Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısı ve XIX. Yüzyılda Karabağ’da Entodemografik Süreçler

Yıl 2024, , 70 - 86, 19.02.2024
https://doi.org/10.58646/bengi.1425161

Öz

Göçler, etnik asimilasyon, Ruslaştırma ve Hristiyanlaştırma siyaseti, Rusya İmparatorluğu’nun sömürgecilik ve askeri-siyasi planlarında her zaman önemli yeri işgal etmiştir. Tarihte Türk-Müslüman halklarına (Kafkasya, Orta Asya, Kazakistan vs.) karşı yürütülen bu siyasetin yeteri kadar açık örnekleri bulunmaktadır. İster XIX. yüzyılın başlarında İran ve Osmanlı Türkiyesi ile yapılan savaşlar sırasında isterse de Güney Kafkasya’nın işgali (1828 yılı) sonrasında Çar Rusyası’nın Azerbaycan siyasetinin temel yönlerinden birini bu siyaset oluşturmuştur. Bahsi geçen siyaseti hayata geçirmekle Çarizm, esasen bölgenin etnik-siyasi haritasını değiştirmekle imparatorluk dahilinde siyasi, sosyo-ekonomik, stratejik ve idari yönetimle bağlı sorunları çözmeye, burada kendisine yakın olan “Hristiyan ortamı” oluşturarak, Türkiye ve diğer Müslüman ülkelere karşı askeri meydan olarak kullanmaya, bu diyarı sivil ve siyasi bağlarla ebedi olarak Rusya’ya bağlamaya, tabiri caizse yerli Müslümanları “Rusça konuşmaya, Rusça düşünmeye ve hatta Rusça hissetmeye mecbur bırakmaya”, imparatorluğun iç eyaletlerindeki toprak kıtlığını ortadan kaldırmaya, yerel yönetimlere güvenilir Rus memurlarını getirmekle, burada Rusların güçlenmesine “engel olan” Müslümanları yönetim kurumlarından uzaklaştırmaya, Müslüman eyaletlerinde yerli halktan sömürgecilik planlarının uygulanmasına yardımcı olacak elit tabaka oluşturmaya çalışmaktaydı.
Belirlenen görevlerin yerine yetirilmesine daha I. Rusya-İran Savaşı (1804-1813) sırasında başlanmış ve süreç XIX. yüzyılın sonlarına kadar devam etmiştir. Bu süre zarfında geçmiş İrevan, Nahçıvan ve özellikle de Karabağ hanlıklarının arazisi etnodemografik sarsıntılara daha fazla maruz kalmıştır. Döneme ait kaynak ve materyallere dayanılarak yazılan makalede bahsi geçen dönemde Karabağ bölgesinde yaşanan etnodemografik süreçlerin karakterinin tahililine çalışılmıştır

