ENFLASYONUN SOSYAL AĞLARDA İNŞASI: AKTÖR-AĞ TEORİSİ (AAT) BAĞLAMINDA İKTİSADİ GÖSTERGELERİN TOPLUMSAL KURGUSU

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 693 - 720, 29.10.2025

Uğur Dolgun

Öz

Bu çalışma, enflasyonu kurumlar, ölçüm protokolleri ve dijital dolaşımın kesişiminde kurulan sosyoteknik bir düzenek olarak ele almaktadır. TÜİK ile ENAG arasındaki ayrışma, Aktör-Ağ Teorisi (AAT) çerçevesinde analiz edilerek; hem nicel verilerin üretilmesi, dolaşıma sokulması ve iktisadi davranışa yansıması arasındaki bağların açıklığa kavuşturulması hem de göstergelerin yönetimine ilişkin ilke ile tasarım önerilerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Çalışmada kuramsal çerçeveye dayalı nitel araştırma deseni benimsenmiştir: Bu kapsamda, TÜİK ve ENAG’ın metodolojik metinleri ile bültenleri incelenmiş; ulusal basın ve sosyal ağlarda enflasyon verisi etrafında yoğunlaşan belli materyaller içerik analiziyle değerlendirilmiş; elde edilen bulgular resmî serilerle karşılaştırmalı okuma ve tutarlılık denetimleri yoluyla çapraz doğrulamaya tabi tutulmuştur. Bulgular, endeksin kamuya açıklandıktan sonra sosyal ağlar ve medya aracılığıyla beklenti oluşumunu etkilediğini; sözleşme hükümleri, fiyatlama kararları ve para politikası iletişiminde temel referans noktası olarak kullanıldığını; ayrıca ücret pazarlıklarında belirgin bir yönlendirici etki yarattığını göstermektedir. Farklı ağ kurgularının ölçüm düzeyini, oynaklığı ve tepki hızını değiştirdiği; bunun da beklentilerin oluşumunu ve gelir dağılımına yansıyan sonuçları doğrudan etkilediği saptanmıştır. Bu çerçevede özellikle şu alanlara yoğunlaşılmıştır: AAT ve performatiflik tartışmalarını birleştiren analitik yaklaşım; doküman incelemesini basın ve sosyal ağ içerikleriyle bütünleştiren metot; kapsam, harcama ağırlıklarının kaynağı, basit endeks yöntemi, örneklem kurallarına ilişkin üstveri şeffaflığı ve buna eşlik eden kısa etki değerlendirmesi; sosyal veri takibine dayalı iletişim düzeni.

Anahtar Kelimeler

Aktör-Ağ Teorisi (AAT) , Bruno Latour , Enflasyon , İktisadi Göstergeler , TÜİK-ENAG

Constructing Inflation as a Networked Reality: An Actor-Network Theory (ANT) Approach to Economic Indicators

Öz

This article treats inflation as a socio-technical arrangement formed at the intersection of institutions, measurement protocols and digital circulation. Focusing on the Turkish case -specifically the divergence between TÜİK and ENAG- it uses Actor–Network Theory (ANT) to clarify how quantitative indicators are produced, mobilised and taken up in economic behaviour, and to develop principles for the governance of indicators. A theory-informed qualitative design is employed. Methodological texts and bulletins issued by TÜİK and ENAG are examined through document analysis; national press and social-media content clustered around release periods is analysed using discourse and content analysis; and the resulting evidence is triangulated against official series via comparative reading and consistency checks. The analysis shows that, once released, the index diffuses through news and social platforms into expectation formation; it functions as a benchmark in contract indexation, pricing decisions and monetary-policy communication, and thereby acts as an anchor in wage bargaining. Alternative network configurations alter the measured level, volatility and responsiveness of inflation, which in turn shape expectations and have distributional consequences for income. The article contributes, first, an analytical synthesis that connects ANT with debates on performativity; second, a corpus strategy that integrates documentary sources with media traces; and third, a governance package: granular methodological transparency (scope, sources of expenditure weights, elementary aggregation formula -arithmetic or geometric mean- sampling and revision rules), a concise impact brief issued alongside each release, and a communication regime grounded in systematic monitoring of social-media signals. Taken together, these elements relocate credibility from persons to reproducible processes and support comparable, auditable and policy-relevant inflation indicators.

Anahtar Kelimeler

Actor-Network Theory (ANT) , Bruno Latour , Inflation , Economic Indicators , TUIK-ENAG

Kaynakça

• BBC Türkçe (YouTube). (Tarihsiz). TÜİK verileri neden tartışılıyor? https://www.youtube.com/watch?v=Lyx6FrxX08I
• Bozdağlıoğlu, E. & Yılmaz, M. (2017). Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru İlişkisi: 1994-2014 Yılları Arası Bir İnceleme. Akademik İzdüşüm Dergisi, 2(3), 1-20.
• Callon, M. (1998). Introduction: The embeddedness of economic markets in economics. In M. Callon (Ed.), The laws of the markets (1-57). Oxford: Blackwell.
• Chun, H. & Sauder, M. (2022). The logic of quantification: Institutionalizing numerical thinking. Theory and Society, 51(2), 335-370. doi.org/10.1007/s11186-021-09453-1
• Cumhuriyet Gazetesi. (5 Kasım 2018). Enflasyon son 15 yılın zirvesinde. https://data.cumhuriyet.com.tr/haber/enflasyon-son-15-yilin-zirvesinde-1131582
• Cumhuriyet Gazetesi. (3 Ocak 2022). ENAG: 12 aylık enflasyon artışı yüzde 82,81 oldu. https://www.cumhuriyet.com.tr/ekonomi/enag-12-aylik-enflasyon-artisi-yuzde-8281-oldu-1897290
• Ekinci, M. F. & Saka, O. (2023). Farklı tüketici enflasyonu göstergeleri arasındaki farkların arkasındaki olası sebepler. TEPAV Politika Notu.