Yörüklerin Beyazperde Temsili

Yıl 2025, Cilt: 2025 Sayı: 1, 90 - 102, 26.02.2025

Turan Akkoyun

https://doi.org/10.58646/bengi.1603445

Öz

Türklerin hareketli yaşamı dahilinde Oğuzların Horasan’daki yurtlarından koparak Anadolu’ya gelip başka milletlerde eşine rastlanmayan bir şekilde Türklüğün ikinci anavatanı haline dönüştürmesi, buradan Rumeli’ye sıçraması süreci Türkmen ismi yanında “Yörük” kavramını öne çıkarmış, asırlardan beri kullanılagelmiştir.
Türk kültürünün mensubu olması yanında onu dünyanın dört bir yanına taşıyan ve oralarda yaşatan “yalın, sade ve çok hareketli” anlayışını taşıma gücüne dönüştüren Yörükler iletişim unsuru olarak doğrudan yaşam tarzlarını kullanmışlardır. Bahsi geçen unsurun sinemada medya ürününe dönüşümü de kaçınılmaz olmuş, farklı yönetmenler tarafından hedef kitleye ulaştırılmışlardır.
Bu araştırmanın amacı Yörüklerin beyazperdede temsilinde öne çıkan dört filmin sinema, toplumsal hafıza ve modern Türkiye açısından değerlendirerek medya ürünlerindeki kültürel değerlere dikkat çekmektir. Bilimsel araştırmalar, kültürel faaliyetler ve medya ürünleri çalışmanın kaynakları alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yörükler, Sinema, Toplumsal Hafıza, Modern Türkiye, İletişim Bilimleri.

Kaynakça

• Abalı, N. (2024), “Yörük ve Efelere Atılan İftiralar!”, Yolcu TV Haber, 8 Aralık.
• Abisel, N. (1995), Popüler Sinema ve Türler, Alan Yay., İstanbul.
• Akkoyun, T. (2018), “Dünya Dili Türkçeye Sinema ve Film Desteğinin Tarihi Değeri”, Yeni Türkiye, nr. 100, Mart-Nisan, ss. 90-102.
• Akkoyun, T. (2020), “Türk Sinemasında Kültür – Sanat Harmanı Ütopyası”, Yerli Düşünce, nr. 71, Kasım, ss. 36-39.
• Arnheim, R. (2002), Sanat Olarak Sinema, (Trc. Rabia Ünal), Öteki Yay., Ankara.
• Atalayer, F. (1994), Görsel Sanatlarda Estetik İletişim, Anadolu Yay., Eskişehir.
• Atsız (2023), Türk Tarihinde Meseleler, Ötüken Nşr, İstanbul.
• Berger, J. (1986), Görme Biçimleri, (Trc. Yurdanur Salman), Metis Yay., İstanbul.
• Bilişim (2018), “Muğla’da Deveciler Yörük Kültürünü Yaşatıyor”, Diriliş Postası, 27 Kasım. Boş Beşik (Yönetmen: Orhan Elmas, 1969)
• Caferoğlu, A. (1973), “Anadolu Etnik Yapısının Oğuz-Türkmen-Yörük Üçlüsü”, İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, V/1-4, ss. 75-86.
• Canikligil, İ. (2007), Dijital Video ile Sinema, Pusula Yay., İstanbul.
• Clarke, J. (2012), Sinema Akımları: Sinema Dünyasını Değiştiren Filmler, (Trc. Çağdaş Eylem Babaoğlu), Kalkedon Yay., İstanbul.
• Çay, M. Abdulhaluk (1983), Anadolu’da Türk Damgası: Koç Mezar Taşları Heykel ve Türkler, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, Ankara.
• Dağlar Bizimdir: Yörük Efe (Yönetmen: Nejat Saydam, 1964)
• Dağlar Şahini Yörük Efe (Yönetmen: Muharrem Gürses, 1959)
• Danişmend, İ. H. (1983), Türklük Meseleleri, 2. b., İstanbul Kitabevi Yay., İstanbul.
• Daşdemir, L. (2021), “Hüseyin Nihal Atsız’ın Ruh Adam Romanında İdealize Edilmiş Kadın Tipleri”, Zaman Mekan Kadın, (Ed. Dilek Maktal Canko vd.), Ege Üniversitesi Yay., İzmir, ss. 365-367.
• Eröz, M. (1967), “Türk Köy Sosyolojisi Meseleleri: Yörük- Türkmen Köyleri”, Türkiye Harsî ve İçtimaî Araştırmalar Dergisi, nr. 87, ss. 119-154.
• Gelekçi, C. (2005), “Türk Kültüründe Oğuz-Türkmen-Yörük Kavramları”, Türkiyat Araştırmaları, ss. 9-18. Gelin Kız Maviş (Yönetmen: Orhan Elmas, 1970)
• Göçü (2023), “Yörük Göçü İlgi Gördü”, Umut Milas, 13 Haziran.
• Gökalp, Z. (2014), Türk Töresi, (Haz. H. İbrahim Şahin), Ötüken Nşr, İstanbul.
• Güngör, G. A. (2023), “Gereği Düşünüldü”, Gazete 3, 27 Eylül.
• Hasan Boğuldu (Yönetmen: Orhan Elmas, 1990)
• Haskuka, Arife (2016), “Anadolu Türkleri ve Balkanlar”, Yerli Düşünce, II, nr. 21, Eylül, ss. 57-59.
• İspir, N. B. (2012), “Online Mecrada Medya Planlama”, Medya Planlama, (Ed. N. B. İspir), Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, ss. 120-131.
• Kırzıoğlu, M. F. (1993), “Azerbaycan’da ve Anadolu’da Türkistan’dan Gelen Eski Milli Gelenek: Kabirtaşı Olarak Kullanılan Koyun ve At Heykelleri”, Vakıf Haftası, X, Ankara, ss. 133-160.
• Kızılırmak Karakoyun (Yönetmen: Lütfi Ömer Akad, 1967)
• Kongar, E. (2020), Devrim Tarihi ve Toplum Bilim Açısından Atatürk, 20. b., Remzi Kitabevi Yay., İstanbul.
• Korkusuz Yörük Ali (Yönetmen: Esat Özgül, 1955)
• Kurt, Ş. (2019), “Sanatsal İşlevi Açısından Etkileşimli Sinema”, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, II, nr. 1, Mart, ss. 177-214.
• Kuyucak, Esen (2002), Türk Sinemasının Kilometre Taşları, Agora Kitaplığı Yay., İstanbul.
• Lewis, Bernard (1996), Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Trc. Metin Kıratlı), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
• Maharramlı, Q. (2022), “Content and Basic Function of Mass Communication”, Mass Communication, (Ed. Aytekin Zeynalova), Liberty Academic Publishers, New York, pp. 42-47.
• Mahmudova, G. (2022), “The New Media Literacy”, Mass Communication, (Ed. Aytekin Zeynalova), Liberty Academic Publishers, New York, pp. 34-40.
• Nurbaki, H. (1985), Türkistan’dan Türkiye’ye Anadolu Mucizesi, Damla Yay., İstanbul.
• Parlak, S. (2018), “Feth-i Mübin ve Gazi Dervişler”, Yerli Düşünce, IV, nr. 41, Mayıs, ss. 26-29.
• Pektaş, G. (2024), “Aydın’da Develer Gelin Gibi Süsleniyor”, Aydın Hedef, 16 Kasım.
• Rigel, N. vd. (2005), 21. Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar, Su Yay., Ankara.
• Seçmen, E. A. (2022), “Geleneksel Sinema Hiçbir Zaman Bitmez”, Beykoz Üniversitesi Basın Bülteni, Ocak, ss. 1-3.
• Tekin, E. T. (2024), “Yörük Kültürünün Temelinde Buğday ile Koyun, Gerisi Oyun! Felsefesi Var”, Yeni Söke, 11 Aralık.
• Togan, A. Z. V. (1982), Oğuz Destanı: Reşideddin Oğuznamesi Tercüme ve Tahlili, Enderun Kitabevi Yay., İstanbul.
• Tohumlar ve Goca Yörük (Yönetmen: Mehmet Köprü, 2021)
• Ünal, O. (1980), Horasan’dan Anadolu’ya: Türkiye Tarihi’ne Giriş, I, Töre-Devlet Yay., Ankara.
• Yörük Aşkı Zalim Felek (Yönetmen: Muharrem Gürses, 1960)
• Zeybek, M. (2024), “Yörük Çalıştayı Raporu Yayımlandı”, Marmaris Manşet, 12 Aralık.