GUBALI FATHALI KHAN AND ISKANDAR KHACINSKI: POLITICS, STRUGGLE AND CULTURE IN AZERBAIJANI HISTORY

Yıl 2025, Cilt: 2025 Sayı: 2, 286 - 307, 29.09.2025

Muhammet Kemaloğlu

https://doi.org/10.58646/bengi.1769667

Öz

The history of Azerbaijan is full of stories of heroes and intellectuals who rose through the political complexities of the fragmented khanates era. Two significant figures of this period, although they lived in different centuries, established a close bond with each other: the 18th-century statesman Gubalı Fathali Khan and the 19th-century military figure and historian Major Iskandar Bey Khacinski, who wrote down his life and passed it on to future generations. An analysis of the lives of these two personalities is key not only to their individual biographies but also to understanding the ideal of political unification in Azerbaijan and the formation of its national memory. Gubalı Fathali Khan (1736-1789) is one of the most influential and controversial figures of Azerbaijan's khanate period. When he came to power in the Guba Khanate in 1758, the South Caucasus was politically fragmented. Fathali Khan's main goal was to eliminate this fragmentation and unite a large geographical area under a single state. He used both his military skills and diplomatic mastery to achieve this goal. Iskandar Khacinski, on the other hand, by writing the life of Fathali Khan, recorded not only the biography of a ruler but also the political and social dynamics of an era. As an intellectual, he carried the knowledge of his time into the future and created a cultural heritage by engraving the story of the past into the memory of the present. The dream of unification that was left unfinished with Fathali Khan's death was transformed into a cultural symbol through Khacinski's work and continues to inspire future generations. The actions of one were immortalized by the pen of the other, thus carrying a leader's legacy beyond time through the efforts of an intellectual.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan History , Fathali Khan , Iskandar Khacinski , Khanates , National Identity

Gubalı Fethali Han ve İskender Hacınski: Azerbaycan Tarihinde Siyaset, Mücadele ve Kültür

Öz

Azerbaycan tarihi, parçalanmış hanlıklar döneminin siyasi karmaşıklıkları içinde yükselen kahramanların ve aydınların hikayeleriyle doludur. Bu dönemin iki önemli figürü, farklı yüzyıllarda yaşamış olmalarına rağmen, birbirleriyle sıkı bir bağ kurmuşlardır: 18. yüzyılın devlet adamı Gubalı Fethali Han ve onun hayatını kaleme alarak gelecek nesillere aktaran 19. yüzyılın askeri ve tarihçisi Mayor İskender Bey Hacınski. Bu iki şahsiyetin hayatının analizi, yalnızca bireysel biyografileri değil, aynı zamanda Azerbaycan'ın siyasi birleşme idealini ve milli hafızasının oluşumunu anlamak için de anahtar rol oynamaktadır. Gubalı Fethali Han (1736-1789), Azerbaycan'ın hanlıklar döneminin en etkili ve tartışmalı figürlerinden biridir. O, 1758 yılında Guba Hanlığı'nın başına geçtiğinde, Güney Kafkasya siyasi açıdan dağınık bir haldeydi. Fethali Han'ın temel amacı, bu dağınıklığı ortadan kaldırmak ve geniş bir coğrafyayı tek bir devlet altında birleştirmekti. Bu hedefe ulaşmak için hem askeri becerisini hem de diplomatik ustalığını kullanmıştır. İskender Hacınski ise Fethali Han'ın hayatını kaleme alarak, sadece bir hükümdarın biyografisini değil, aynı zamanda bir dönemin siyasi ve sosyal dinamiklerini de kaydetmiştir. O, bir aydın olarak, kendi döneminin bilgisini geleceğe taşımış ve geçmişin hikayesini bugünün hafızasına kazıyarak kültürel bir miras yaratmıştır. Fethali Han'ın ölümüyle yarım kalan birleşme hayali, Hacınski'nin eseri aracılığıyla bir kültürel simgeye dönüşmüş ve gelecek nesillere ilham vermeye devam etmiştir. Birinin eylemleri, diğerinin kalemiyle ölümsüzleşmiş, böylece bir liderin mirası bir aydının çabasıyla zamanın ötesine taşınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Tarihi , Fethali Han , İskender Hacınski , Hanlıklar , Milli Kimlik

Kaynakça

• Ahmetli, M. “Fethali Han’ın Diplomatik İlişkileri”. Kafkasya Araştırmaları. 5.1 (2019): 80-85.
• Arzumanlı, V. Azərbaycan Tarihi. Bakı: Çıraq Yayınevi. 2013.
• Babayev, F. vd. (Çeviren). Qubalı Fətəli xanın həyatı / İskender Bey Hacınski. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Tarih Enstitüsü. 1959.
• Bakıxanov, A. A. Gülüstani-İrəm. Bakı: Elm Yayınevi. 1991.
• Butkov, P. Materialı dlya novoy istorii Kavkaza. Sankt-Peterburg: 1869.
• Hacinski, İ. B. Jizn Fatali-xana Kubinskogo. Kafkasya Gazetesi. 48-49. (1847): yty.
• Sultanlı, E. “Azerbaycan Tarihi: Hanlıklar Dönemi ve Fethali Han”. Milli Tarih Dergisi. 12.2 (2018): 45-50.
• Zevakin, Y. Fətəli xan: Onun həyat və fəaliyyəti. Bakı: Azərnəşr. 1928.
• URL-1: “Gubalı Fethali Han”. Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2025. https://az.wikipedia.org/wiki/Fətəli_xan_Qubalı.