İkinci Meşrutiyet Döneminde Kurulan Siyasal Partiler

Yıl 2024, , 423 - 443, 24.09.2024

Zafer Yilmaz , Celil Bozkurt

https://doi.org/10.58646/bengi.1516053

Öz

Bu çalışmanın amacı, Osmanlı Devleti’nde 17. yüzyılın sonlarında başlayan modernleşme hareketleriyle birlikte II. Meşrutiyetin ilân edilmesiyle kendisini gösteren çok partili siyasal hayatın Osmanlı Devleti’nin demokratikleşmesi yolundaki rolünü değerlendirmektir. 1876 yılında ilan edilen Kanun-ı Esasi ile başlayan meşrutiyet devrinde, Osmanlı Devletinde siyasal yapılanmalar meydana gelmeye başlamıştır. Bu dönem içerisinde İttihat ve Terakki Fırkası, Hürriyet ve İtilâf Fırkası, Ahrar Fırkası gibi siyasal hareketler kurulmuştur. Bu çalışmada genel olarak II. Meşrutiyet’in ilanından sonra yaşanan siyasal gelişmeler anlatılarak Osmanlı Devleti’nin içine girmiş olduğu siyasal ortam açıklanmıştır. Çok partili siyasi yaşamın sona ermesine yol açan önemli olaylar da incelenmiştir. İttihat ve Terakki ile İttihatçı subayların ortaklaşa gerçekleştirdiği 23 Ocak 1913 tarihli hükümet darbesinin siyasi ve askerî nedenleri analiz edilmiş, baskın her yönüyle değerlendirilmiştir. 1920 yılına kadar çeşitli aksaklıklara rağmen devam eden meşruti yönetim, 1923 yılından itibaren tamamen yıkılmış ve Cumhuriyet Rejimi olarak anılan yeni bir dönem başlamıştır. Osmanlı Devletinin 1923 yılına kadar demokratikleşme yolunda yaşadığı tecrübeler Türkiye Cumhuriyetinin siyasal yapısına zemine hazırlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, İkinci Meşrutiyet, Siyasal Modernleşme

Kaynakça

• Al, G. (2006). II. Meşrutiyet Dönemindeki En Büyük Muhalefet Hürriyet ve İtilaf Fırkası Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Armutçu, M.A. (2020). Serbesti Gazetesi ve Ahrar Fırkası, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Aydın, M.A. (2001). Kānûn-ı Esâsî, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi C:24, 328-330, İstanbul.
• Berkes, N. (2016). Türkiye'de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi,1839-1950, İmge Kitabevi Yayınları, 5. Baskı, İstanbul.
• Demir, Ş. (2011). Tanzimat Döneminde Bir Devlet Politikası Olarak Osmanlıcılık, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 29.
• Dumlu, M. (2019). Milli Meşrutiyet Fırkasından Milli Türk Fırkasına İfham Gazetesi, Atatürk Üniversitesi Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi s:18, Erzurum.
• Dülger, H. (2019). 1912 Seçimlerinden Bab-ı Âli Baskını’na Osmanlı Devleti’nde İktidar Mücadelesi (1912-1913), İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi s:75, İstanbul.
• Ertürk, K. (2020). II. Meşrutiyet’ten 1960’a Kadar Türk Siyasal Yaşamında Çok Partili Hayat, İstanbul Rumeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Görgülü, İ. (2021). On Yıllık Harbin Kadrosu 1912 – 1922, 3. Baskı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Basımevi, ISBN 9751605059, Ankara.
• Gözler, K. (2017). Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınları. 60, Bursa.
• Gözübüyük, Ş. (2017) Açıklamalı Türk Anayasaları, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Kaan, O. (2021). II. Meşrutiyet Dönemi Siyasal Gelişmelerinin Türkiye Demokrasi Tarihine Etkileri, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10 (1), 345-368.
• Kansu, A. (2016) İttihâdcıların Rejim ve İktidar Mücadelesi (1908-1913), 1.bs., İletişim Yayınları: İstanbul.
• Karamustafaoğlu, T. (1982). Yasama Meclislerinin Fesih Hakkı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları. 189. Ankara.
• Kaya, G. (2009). II. Meşrutiyet’in Siyasal Hayatında Osmanlı Demokrat Fırkası(Fırka-î İbâd), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Yakınçağ Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, Ankara.
• Kayar, B. (2017). Tanzimat Dönemi Osmanlı Hukuk Reformları, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
• Kızıltan, Y. (2006). I. Meşrutiyetin İlanı ve İlk Osmanlı Meclis-i Mebusanı, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 26, Syf: 251-272. Ankara.
• Koray, E. (1983). Yeni Osmanlılar, Belleten Dergisi, C.47 Sayı 186, s: 563-582.
• Kuntay, M. C. (1996). Namık Kemal Devrinin İnsanları ve Olayları Arasında, İstanbul.
• Kuran, A. B. (1945). İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, Tan Matbaası, İstanbul.
• Kuyaş, A. (2013). Bâb-ı Âli Baskını: 100. Yıl, NTV Tarih, 48, ss. 26-35,2013, ISSN 1308-7878
• Özbudun, E. (2017). Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları. 27, Ankara.
• Özcan, A. (2001). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, ‘’İttihadı Muhammedi Cemiyeti. 49-55. İstanbul.
• Özdilli, M. S. (2012). Osmanlı Demokrat Fırkası, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir.
• Sarıaslan, F. (2022). 1876 Anayasası (Kanun-i Esasi) ve İlk Osmanlı Parlamentosu, Yasama Dergisi, Sayı: 46, (TEMMUZ-ARALIK).
• Tansu, S. N. (2003). İttihat ve Terakki İçinde Dönenler (Anlatan: Galip Vardar), Yeni Zamanlar Yayınları, s. 229 -231, İstanbul.
• Temür, H. (2010) Kendi Yayınları (İştirâk, İnsaniyet, Sosyalist ve Medeniyet) Çerçevesinde Osmanlı Sosyalist Fırkası, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Tunaya, T. Z. (1998). Türkiye’de Siyasal Partiler Cilt: I. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tural, E, (2004). ‘’II. Meşrutiyet Döneminde Siyasal Partilerin Taşra Politikaları,’’ Amme İdaresi Dergisi, C:37, sayı:4, s: 57,82, Ankara.
• Türkgeldi, A. F. (2010). Görüp İşittiklerim, 5.Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları: Ankara.
• Zürcher, E. J. (2003). Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.