TÜRKÇE DİL BİLGİSİNDE TERMİNOLOJİ SORUNU

Yıl 2006, Cilt: 54 Sayı: 2006/1, 81 - 100, 01.01.2009

Celal Demir

Öz

Türkiye Türkçesi gramerlerindeki sorunların önemli bir bölümü, terimlerin işlevsel

olmayışından kaynaklanmaktadır. Terimleri “ıslah etme” düşüncesi, Tanzimat döneminde

ortaya atılmış fakat fazla ilgi çekmeyen bir konu olarak kalmıştır.

Bu konu “Istılahların Türkçeleştirilmesi” adıyla, Genç Kalemler tarafından II.

Meşrutiyet döneminde tekrar gündeme getirilmiştir. Terimler konusu, bu sefer de

“Türkçeyi sadeleştirme” tartışmalarının gölgesinde kalmış ve önemli bir gelişme

sağlanamamıştır.

Cumhuriyet dönemine gelindiğinde konunun bir eğitim-öğretim sorunu olarak ele

alındığını görüyoruz. Harf İnkılâbı’ndan sonra, ilk müfredat programı 1929’da yapılmıştır.

Bu programın uygulamaya konmasının ardından eğitim-öğretim terimlerinin

de bir an önce Türkçeleştirilmesi gerektiği görüşü ağırlık kazanmıştır. Türk Dili

Tetkik Cemiyeti’nin kurulmasından sonra terimlerin Türkçeleştirilmesi çalışmaları,

komisyonlar tarafından yürütülmüş ve çoğu Arapça olmak üzere Türkçeye yabancı

dillerden girmiş pek çok terime Türkçe karşılıklar bulunmuştur.

Ancak üretilen terimlerin önemli bir kısmı benimsenmediği için terminolojide birlik

sağlanamamıştır. Bu durum, hem araştırma inceleme hem de eğitim öğretim çalışmalarını

olumsuz yönde etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe dil bilgisi, dil bilgisi öğretimi, dil bilgisi terimleri, terminoloji

TÜRKÇE DİL BİLGİSİNDE TERMİNOLOJİ SORUNU

Öz

A substantive portion of the problems in the grammar of Turkey Turkish is coming

from non-functional terminology. The idea to perform a reform in the terminology

dates back to Tanzimat era but it did not attract much attention.

This issue was again made an agenda as Turkishization of Concepts by Genç

Kalemler in the II. Meşrutiyet era. However, discussions about purifying Turkish overshadowed terminology issues and important developments were not performed

in this issue.

In the republic period, this issue was considered as an educational problem.

Following Language Revolution the first national curriculum was developed in 1929.

After the introducing the new curriculum, the necessity of Turkishization in education

came to picture. Turkish Language Research Society (Türk Dili Tetkik Cemiyeti) was

founded in 1932 and then Turkhisation of the terms were carried out by the commissions.

Corresponding Turkish words were coined for the foreign words mostly

Arabic.

However, because an important portion of the terms coined was not commonly

accepted, a unity in terminology was achieved. This situation negatively affected research

and development as well as education.

Anahtar Kelimeler

Turkish grammar, Turkish grammar teaching, grammar terms, terminology

Kaynakça

• Aksan, Doğan, Anlam Bilim ve Türk Anlam Bilimi, DTCF Yay., Ankara 1978.
• Banguoğlu, Tahsin, Türkçenin Grameri, TDK Yay., Ankara 1986.
• Bilgegil, Kaya, Türkçe Dilbilgisi, Dergâh Yay., İstanbul. 1984.
• Boz, Erdoğan,“Türkiye Türkçesinde +Dan Ekli Nesne Ögesi Üzerine”, V. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, TDK Yay. Ankara 2004.
• Cemiloğlu, İsmet, “Cümle Tahlilleri Üzerine Bazı Düşünceler”, Türk Dili, 1991. S. 511.
• Coşkun, Eyyup, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, Kasım 2005, C.5, S. 2.
• Demir, Celal, “Türkçe Öğretiminde Zarf Tümleçleri” Türklük Bilimi Araştırmaları, TürkçeÖğretimi Özel Sayısı, 2003 Bahar.
• Demiray, Kemal, Temel Dil Bilgisi, İstanbul 1970.
• Demircan, Ömer, İletişim ve Dil Devrimi, Yaylım Yayıncılık, İstanbul 2000.
• Dizdaroğlu, Hikmet, Tümce Bilgisi, Ankara 1974.
• Ediskun, Haydar, Yeni Türk Dilbilgisi, İstanbul 1988.