Kerkük Değirmenleri

Yıl 2019, Cilt: 2019 Sayı: 1, 6 - 21, 21.06.2019

Necat Kevseroğlu

Öz

Değirmen tahıl tanelerini öğütmeye yarayan bir alettir, insanlar en ilkel çağlardan itibaren tahıl tanelerini ufalayıp öğütmeye ihtiayaç duymuş ve türlü usullerle bunu başarmışlardır. İlk değirmenler bir bakıma bu günkü havanlara benziyordu. İci oyuk bir taşın içine konan tahıl tanelerine başka bir taşle vurmak suretiyle eziliyordu. Daha sonra öğütme usulü gelişti, tahıllar düz satıhla iki taş arasında öğütülmeye başlandı. Değirmen taşlarını çevirmek için insan gücü yetmediğinden zamanla bu işte su ve rüzğar gücünden feydalanılmaya başlandı, böylece su ve yel değirmenleri meydana geldi. İlk yel değirmenin Türkler tarafından icat edilmiştir1. Bölgemizin coğrafi vaziyeti yüzünden, yel değirmeni, bizde kullanılmamış, çünkü esen rüzgar, etkin, faal, değil ki, bu tür değirmeni döndersin. Bunun için bölgede özellikle Kerkük'te su değirmeni işletmesi düşünülmüştür. Eski dönemlerde, Kerkük'te ailelerin tüketim ürünleri başta gelen hububat idi, çünkü o dönemlerde Kerkük'te ziraat elverişliydi, hububat güzelce istenen şekilde yetişirdi ve halkın tüketim ürünlerinden sayılırdı. Bunun için, memlekette değirmenlere çok sayıda ihtiyaç duyulmuştur. Bu su değirmenleri yanında, Kerkük'te tüm evlerde eskiden El değirmenleri bulunurdu.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Irak, Kerkük, Değirmen, El değirmenleri, Su Değirmenleri

Kaynakça

• 1- Küçük Hayat Ensiklopedisi, s.287
• 2- 3- 4- Şakir Sabır Zabıt, Kerkük'te içtimai Hayat, s.82
• 3- Bu değirmenin kurulduğu yeri hakkında tam bilgi edinmedik, çelişkeli bilgiler aldık, kimine göre bu değirmen Musalla Mahallesinde kurulmuş, diğer bilgilere göre Kerkük eski trein istasyonu "Mahatta" olduğu arazide kurulmuştur.
• 4 Sayğı değer dostlar bu değirmenin ve diğerlerinin yeri hakkında bilgiler bize iletirse, pek çok seviniriz ve memnun oluruz.
• 5- Avukat Ata Terzibaşı, Kerkük İmarat ve Tesislerin Menzum Tarihleri,s.18
• 6- Avukat Ata Terzibaşı, Kerkük Havaları, cilt2, s.30
• 7- Hamelete Mezekı: Meşhur Kerküklü nükteci ve düzenci, Mehmet adında yakışıklı olduğu için, yanakları kaysi kurusu demek olan "Letke" ye benzetmişler, letke kelimesi ağızlarda kısaltılarak "lete"ye dönmüştür. Kerkük'te Hamelete diye tanınmıştır.
• 8- Bu nükteyi Hocam Ata Terzibaşindan dinlemiştim.
• 9- Minararını resimlerini Pro.Dr. Suphi Saatcı, Kerkük Evleri, Kitabindan alınmıştır