On the Concept of Zuhd in the Early Sufi Classics

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 18, 15.06.2020

Arzu Eylül Yalçınkaya

https://doi.org/10.33460/beuifd.652939

Cited By: 1

Öz

In this article, the concept of asceticism (zuhd) in the early Sufi classics will be studied. The concept of zuhd (asceticism) means to abandon and turn away in the dictionary. The concept of zuhd is used in Sufi literature to turn away from the world and worldly desires. It has been suggested that the life of Islamic asceticism was influenced by the mystical teachings of other religions. The concept of zuhd has been criticized in various contexts as one of the reasons behind the backwardness of Islamic societies. However, the Qur'an and the Sunnah recommends the asceticism. The life of the Prophet is full of examples of zuhd, and there are many ḥadīths on the subject. As a result of the compilation of the ḥadīths on this subject, a kind of work called Kitāb al-Zuhd has emerged. In these works, the concept of zuhd appears as the ultimate goal of spiritual life. Afterwards, the Sufi writers included the concept of zuhd in the first works in the field of Sufism. In this context, it is necessary to reveal the basis of the understanding of zuhud in the Qur'an and Sunnah. Likewise, it is important to study zuhd schools and zuhd sections in Sufi classics. This study, which will examine the concept of zuhd in the early Sufi classics, is important in terms of contributing to the understanding of the function of zuhd in the Sufi life. 

Anahtar Kelimeler

: Ṣūfism (Tasawwuf), Asceticism (Zuhd), Early sufi classics, The journey (Seyru Suluk)

Destekleyen Kurum

Üsküdar Üniversitesi Institue for Sufi Studies

Proje Numarası

1

Teşekkür

İnstitue for Sufi studies

İlk Dönem Tasavvuf Klasiklerinde Zühd Kavramı Üzerine

Öz

Bu makalede ilk dönem tasavvuf klasiklerinde zühd kavramı üzerinde durulacaktır. Zühd kavramı sözlükte terk etmek ve yüz çevirmek gibi anlamlara gelirken tasavvuf ıstılâhında dünyadan yüz çevirmek ve nefsi mâsivâya yönelik ilgi ve sevgiden kurtarmak manasında kullanılmaktadır. Kur’ân-ı Kerîm ve sünnet zühdü tavsiye etmektedir. Hz. Peygamber’in hayatı zühd örnekleri ile dolu olduğu gibi konu ile ilgili birçok hadisi de bulunmaktadır. Bu konudaki hadislerin derlenmesi neticesinde kitâbü’z-zühd adı verilen eser türü ortaya çıkmıştır. Bu eserlerde zühd kavramı, manevi hayatın nihai hedefi olarak karşımıza çıkmaktadır. Sonrasında, sufi müellifler tasavvuf alanındaki ilk eserlerde zühd kavramına yer vermişlerdir. Ancak bu eserlerde zühd, mânevi yolculuğun son derecesi değil ancak seyrü sülûkün başlangıç mertebesi olarak ele alınmaktadır. Bu bağlamda Kur’an ve sünnet kaynaklı zühdün esaslarının sağlam bir şekilde tespit edilerek doğu ve batı kaynaklı mistik hareketlerden farklarının ortaya konulması önemli olduğu kadar, doğuş dönemi zühd ekollerinin ve tasavvuf klasiklerindeki zühd bölümlerinin incelenmesi de anlamıdır. Bu makalede ilk dönem tasavvuf klasiklerinde zühd kavramı incelenecektir. Böyle bir çalışma, zühd hareketinin tasavvuf ilmine kaynak teşkil ettiğini göstermesi ve zühdün tasavvufi yaşantıdaki fonksiyonunu anlamaya katkı sağlaması bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Zühd, Klasikler

