MEDIATOR ROLE OF WORK FAMILY CONFLICT BETWEEN ORGANIZATIONAL ROLE STRESS AND INTENTION TO LEAVE

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 2, 161 - 181, 31.12.2022

Abdullah Eriş Özgür Kökalan

https://doi.org/10.54860/beyder.1193511

Öz

Employees' organizational role stress and work-family conflict have significant effects on many organizational outcomes. One of these organizational outcomes is intention to leave. This study aimed to determine the mediating role of work-family conflict in the relationship between organizational role stress and intention to leave. The study was carried out on 353 participants working in various companies operating in the service and manufacturing sector. Convenience sampling method was used in the selection of the participants. Questionnaire method, which is a quantitative research method, was used in the research. The online questionnaire created with the Google form was delivered to the participants and the analysis phase of the study was carried out with the data of the participants who participated in the research with their consent. As a result of the analysis made with AMOS 25 and SPSS 25, positive and significant relationships were found among employees' organizational role stress, work-family conflict and intention to leave. As a result of the analysis, it was determined that the work-family conflict of the employees played a partial mediating role between their organizational role stress and their intention to leave. No study has been found in the literature examining the mediating role of work-family conflict in the relationship between organizational role stress and intention to leave. Therefore, it can be said that this study is an original and valuable study.

Anahtar Kelimeler

Organizational Role Stress, Work-Family Conflict, Intention to Leave, Mediator Variable Analysis

İŞ AİLE ÇATIŞMASININ, ÖRGÜTSEL ROL STRESİ İLE İŞTEN AYRILMA NİYETİ ARASINDAKİ ARACI ROLÜ

Öz

Çalışanların örgütsel rol stresinin ve iş aile çatışmasının pek çok örgütsel çıktı üzerinde anlamlı etkileri vardır. Bu örgütsel çıktılardan biri de işten ayrılma niyetidir. Bu çalışmada, örgütsel rol stresi ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide iş aile çatışmasının aracı rolünün belirlenmesi amaçlamıştır. Çalışma, hizmet ve imalat sektöründe faaliyet gösteren çeşitli firmalarda çalışan 353 katılımcı üzerinde gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların seçiminde kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada, bir nicel araştırma yöntemi olan anket yöntemi kullanılmıştır. Google form ile oluşturulan çevirimiçi anket, katılımcılara ulaştırılmış ve araştırmaya rızasıyla katılan katılımcıların verileri ile çalışmanın analiz aşaması gerçekleştirilmiştir. AMOS 25 ve SPSS 25 ile yapılan analizin sonucunda, çalışanların örgütsel rol stresi düzeyleri, iş aile çatışmaları ve işten ayrılma niyetleri arasında pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Analiz sonucunda ayrıca, çalışanların iş aile çatışmasının, örgütsel rol stresleri ile işten ayrılma niyetleri arasında kısmi aracılık rol üslendiği tespit edilmiştir. Literatürde, örgütsel rol stresi ile işten ayrılma niyeti arasında iş aile çatışmasının aracı rolünü inceleyen herhangi bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu nedenle, bu çalışmanın özgün ve değerli bir çalışma olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Rol Stresi, İş Aİle Çatışması, İşten Ayrılma Niyeti, Aracı Değişken Analizi, Organizational Role Stress, Work-Family Conflict, Intention to Leave, Mediator Variable Analysis

