is an important figure in Turkish-Islamic History. Like many Turkish-Islamic elders, he is a Turkish-Islamic elder who has left deep traces in our history, culture, in short, in many areas that concern us. For this reason, it is important for us to know and understand him. This recognition and understanding includes his life, personality, works, influences extending to the present day, as well as the methods he followed while educating the public and the characteristics he had as an educator. Because these will reveal how Ahmed Yasawi explained Islam to the Turks, using what methods and approaches, that is, what method he used while educating the people.
Anahtar Kelimeler
Divan-ı Hikmet Hoca Ahmed Yesevî Yesevîlik Turk-Islam Turkish World Yeseviyya
Kaynakça
- Aka, İsmail, “Orta Asya’da İslamiyet’in Yayılması ve Ahmed YeAka, İsmail, “Orta Asya’da İslamiyet’in Yayılması ve Ahmed Yesevî Sevgisi”, Ahmed-i Yesevî, Hayatı, Eserleri, Tesirleri, Hazl.: Mehmet Şeker ve Necdet Yılmaz, İstanbul 1996.
- Algar, Hamid, “Arslan Baba”, TDV İslam Ansiklopedisi, 3, İstanbul 1991.
- Aşan, Muhammed Beşir, “Hoca Ahmed Yesevî ve Yesevîlik”, Abdulkadir Yuvalı Armağanı, Kayseri 2015, ss. 723-733.
- Barthold, William, İlk Müslüman Türkler, Örgün Yay., İstanbul 2008.
- Bayram, Mikail, “Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Hâce Ahmed-i Yesevî’nin Rolü”, Ahmed-i Yesevî, Hayatı, Eserleri, Tesirleri, Hazl.: Mehmet Şeker ve Necdet Yılmaz, İstanbul 1996.
- Bice, Hayati, Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevi, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, inceleme-araştırma dizisi. Yayın No: 33, Ankara 2016.
- Cunbur, Müjgân, Anadolu’nun Bütünleşmesinde Ahmet Yesevî’nin Yeri, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 1997.
- Doğan, Gülseren, 1917-1924 Yılları Arasında Türkistan Milli Devletleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Elazığ 2018.
- Kaya, Alaeddin Yalçın, Sömürgecilik Panislamizm Işığında Türkistan (l856‘dan Günümüze), Lalezar Yay., Ankara, 2006.
- Kayabalı, İsmail ve Arslanoğlu, Cemender, Orta Asya Türklüğünün Tarihi ve Bugünkü Durumu, Kömen Yay., Ankara 1978.
- Kitapçı, Zekeriya, Orta Asya’da İslamiyet’in Yayılışı ve Türkler, Selçuk Üniversitesi Yay., Konya 1989.
- Köprülü, Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Alfa Yay., İstanbul 2016.
- Kurban, İklil, Şarki Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949), TTK, Ankara 1992.
- Merçil, Erdoğan, Müslüman Türk Devletleri Tarihi, TTK, Ankara,1991.
- Nurmuhammedoğlu, Naim-Bek, Hoca Ahmed Yesevî Türbesi, Kültür Bakanlığı, Ankara 1991.
- Ocak, Ahmet Yaşar ve Saltık, Sarı, Popüler İslam’ın Balkanlar’daki Destânî Öncüsü, Ankara 2002.
- Özey, Ramazan, Dünya Platformunda Türk Dünyası, Aktif Yay., İstanbul, 1999.
- Özkan, Nevzat, Türk Dünyası Nüfus, Sosyal Yapı, Dil Edebiyat, Geçit Yay., Kayseri 1997.
- Saray, Mehmet, Atatürk ve Türk Dünyası, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1995.
- Şahin, Haşim, Dervişler, Fakihler, Gaziler: Erken Osmanlı Döneminde Dini Zümreler 1300-1400, Yapı Kredi Yay.,, İstanbul 2020.
- Tosun, Cemal, “Hoca Ahmed Yesevî, Hayatı, Eserleri ve Toplumu Eğitme Metodu”, Dini Araştırmalar, C. 2, S. 6, Ocak-Nisan 2000, ss. 119.
- sevî Sevgisi”, Ahmed-i Yesevî, Hayatı, Eserleri, Tesirleri, Haz.: Mehmet Şeker ve Necdet Yılmaz, İstanbul 1996.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 14 Haziran 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |