ARCHETYPE OF CREATION IN THE FUNCTIONAL SEMANTICS OF LEGENDS

Yıl 2020, Cilt: 2020 Sayı: 1 - AZERBAYCAN SAYISI, 63 - 75, 23.03.2020

Sarkhan Khaveri

Öz

This article deals with an analysis of legends from the functional aspects’ standpoint. It was substantiated that functional structure legends is unambiguously related to the creation concept. It was proved by the analysis of the concrete texts of legends that the function being originated from myth became apparent in more “pure form”. Creation in the legends is compared with creation fixed in myths in this article, on the ground of which it was proved that mythical creation idea has been reflected in all folk genres. It was dwelt on an issue in the article that the creation idea being main function thereof may be in background scene in other genres. In this article there are used texts of various myth and legends.

Anahtar Kelimeler

myth, legend, astral, cosmogonic, anarchism, anadem, animism, theogony, theurgy, totem, taboo, fetishism, fatalism, zoomorphism

EFSANELERİN FONKSİYONEL SEMANTİKİNDE YARATILIŞ ARKETİPİ

Öz

Bu makale, efsanelerin fonksiyonel yönler açısından bir analizini ele almaktadır. İşlevsel yapı efsanelerinin, yaratma kavramı ile açık bir şekilde ilişkili olduğu kanıtlanmıştır. Efsanelerin somut metinlerinin analizi ile mitten kaynaklanan fonksiyonun daha “saf formda” ortaya çıktığı kanıtlanmıştır. Efsanelerde yaratılış, efsanevi yaratılış fikrinin tüm halk türlerine yansıtıldığı kanıtlandığı gerekçesiyle, bu makalede mitlerde düzeltilmiş yaratılış ile karşılaştırılmıştır. Makalede, ana işlevi olan yaratılış fikrinin diğer türlerde arka plan sahnesinde olabileceği bir konu üzerinde durulmuştur. Bu makalede çeşitli efsane ve efsanelerden metinler kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

mit efsane

Kaynakça

• 1. Azerbaycan Folkloru Antolojisi, IV cilt. Şeki Folkloru, Düzenleyenler: H.Ebdülhelimov, R.Gafarlı, O.Eliyev, V.Aslan. Bakü, Seda, 2000, s.497
• 2. Azerbaycan Folkloru antolojisi, VIII cilt, Ağbaba Folkloru, Düzenleyenler: H.İsmayılov, T.Gurbanov, Bakü, Seda, 2003, s.475
• 3. Azerbaycan Folkloru Antolojisi, XI cilt, Şirvan Folkloru, Toplayanı: S.Geniyev, Düzenleyenler: H.İsmayılov, S.Geniyev, Bakü, Seda, 2005, s.442
• 4. Azerbaycan Halk Efsaneleri, Toplayan ve Düzenleyeni: S.Paşayev, Bakü: Yazıçı, 1985, s.286
• 5. Azerbaycan Klassik Edebiyatı Kitabxanası, 20 cildde. I cilt, Bakü, İlim, 1982, s.510
• 6. Aliyev R., Türk Mifoloji Düşüncəsi ve Onun epik Transformasiyaları (Azerbaycan Mifolojik Metnleri Temelinde): Bakü, 2008, s.48
• 7. Gafarlı R., Mit ve Masal (Epik ananede türlerarası ilişki), Bakü, ADPU yayını, 1999, s.448
• 8. Gurbanov N., Azerbaycan Efsanelərinin Mifolojik-Kozmogonik Amacına Dair, Dede Korkut dergisi, 2006, № 11, s. 68-86
• 9.Nahçivan Folkloru Antolojisi, I cilt, Düzenleyenler: M.Caferli, R.Babayev. Nahçivan, Acemi, 2009, s.541
• 10. Ferzeliyev T., Efsane Anlayışı ve Azerbaycan Efsanelerinin Tasnifine dair, Azerbaycan SSR EA Haberleri (Edebiyat, dil ve sanat serisi) 1978, № 1, s. 32-37.
• 11. Bayat F., Mitolojiye Giriş. İstanbul, Ötüken, 2007, s.150
• 12. Oğuz Ö.M., Boz Atlı Hızır ve Ren Geyikli Noel Baba İkileminde Türklerde Yılbaşı, Türk Dünyasında Nevruz. Üçüncü Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara, AYK Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2000, s. 245-252.