Kaynakça

• Aksakal, E. G., Yılmaz, B. S., Erdem, R. (2006). Work Life Balance: A New Concern of Global Organizations. Coşkun Can Aktan (Editör), 2nd International Conference on Business, Management and Economics, Yaşar University, 29–41.
• Ateş, E., Güran, A. (2021). Pearson correlation and Granger causality analysis of Twitter sentiments and the daily changes in Bist30 index returns. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 36:3 1687-1701.
• Aydın, Ş. (2004). Örgütsel stres yönetimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 49-74.
• Babaoğlu, G. (2018). Employed mothers’ work-family conflict and child outcomes: Mediating role of parenting (Master's thesis).
• Bağ, R. E. (2021). İş-Aile Çatışması ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişki ve Bu İlişkide İş Stresinin Aracılık Rolü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Balcı, A. (2000). Öğretim elemanının iş stresi kuram ve uygulama. Ankara, Nobel Yayın Dağıtım.
• Bartlett, K. R. (1999). The relationship between training and organizational commitment in the health care field. Yayınlanmamış Doktora Tezi, The University of Illınois, Urbana, Chicago, USA.
• Baron, R. M., and Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182. doi: 10.1037/0022- 3514.51.6.1173
• Biber, K., Cankorur, H., Aydemir, E. A., Güler, R. S. (2019). Okul öncesi öğretmen ve öğretmen adaylarının stresle başa çıkma tarzları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2019, 5(2), 32- 62.
• Cammann C., Fichman M., Jenkinks D., & Klesh J. (1979). The Michigan Organizational Assessment Questionnaire. Yayımlanmamış el yazması (Unpublished Manuscript), Ann Arbor, University of Michigan.
• Cartwright, S. ve Cooper, C. (1996). Managing Workplace Stress. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Coşkun, D. (2020). Hemşirelerin Örgütsel Stres Düzeyi ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Çarıkçı, İ. H. (2001). Banka Çalışanlarının İş ve Aile Rollerinin Çatışması (Bireysel ve Örgütsel Boyutlar), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelik, M., Turunç, Ö. (2011). Duygusal Emek ve Psikolojik Sıkıntı: İş–Aile Çatışmasının Aracılık Etkisi, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 40 (2), 226–250.
• Dinçer, Ö. ve Fidan, Y. (1996). İşletme Yönetimi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Dougherty, T.W., Bluedorn, A.C. ve Keon, T.L. (1985). Precursors of employee turnover: A multisample causal analysis. Journal of Occupational Behavior, 6, 259–271.
• Efeoğlu, İ. E. (2006). İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi, İş Doyumu ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Araştırma. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Erdal, M. B. (2009). İşletmelerde stres kaynakları, sonuçları ve yönetim teknikleri ve bir uygulama. (Yüksek lisans Tezi) Celal Bayar Üniversitesi. Manisa.
• Eren, E. (2015). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Göksel, A. ve Tomruk, Z. (2016). Akademı̇syenlerde stres kaynakları ı̇le stresle başa çıkmada ve stres durumunda gösterı̇len davranışların ı̇lı̇şkı̇sı̇. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, (2). 315-343.
• Gönen, E, Hablemitoğlu, Ş., Özmete, E. (2004). Akademisyen Kadınlar, İstanbul, Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Gümüştekin, G. E. ve Öztemiz, B. (2005). Örgütlerde stresı̇n verı̇mlı̇lı̇k ve performansla etkı̇leşı̇mı̇. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 271-288.
• Günday, F. D. (2016). Örgütsel Stresin İşten Ayrılma Niyetine Etkisi Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Haivas, S., Hofmans, J. ve Pepermans, R. (2013). Volunteer engagement and intention to quit from a self‐determination theory perspective, 43, 1869–1880.
• Humphrey, L. T. ve King, T. (2000). Childhood stress: a lifetime legacy. Anthropologie, 38(1), 33-49.
• İlgöz, M. (2014). Stres kaynakları, sonuçları ve stresle mücadele. (Yüksek lisans tezi) Beykent Üniversitesi. İstanbul.
• Lu Y, Hu X, Huang X, et al. The relationship between job satisfaction, work stress, work–family conflict, and turnover intention among physicians in Guangdong, China: a cross-sectional studyBMJ Open 2017;7:e014894. doi: 10.1136/bmjopen-2016-014894
• James S. Boles, Mark W. Johnston & Joseph F. Hair Jr. (1997) Role Stress, Work-Family Conflict and Emotional Exhaustion: Inter-Relationships and Effects on Some Work-Related Consequences, Journal of Personal Selling & Sales Management, 17:1, 17-28, DOI: 10.1080/08853134.1997.10754079
• Jex, M. ve Beehr, T. A. (1991). Emerging theoretical and methodological ıssues in the study of work-related stress. Research in Personnel and Human Resources Management, 9, 311-365.
• Kahn, R. L., Byosiere, P. ve Dunnette, M. D. (1992). Stress in organizations. Handbook of Industrial and Organizational Psychology. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Karadavut, Y. (2005). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel stres kaynakları, stres belirtileri ve stresle başa çıkma yolları (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Karimi, L. (2008). A Study of A Multidimensional Model Of Work-Family Conflict Among Iranian Employees. Community. Work & Family, 11(3), 283–295.
• Kline, R. B. (2011). Principles And Practice Of Structural Equation Modeling. New York: The Guilford Press.
• Konak, G. (2021). İş-Aile Çatışmasının İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Tükenmişliğin Aracılık Rolünün Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi, Lisansüstü eğitim Enstitüsü, Çorum.
• Korkmazer, F. ve Aksoy A. (2017). Herzberg’in hijyen faktörlerinin çalışanların işten ayrılma davranışlarına etkisine yönelik bir araştırma. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (2), 821-833.
• Lu, L., Huang, M. T., Kao, S. F. (2005). The Bi-Directional Conflict of Work and Family: Antecedents, Consequences and Moderators. Research in Applied Psychology, 27, 133–166.
• Manning, D. ve Preston, A. (2003). Organizational stress: focusing on ways to minimize distress. CUPA-HR Journal, Summer 2003, 54 (2).
• Meydan, C., ve Şeşen, H. (2001). Yapısal eşitlik modellemesi: AMOS uygulamaları (1.Baskı b.). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S., & McMurrian, R. (1996). Development and validation of work-family conflict and family-work conflict scales. Journal of Applied Psychology, 81(4), 400-410.
• Özdevecioglu, M., Doruk, Ç. N. (2009). Organizasyonlarda İş-Aile ve Aile-İş Çatışmalarının Çalışanların İş ve Yaşam Tatminleri Üzerindeki Etkisi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33, 69–99.
• Parasuraman, S., Simmers, C. (2001). Type of Employment, Work- Family Conflict and Well-Being: A Comparative Study. Journal of Organizational Behavior,22, 551–568.
• Pareek, U. (1993). Making Organizational Role Effective. Tata McGraw Hill Publishing.
• Pehlivan, İ. (1995). Yönetimde Stres Kaynakları. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Podsakoff, P. M.,MacKenzie, S. B., and Podsakoff, N. P. (2012). Sources of method bias in social science research and recommendations on how to control it. Annu.Rev. Psychol. 63, 539–569. doi: 10.1146/annurev-psych-120710-100452
• Quick, J. C., Quick J. D., Nelson D. L. ve Hurrell, J. J. (1997). Preventive stress management in organizations. Washington, DC: American Psychological Association.
• Richer, S. F., Blanchard, C. ve Vallerand, R. J. (2002). A motivational model of work turnover. Journal of Applied Social Psychology, 32(10), 2089–2113.
• Savaşkan, Y. (2019). İş-Aile Çatışmasının Duygusal emek ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Konaklama İşletmeleri Kadın Çalışanları Üzerine Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• Schermerhorn, J. R., Hunt, J. G. ve Osborn R. N. (1988). Managing Organizational Behavior. New York, Wiley&Sons.
• Selye, H. (1976.). Stress in health and disease. Butterworth- Heinemann Ltd.
• Seyhan, F. (2020). Sağlık Çalışanlarının Yaşadığı Örgütsel Çatışma, Örgütsel Stres, İş Yaşam Kalitesi, İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Temel, A., Yakın, M., Misci, S. (2006). Örgütsel Cinsiyetlerin Örgütsel Davranışa Yansıması, Yönetim ve Ekonomi, 13(1), 27–38.
• Tiryaki, A. (2014). Stres: aşamaları, kaynakları, sonuçları ve mücadele teknikleri. (Yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi. İstanbul.
• Voydanoff, P. (1988). Work Role Characteristics, Family Structure Demands, and Work/ Family Conflict. Journal of Marriage and the Family, 50(3), 749–761.
• Yaşlıoğlu, M.M. (2017). Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yousuf, N. İ. (2015). Örgütsel stres ve örgütsel bağlılık arasındakı̇ ı̇lı̇şkı̇ ve bı̇r araştırma (Yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Yüksel, İ. (2005). İş-Aile Çatışmasının Kariyer Tatmini, İş Tatmini ve İş Davranışları İle İlişkisi. Atatürk Üniversitesi Dergisi, 19(2), 301–314.