Proje Numarası

1

Kaynakça

• Başer, Hacı Bayram. Ebû Nasr Serrâc et-Tûsî’nin Tasavvuf Anlayışı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009. Başer, Hacı Bayram. “Serrâc’ın Tasavvufa Yaklaşımı: Bir İslam İlmi Olarak Tasavvuf ya da Fıkh-ı Bâtın”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/22 (2010), 101. Ceyhan, Semih. “Tasavvufun Doğuş Devrini Anlamada Anahtar-Kavram Olarak Zühd’ün Hakikati ve Dereceleri: Gazzâlî Yaklaşımı”. 900. Vefât Yılında İmâm Gazzâlî: Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı. 471. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012. Ceyhan, Semih. “Zühd”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 44/530-533. İstanbul: Diyânet İslam Araştırmaları Merkezi, 2013. Çift, Salih. Tasavvufta Sevgi ve Ümit Yolu: Yahyâ B. Muâz er-Râzî Hayatı, Fikirleri ve Duaları. İstanbul: Sır Yayıncılık, 2001. Eraydın, Selçuk. Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: İFAV Yayınları, 1994. Gazzâli, Ebû Hamid Muhammed. İḥyâʾü ʿulûmi’d-dîn, ed. Abdülhalim Mahmûd, Kahire: Mektebe’t-tevfikiyye, t.y. Gazzâli, Ebû Hamid Muhammed. İhyâu Ulûmi’d-dîn. çev. Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi, 2002. Göktaş, Vahit. “Kelâbâzî ve Tasavvufî Görüşleri”. Ekev Akademi Dergisi 36 (2008), 87-106. Gündoğdu, Cengiz. “Doğuş Dönemi Zühd Ekolleri ve Tasavvuf Ekolleri”. Ekev Akademi Dergisi 1/1 (1997), 41-61. Gürer, Dilaver. “Şiblî, Ebû Bekir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 39/125-126. İstanbul: Diyânet İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010. Hakîm, Suâd. Yirmibirinci Yüzyılda İhyâü Ulûmi’d-dîn. çev. Yonis İnanç. İstanbul: Nefes Yayınları, 2015. Herevî, Hacı Abdullah el-Ensârî. Menâzilü’s-Sâirîn: Tasavvufta Yüz Basamak. çev. Abdurrezzak Tek. Bursa: Emin Yayınları, 2009. Kâşânî, Abdürrezzak. Tasavvuf Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004. Kelâbâzî, Muhammed b. İbrâhim. Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta’arruf. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1979. Kelâbâzî, Ebu Bekir Muhammed b. İbrâhim. et-Ta‘arruf li meẓhebi ehli’t-taṣavvuf. haz. Abdürrezzak Tek. Bursa: Bursa Akademi, 2016. Kur’ân-ı Kerîm Açıklamalı Meâli. haz. Hayrettin Karaman vd.. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2014. Kuşeyrî, Abdülkerim. Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014. Kuşeyrî, Abdülkerim. Er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. ed. Abdülhalim Mahmûd. Kahire, Matabe Müesseset dâre’l-şab, 1989. Küçük, Hülya. Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihine Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011. Mekkî, Ebû Tâlib. Kûtü’l-Kulûb: Kalplerin Azığı. çev. Muharrem Tan. 2. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004. Mervezî Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Kitâbü’z-Zühd. çev. Mehmet Emin İhsanoğlu. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993. Özafşar, Mehmet Emin. “Zühd ve Rekāik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/534-537. İstanbul: Diyânet İslâm Araştırmaları Merkezi, 2013. Özköse, Kadir. “Klâsiklerimiz/3 ‘er-Risâle’”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi (2000), 199-214. Özköse, Kadir. “Zühd ve Sufilerin Zühde Yükledikleri Anlam: Tasavvufta Dünyevileşmeye Tepkisel Yaklaşım”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2002), 175-192. Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Alî b. Muhammed et-Tûsî. el-Luma‘. ed. Abdülhalim Mahmûd. Kahire: Dâre’l-Kutub el-Hâdise, 1960. Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Alî b. Muhammed et-Tûsî. el-Lüma’ İslâm Tasavvufu: Tasavvufla İlgili Sorular ve Cevaplar. çev. Hasan Kâmil Yılmaz. İstanbul: Altınoluk, 1996. Uludağ, Süleyman. “Herevî, Hâce Abdullah”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 17/222-226. İstanbul: Diyânet İslâm Araştırmaları Merkezi, 1998. Uludağ, Süleyman. “Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 26/473-475. İstanbul: Diyânet İslâm Araştırmaları Merkezi, 2002. Uludağ, Süleyman. “el-Lüma”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/258-260. İstanbul: Diyânet İslâm Araştırmaları Merkezi, 2003. Yetik, Erhan. “Hz. Muhammed (a.s)’in Zühd ve Takvâsı”. İslâm’da İnsan Modeli ve Hz. Peygamber Örneği. 51-57. Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, 1995. Yetik, Erhan. “Klâsiklerimiz/5 ‘et-Taarruf li-Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf’”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi (2001). Yıldırım, Ahmet. “Hadis Edebiyatında Zühd Literatürü ve Zühdle İlgili Rivayetlerin İncelenmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2008), 119-138. Yüce, Abdulhakim. “Kitap Tanıtım ve Değerlendirme: Klasiklerimiz “El-Lüma'”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi (2000)185-195 Yüce, Abdülhakim. “el-Lüma’”, Klasik Tasavvuf Kaynakları 1. ed. Ali Çınar. 39. Ankara: Suf Yayınları, 2003.