I.DÜNYA SAVAŞINA GİRİŞ SÜRECİNDE ERMENİLER

Yıl 2022, Cilt: 2022 Sayı: 2, 214 - 235, 25.09.2022

Ali Kaşıyuğun

Öz

Sanayileşen Avrupalı devletlerin kendilerine pazar bulmak ve çıkarlarını korumak maksadıyla çeşitli bahanelerle Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karıştıkları herkesin malumudur. Bunlardan birisi de 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında bir sorun olarak ortaya çıkarılan Ermeni meselesidir.
Rusya, Ermenileri kullanarak güneye ve sıcak denizlere inme çabası içerisine girerken İngiltere de uzak doğudaki çıkarlarını devam ettirebilmek ve Rusların güneye inmesine mani olabilmek amacıyla Ermenileri bir set olarak değerlendirecektir. İngiltere ve Rusya, amaçlarına ulaşmak için Osmanlı Devleti’ne baskı yaparak Ermenilere yönelik bazı ıslahatların yapılmasını isteyeceklerdir. Fakat bir süre sonra dünya savaşının başlaması üzerine Osmanlı Devleti seferberlik ilan edecektir. Seferberlik sonrası Ermeni komiteler seferberlik çağrısına uymayacak ve yaptıkları toplantılar neticesinde Osmanlı Devleti’nin savaşa dahil olması durumunda Rusya’ya yardım etme kararı alacaklardır. Çeşitli yerlerde isyanlar çıkaran Ermeniler, Osmanlı Devleti’nin Doğu cephesinde ciddi sıkıntılar yaşamasına neden olacaklardır.
Bu çalışmada Avrupalı devletlerin Ermeni meselesine bakışları ve Ermenilerin savaşa giriş sürecinde faaliyetleri değerlendirilerek Ermeni meselesinin aydınlatılması noktasında katkı sağlanması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Ermeni Meselesi, İngiltere, Rusya, ABD

Kaynakça

• Cavid Bey. (1944). “Meşrutiyet Devrine Ait Cavit Bey’in Hatıraları”, Tanin, 6 Birinci Teşrin 1944, Hatıra No: 394, İstanbul. s.2.
• “Ermenilerin Harb-i Umumideki Hizmetleri”, Sebilü'r-Reşad [Sırat-ı Müstakim] C.XVIII, S.449, İstanbul 20 Teşrin-i Sani 1335 (20 Kasım 1919), s.84
• Halil Menteşe. (30 Ekim 1946). “Halil Menteşe’nin Hatıraları, Ermenistan Islahatı Meselesi Nasıl Çıktı?”, Cumhuriyet, s.2.
• Ahmet Rüstem. (2001). Cihan Harbi ve Türk-Ermeni Meselesi, (Çev. C. Aydın), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Aksakal, Mustafa. (2010). Harb-i Umumi Eşiğinde Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi, İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Bayur, Yusuf Hikmet. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi C.II, Kısım.III, Ankara: TTK Yayınları.
• Karabekir, Kazım (1937). Cihan Harbine Neden Girdik, Nasıl Girdik, Nasıl İdare Ettik? C.1, (İstanbul: Tecelli Basımevi.
• Metin, Halil (1992). Türkiye’nin Siyasi Tarihinde Ermeniler ve Ermeni Olayları, (İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Salahi R.Sonyel. (2009). Osmanlı Ermenileri, (Çev. A. Birerdinç), İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Sönmez, Z.Berrin. (1986). Osmanlı Devleti’nin I.Dünya Savaşına Girişi 1913-1914, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Çiçek, Kemal. (2010). “Osmanlı Ermenilerinin 1915’teki Tehciri: Bir Değerlendirme”, Gazi Akademik Bakış (3), S.6, Ankara. ss.1-14.
• Çolak, Mustafa. (2002). “Kaynak Kritiği ve Tehcir Olayında Belge Tahrifatı –Johannes Lepsius Örneği”, Belleten, C. LXVI, S.247, Ankara: TTK Yayınları, ss. 967-985.
• Günay, Nejla. (2009). “Birinci Dünya Savaşı’nda İtilaf Devletleri’nin Osmanlı Ermenileriyle İlişkileri ve 1914/1915 Zeytun İsyanları”, Bilig, (51), ss.85-104.
• Kaşıyuğun, Ali. (2019). “I.Dünya Savaşı’nda Ermeniler ve General Antranik’in İfadeleri”, I. Uluslararası 20.Yy.'ın İlk Yarısında Türk-Ermeni İlişkileri Sempozyumu, 16-18 Ekim 2019, (Ed.Nilden ERGÜN, Oğuz ŞİMŞEK, Türkan ARIK), Iğdır Üniversitesi Yayınları, Iğdır, ss.91-104