OSMANLI DEVLETİ’NİN BİRİNCİ DÜNYA HARBİ IRAK CEPHESİ’NDEKİ HAVA HARP GÜCÜ VE FAALİYETLERİ

Yıl 2021, Cilt: 2021 Sayı: 2, 75 - 96, 25.12.2021

Davud Kapucu

Öz

Politik gruplar arasında belirli bir sürede ve yoğunlukta devam eden çatışma olarak tanımlanan savaş, XX. yüzyılın başında tayyarenin keşfi ile farklı bir boyut ve mahiyet kazanmıştır. Bu döneme kadar kara ve deniz unsurlarının karşı karşıya gelmesi ile tanımlanan bu süreç, hava gücünün katılımı ile çok boyutlu bir duruma evrilmiştir. Tayyarelerin savaş ortamında kullanımı ile harbe ait taktik, strateji ve doktrin gibi askerî ilke ve prensipler değişmiştir.
Yeni harp vasıtası olarak tayyarenin öneminin arttığı bir dönemde Birinci Dünya Harbi başlamıştır. Birinci Dünya Harbi sırasında tayyarelerin; keşif, gözetleme, taarruz, bombardıman, topçu birliklerine ateş tanzimi, nakliye ve bildiri atma görevlerinin yanında psikolojik harp aracı olarak kullanılması değerini arttırmıştır. Bu açıdan karşıt güçler tarafından uzak-yakın birçok cephede harp vasıtası olarak hava filoları kullanılmıştır. Savaşan taraflar, harp içerisindeki taktik resmin devamlılığını sağlamak, karşı tarafın içinde bulunduğu faaliyetleri, sahip olduğu kaynakları, konuşlu olduğu bölgenin coğrafi bilgilerini güncellemek ve faaliyetlerindeki değişimi tespit etmek amacıyla hava gücünden istifade etmiştir.
İngilizlerin, siyasal hedefleri ekseninde Basra Körfezi’ne asker çıkarması ile Irak Cephesi muharebeleri başlamıştır. Cephe muharebeleri sırasında İngiliz kuvvetlerinin tayyare kullanarak cephe hattında etkili olması üzerine, Osmanlı Başkumandanlığı tarafından bölgede II. Tayyare Bölüğü ile XIII. Tayyare Bölüğü kurularak faaliyet göstermiştir. Bu tayyare bölükleri satıh güçlerinin istenen etkiyi sağlaması için hava harp görev ve faaliyetleri icra etmiştir.
Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Harbi Irak Cephesi’nde icra ettiği hava harp görev ve faaliyetlerine askeri arşiv belgeleri, harp rapor ve cerideleri ekseninde yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya savaşı, Irak Cephesi, Tayyare, Keşif, Havacılık

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA)
• Dâhiliye Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti (DH.EUM)