Kaynakça

  • Abdullayev, M. (2005). Xanlıqlar və rus müstəmləkəçiliyi dövründə Şimali Azərbaycanda aqrar münasibətlər (XIX əsrin 40-cı illərinə qədər). Bakı: Adiloğlu.
  • Колониальная политика российского царизма в Азербайджане в 20-60 гг. XIX в. (1936). часть 1. Феодальные отнощения и колониальный режим 1827-1843 гг. М-Л.: Издать. Акад. Наук СССР.
  • Qarabağ: Suallar və Faktlar. (2005). Bakı: Qismət, 2005.
  • Mahmudov, Y., Şükürov K. (2005). Qarabağ: Real tarix, faktlar və sənədlər. Bakı: Təhsil.
  • Деконский А.Т. (1886). Экономический быт государственных крестьян Шушинского и Джабраильского уездов Елизаветпольской губернии //Материалы для изучения экономического быта государственных крестьян Закавказского края. Тифлис:Типография. Меликова.
  • Qarabaği, Mirzə Camal Cavanşir. (1959). Qarabağ tarixi. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı.
  • Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri. (2000). Bakı: “Şuşa” nəşriyyatı.
  • Абасов, Ф.М. (2007). Гарабагское ханство. Баку: Тахсил.
  • Hüseynov, Y. (2012). Qarabağ tarixi mənbələrdə. Bakı: “Şuşa” nəşriyyatı.
  • Зелинский, С.П. (1886). Экономический быт государственных крестьян Зангезурского уезда Елизаветпольской губернии //Материалы для изучения экономического быта государственных крестьян Закавказского края. Тифлис, Tип. Меликова и А. А. Михельсона, т. 4, ч. 1.
  • Köçərili, T. (1998). Qarabağ: yalan və həqiqətlər. Bakı: Azərb. EA İctimai-siyasi Tədqiqatlar və İnformasiya institutu.
  • Şükürov, K. (2004). Azərbaycan əhalisi: öyrənilməsi tarixi və qaynaqları. Bakı: Elm.
  • Hacıyeva, Z. (2007). Qarabağ xanlığı: sosial-iqtisadi münasibətlər və dövlət quruluşu. Bakı: Təhsil. Присоединение Восточной Армении к России. (1972). Сборник документов. Т. I (1801-1813). Ереван: Изд. Акад. наук Арм. ССР.
  • Описание Карабагской провинции, составленное в 1823 году. (1886). по распоряжению Главноуправляющего в Грузии Ермолова действительным статским советником Могилевским и полковником Ермоловым 2-м. Тифлис.
  • Глинка, С. Н. (1990). Описание переселения армян Аддербиджанских в пределы России. Переизд., Баку.
  • Дубровин, Н. (1871). История войны и владычества русских на Кавказе. Tом I, кн. 2, СПб., Тип. Департамента уделов.
  • Газарян, И. (1957). Переселение армян из Персии в Армянскую область в 1828 г. // Известия Академии наук Армянской ССР, №7
  • Присоединение Восточной Армении к России. (1978). Сборник документов. Ереван: Академия наук Армянской ССР. Обозрение российских владений за Кавказом в статистическом, этнографическом, топографическом, финансовом отношениях. (1836). Ч. 3, СПб., Тип. Департамента внеш.торговли.
  • Исаакян, А.А. С.Грибоедов и Армения. URL: http://hpj.asj-oa.am/3525/1/2005-1
  • Шавров, Н.Н. (1990). Новая угроза русскому делу в Закавказье: предстоящая распродажа Мугани инородцам. Переизд., Баку.
  • Köçərli, T. (1998). Qarabağ: yalan və həqiqət. Bakı: Əbilov, Zeynalov və oğulları.
  • Ишханян, Б. (1916). Народности Кавказа. Состав населения, профессиональная группировка и общественное расслоение кавказских народностей (Статистико-эконоомическое исследование).
  • Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона (1894). (под ред. проф. И. Е. Андреевского), в 86 т, т. XI А (22), Санкт-Петербург, Типолитография И.А.Ефрон, СПб.
  • Кавказский календарь на 1872 г. (1871). Издании отъ канцелярии Кавказского намиъстника. Приложение «Данные о пространстве и населении Закавказья» Тифлисъ.
  • Мустафазаде, Р. (2006). Две республики. Азербайджано-российские отношения в 1918-1922 гг. М.
  • Гаджиева, З. А.(2005). Об административном устройстве и религиозно-этническом составе Гарабагского ханства //Гарабаг: Кюрекчайский договор - 200. Баку: Тахсил
  • Вердиева, X.Ю. (2016). Переселенческая политика Российской им-перии в Северном Азербайджане (XIX-начале XX вв.). Баку: Ecoprint.
  • Azərbaycan Respublikası Dövlət Tarix Arxivi (AR DTA), f. 44, siy. 8, d. 218
  • Центральный Государственный Исторический Архив Грузии (ЦГИА), ф. 4, оп. 8, д. 218
  • Захаров, В.А. (2008). Саркисян С.Т. Азербайджано-карабахский конфликт: истоки и современность // Майендорфская декларация 2 ноября 2008 года и ситуация вокруг Нагорного Карабаха. Сборник статей. Москва.
  • Гасанлы, Дж. (2010). Азербайджанская дипломатия и Карабах: От Кюрекчайского договора до большевистской оккупации. İrs (Nasledie), № 5 (47), ss. 4-11.
  • Оганесян, А.Ж. (2009). Карабах в русских источниках (конец XVIII – начало XIX вв.) //Майендорфская декларация 2 ноября 2008 года и ситуация вокруг Нагорного Карабаха (Сборник статей). Москва: Русская панорама. c. 210-219.
Toplam 32 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Demografi (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Tahir Şahbazov 0000-0001-7973-213X

Yayımlanma Tarihi 19 Şubat 2024
Gönderilme Tarihi 24 Ocak 2024
Kabul Tarihi 8 Şubat 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024

Kaynak Göster

APA Şahbazov, T. (2024). XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısı ve XIX. Yüzyılda Karabağ’da Entodemografik Süreçler. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, 2024(1), 70-86. https://doi.org/10.58646/bengi.1425161
AMA Şahbazov T. XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısı ve XIX. Yüzyılda Karabağ’da Entodemografik Süreçler. BENGİ. Şubat 2024;2024(1):70-86. doi:10.58646/bengi.1425161
Chicago Şahbazov, Tahir. “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısı Ve XIX. Yüzyılda Karabağ’da Entodemografik Süreçler”. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi 2024, sy. 1 (Şubat 2024): 70-86. https://doi.org/10.58646/bengi.1425161.
EndNote Şahbazov T (01 Şubat 2024) XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısı ve XIX. Yüzyılda Karabağ’da Entodemografik Süreçler. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi 2024 1 70–86.
IEEE T. Şahbazov, “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısı ve XIX. Yüzyılda Karabağ’da Entodemografik Süreçler”, BENGİ, c. 2024, sy. 1, ss. 70–86, 2024, doi: 10.58646/bengi.1425161.
ISNAD Şahbazov, Tahir. “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısı Ve XIX. Yüzyılda Karabağ’da Entodemografik Süreçler”. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi 2024/1 (Şubat 2024), 70-86. https://doi.org/10.58646/bengi.1425161.
JAMA Şahbazov T. XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısı ve XIX. Yüzyılda Karabağ’da Entodemografik Süreçler. BENGİ. 2024;2024:70–86.
MLA Şahbazov, Tahir. “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısı Ve XIX. Yüzyılda Karabağ’da Entodemografik Süreçler”. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, c. 2024, sy. 1, 2024, ss. 70-86, doi:10.58646/bengi.1425161.
Vancouver Şahbazov T. XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısı ve XIX. Yüzyılda Karabağ’da Entodemografik Süreçler. BENGİ. 2024;2024(1):70-86.

TELİF HAKKI VE YAZAR ETİK SÖZLEŞMESİ FORMU -COPYRGHT and AUTHOR ETHİCAL DECLARATİON


Telif Hakkı Devri Formu imzalanıp, (taratılıp veya resim jpg. vs olabilir) makale başvuru esnasında Dergi sistemine yüklenmelidir.

This Copyright Agreement Form must be signed by all authors and uploaded to the Journal system (It can be scanned and sent as an image, jpg, etc.).