Sultan III. Selim Dönemi Kaptan Paşalık Müessesesi ve Kaptan Paşaları

Yıl 2022, Cilt: 2022 Sayı: 2, 191 - 213, 25.09.2022

Kadriye Kara

Öz

İlk kurulduğu yıllarda kara beyliği olarak kurulan Osmanlı Devleti zamanla sınırlarını genişletmiş, denizlere açılmıştı. Bu gelişmeler beraberinde Kaptan Paşalık makamının doğmasına da sebep olmuştu. II. Beyazıd’ın Kemal Reisi bünyesini alması ve beraberinde gerçekleştirilen deniz seferleriyle “büyük Türk Donanma kaptanları çağı” başlamış oluyordu. Kanuni Sultan Süleyman dönemine kadar Kaptanpaşalık ayrı bir memuriyet değildi. Ancak her alanda olduğu gibi denizcilikte de zirve Bu dönemde olmuş. Bahriye teşkilatının başında yer alan Kaptan Paşa Kaptan-ı Derya olarak XVI. yüzyıldan itibaren anılmaya başlamıştı. Duraklama ve gerileme dönemleriyle Osmanlı Devletinde giderek her alanda bozulmaların olması deniz ve donanma gücününde zayıflaması devletin içinde bulunduğu ekonomik buhranlar neticesinde Osmanlı Padişahları Bahriye teşkilatında ve Kaptan Paşalık müessesesinde önemli ıslahat çalışmalarında bulunmuşlardır. Bu Padişahlardan biri de III. Selim’dir. III. Selim’in ıslahat çalışmaları tersane ve donanma üzerinde yoğunlaşmış, bu sebeple ilk iş olarak Kaptan-ı deryalık makamına Küçük Hüseyin Paşayı getirmişti. III. Selim döneminde Denizcilikle ilgili ilerlemelerin başını Küçük Hüseyin Paşa çekmekteydi. III.Selim yaptığı ıslahatlarla modern Osmanlı donanmasının öncüsü kabul edilmişti. Çalışmamıza konu olan III. Selim dönemi donanması ve Kaptan Paşalık müesesesine ileriki sayfalarda daha ayrıntılı yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kaptan-ı Derya, Kaptanpaşa, III. Selim

Kaynakça

• Albayrak, Vesile, “III. Selim Dönemi Osmanlı Denizciliğinin XVIII. Yüzyıl Divan Şiirine Yansımaları”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, C. 7, S. 19, 2020.
• Arslan, Sinem, Osmanlı Dönemi Denizci Kıyafetleri, ( Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2012.
• Aslantaş, Selim, “Sırp İsyanının Uluslararası Boyutu (1804-1813)”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, C. 6, S. 21, 2009.
• Aslantaş, Selim, “Sırp İsyanlarına Giden Yol”, Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 3, 2005.
• Avcı, Alaaddin, Türkiyede Askeri Yüksek Okullar, Genel Kurmay Basımevi, Ankara 1963.
• Aydın, Yusuf Alperen, Osmanlı Denizciliği ( 1700-1770), ( Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2007.
• Başar, Fahamettin, “Evrenosoğullar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.11.
• Berkes, Niyazi, Türkiyede Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2020.
• Beydilli, Kemal, “III. Selim”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2009, C.36.
• Beydilli, Kemal, “Mühendishane-i Bahri Hümayun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 31.
• Beydilli,Kemal, Nizam-ı Kadimden Nizam-ı Cedid’e III. Selim ve Dönemi, TDV Yayınları, İstanbul 2010.
• Beyhan, Mehmet Ali, “Islahatlar ve Buhranlar Literatürü: III. Selim ve II. Mahmud Dönemi”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 2, 2003.
• Bostan, İdris, “Kapudan Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 24.
• Bostan, İdris, Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, Kitap Yayınevi, İstanbul 2006.
• Bostan, İdris, “Kemal Reis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 25.
• Bostan, İdris, “Tersane-i Amire”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.40.
• Bostan, İdris, 17. Yüzyılda Tersane-i Amire, Küre Yayınları, İstanbul 2018.
• Bostan, İdris, Osmanlı Denizcilik Tarihi, AUZEF Yayınları, İstanbul 2010.
• Bostan, İdris,“Kadırgada Kalyona XVII. Yüzyılın Yarısında Osmanlı Gemi Teknolojisinin Değişimi”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, C. XXIV. 2004.