YEDİ SAYISININ KRİTİK ÖZELLİKLERİ

Yıl 2020, Cilt: 2020 Sayı: 2 - KAZAKİSTAN ÖZEL SAYISI, 142 - 157, 14.08.2020

Didr Ryskulbek тыныштық ермекова гүлнар ескермесова

Öz

Dili toplumdaki tarihsel, sosyal, kültürel ve manevi değişikliklerin bir aynası olarak kabul ediyoruz. Şimdi dil bilimi, araştırma biçimini önemli ölçüde genişletti. Özellikle, dil birimlerinin bilişsel doğasını incelemek için bazı temel çalışmalar yapılmaktadır. Bunlardan biri kutsal sayılarla ilgili çalışmadır. Sayı kavramı ile ilişkili popüler kavramların incelenmesi, dünya halklarının anlaşılmasındaki analizi, dünyanın dilsel imajı kavramını oluşturur. Makale, yedi numara ile ilgili dil birimlerinin bilişsel bir analizini sağlar.

Anahtar Kelimeler

Sayı, yedi, ulusal dünya görüşü, sembol, astronomi, efsane

COGNITIVE CHARACTERISTICS OF NUMBER SEVEN

Öz

We recognize language as a mirror of historical, social, cultural, and spiritual changes in the society. Now linguistic science has significantly expanded its research form. In particular, some fundamental work is being done to study the cognitive nature of language units. One of them is the study of sacred numbers. The study of popular concepts associated with the concept of number, its analysis in the understanding of the peoples of the world forms the concept of the linguistic image of the world. The article provides a cognitive analysis of language units related to the number seven.

Anahtar Kelimeler

Number, seven, national worldview, symbol, astronomy, myth

ЖЕТІ САНЫНЫҢ ТАНЫМДЫҚ СИПАТЫ

Öz

Жалпы тілді қоғамдағы тарихи, әлеуметтік, мәдени, рухани өзгерістердің айнасы деп танимыз. Қазір лингвистика ғылымы да өзінің зерттеу нысанын әлдеқайда кеңейте түсті. Әсіресе, тілдік бірліктердің танымдық сипатын зерделеуде біршама іргелі жұмыстар жүргізілуде. Соның бірі – киелі сандарды зерттеу. Сан ұғымдарымен байланысты қалыптасқан халықтық ұғымдарды зерделеу, оны әлем халықтары түсінігінде талдау әлемнің тілдік бейнесі туралы түсініктерді қалыптастырады. Мақалада жеті санына қатысты тілдік бірліктерге таным тұрғысынан талдау жасалды.

Anahtar Kelimeler

Сан, жеті, ұлттық дүниетаным, символ, астрономия, миф, фольклор

Kaynakça

• 1. Қожахметова М. Адам құпия. -Алматы, 1997. 234 б.
• 2. Ежелгі мәдениет мұралары. Ред. Бас. Ә.Марғұлан. «Қазақстан» баспасы, -Алматы. 1966. 212 б.
• 3. Смаилович А.Н. Турецкие числительные количественные и обзор попыток их толкования. // Языковые проблемы числительных. –М., 1927.
• 4. Марр Я.Н. О числительных. Языковые проблемы по числительным. –Л., 1927. 96с.
• 5. Жәутіков А. Математиканың даму тарихынан. –Алматы: Мектеп, 1967. 332б.
• 6. Базылхан Б. Қазақша-моңғолша сөздік. -Улан-Батор. 1977. 400 б.
• 7. Топоров В.Н. Числа. –Мифы народов мира. т2. -М., 1982. с. 630.
• 8. Annemarie Shimmel. The Mystery of Numbers. Oxford University Press, 1994., -336c.
• 9. Шаһарман Г. Қазақ тіліндегі сан есім сөздерден жасалған туындылардың мағыналық ерекшеліктері. Фил.ғыл.канд. дисс. -Алматы, 1988. 10. Уәли Н. Жұмбақ жетілер. «Жалын» журналы, 1988. №3, мамыр-маусым.
• 11. https://e-history.kz/kz/publications/view/2271
• 12. Тәжиев Қ. Киелі сандардың генезисі және эпикалық жырлар мен жыраулар поэзиясындағы көркемдік қызметі. Фил.ғыл.канд. дисс. -Түркістан, 2004.
• 13. The folklore society. Devoted to the study of folklore and tradition// http://www.folklore-society.com (10.04.2012).
• 14. Ысқақов М. Ғылым және соқыр сенімдер. –Алматы: Қазақстан, 1965.
• 15. Дүсіпбаева Қ. Қазақ ескіліктерінің сандар жүйесіндегі тілдік көрінісі. Фил.ғыл.кан.дисс. -Алматы, 2001.
• 16. Қайдар Ә. Этнолингвистика //Білім және еңбек. 1985, №10.
• 17. Кеңесбаев І. «Жеті», «үш», «тоғыз», «қырықпен» байланысты ұғымдар // ҚазССР Ғылым акад. хабарлары. Филология сериясы, 1946. 4 шығар. 18. Мусин Ж. Жеті қазына деген не?// Қазақ тілі мен әдебиеті. 1992, №5-6.
• 19. Абдразакова А.А., т.б. Cан компонентті кейбір киелі ұғымдардыңқалыптасу тарихынан. Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ХАБАРШЫСЫ. ФИЛОЛОГИЯ сериясы - №2 (123) /2018).
• 20. Özköse, K. (2014). Sayıların Gizemi. Yeni Dünya Dergisi, 113-120.
• 21. Әуезов М. Жиырма томдық шығармалар жинағы. –Алматы: Жазушы, 1985. 16-том. -400 б.