Evaluation of Narrations on the Virtues of Worship at al-Aqsa Mosque

Yıl 2021, , 313 - 334, 31.12.2021

İsmail Altun

https://doi.org/10.31456/beytulmakdis.1021166

Öz

Worship in Islam can be done anywhere, at any time, regardless
of a specific time and place. However, in terms of the virtue of worship,
certain times and places are privileged. Ramadan, compared to other
months; Friday compared to other days; and the Nights of Qadr, Miraj,
Bara’at and Regaip compared to other nights, are considered more virtuous.
Likewise, Makkah, Madinah and Bayt al-Maqdis compared to other cities, and
particularly al-Masjid-i al-Haram, al-Masjid al-Nabawi and al-Masjid al-Aqsa
compared to other mosques, are considered more blessed and sacred. There
are many narrations about the virtues of worship in these mosques. The
critical approach and evaluation of these narrations is of paramount
importance in terms of justifying the importance and holiness that Muslims
attribute to these mosques. In this study, the narrations and practices
attributed to the Prophet about the virtues of worship in al-Aqsa Mosque are
discussed, and related narrations are examined and evaluated in terms of
isnad (chain of narration) and matn (text). It has been observed that some of
the aforementioned narrations are authentic, and a considerable part have
been considered weak by some hadith authority (in terms of jarh). Once the
hadiths related to the subject are evaluated as a whole, it can be
demonstrated that the beliefs and convictions that the worships performed
in al-Aqsa Mosque - with the exception of al-Masjid al-Haram and al-Masjid alNabawi - are more virtuous compared to other mosques, are not unfounded.

Anahtar Kelimeler

Prophet Muhammad, al-Masjid al-Haram, al-Masjid al-Nabawi, prayer, Bayt al-Maqdis, al-Masjid al-Aqsa, Worship.

Mescid-İ Aksâ’da İbadetin Faziletine Dair Rivayetlerin Değerlendirilmesi

Öz

İslâm’da ibadet, belli bir zamana ve mekâna bağlı olmaksızın her an her
yerde yapılabilmektedir. Ancak ibadetin fazileti bakımından bazı zaman ve
mekânlara ayrıcalık tanınmıştır. Aylar içerisinde Ramazan, günler içerisinde
Cuma, geceler içerisinde Kadir, Miraç, Berat ve Regaip, diğer zamanlara
nispetle daha hayırlı ve faziletli kılınmıştır. Kezâ şehirler içerisinde Mekke,
Medine ve Kudüs, mescitler içerisinde ise Mescid-i Harâm, Mescid-i Nebevî ve
Mescid-i Aksâ, diğer mekânlara nazaran daha mübarek ve mukaddes kabul
edilmiştir. Söz konusu mescitlerde ibadetin faziletine dair çok sayıda rivayet
bulunmaktadır. Bu rivayetlerin eleştirel bir yaklaşımla ele alınıp
değerlendirilmesi, Müslümanların bu mescitlere atfettikleri önemin ve
kudsiyetin temellendirilmesi bakımından önem arz etmektedir. Bu çalışmada
Mescid-i Aksâ’da ibadetin faziletine dair Hz. Peygamber’e nispet edilen söz ve
uygulamalar ele alınmış, ilgili rivayetler isnad ve metin açısından incelenip
değerlendirilmiştir. Mezkûr rivayetlerin bir kısmının sahih olduğu, önemli bir
kısmının ise bazı muhaddisler tarafından cerh edildiği müşahede edilmiştir.
Konu ile ilgili hadisler bir bütün olarak değerlendirildiğinde, Mescid-i Haram
ve Mescid-i Nebevî müstesna olmak üzere Mescid-i Aksâ’da yapılan
ibadetlerin diğer mescitlere kıyasla daha faziletli olduğuna dair inanç ve
kanaatlerin temelsiz olmadığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, Mescid-i Haram, Mescid-i Nebevi, namaz, Beytülmakdis, Mescid-i Aksa, ibadet

نقد الأحاديث والروايات في فضائل العبادة بالمسجد الأقصى

Öz

تجوز الصلاة والعبادة في الإسلام في أي مكان وزمان، بغض النظر عن الزمان والمكان المحددين. ومع ذلك، فمن حيث فضيلة العبادة، فإن بعض الأوقات والأماكن لها امتيازات خاصة. فشهر رمضان له فضيلته على باقي الأشهر؛ وكذلك الجمعة مقارنة بباقي الأيام، ومن الليالي: ليلة القدر وليلة المعراج، والنصف من شعبان، وليلة الرغائب في شهر رجب. ومن الأماكن اختص الله مكة المكرمة والمدينة المنورة وبيت المقدس مقارنة بباقي المدن الأخرى، وخصوصا المسجد الحرام والمسجد النبوي والمسجد الأقصى مقارنة بالمساجد الأخرى فلها حرمة وقداسة وبركة أكثر. وقد تعددت الروايات عن فضل العبادة في هذه المساجد الثلاث. إن منهج النقد وتقييم هذه الروايات له أهمية قصوى من حيث إثبات الأهمية والقداسة التي يضفيها المسلمون لهذه المساجد. لذا فهذه الورقة تناقش الأحاديث والروايات المنسوبة لرسول الله صلى الله عليه وسلم عن فضل العبادة في المسجد الأقصى المبارك، ويتم ذلك من خلال دراسة متن الأحاديث وأسانيدها. وقد تم الاستنتاج بأن بعض هذه الروايات صحيحة، في حين أن جزء لا بأس به ضعفه عدد من المحدثين (من خلال الجرح والتعديل). لذا كان من المهم تقييم الأحاديث المتعلقة بالموضوع بشكل متكامل للوصول إلى نتيجة واضحة.

Anahtar Kelimeler

المسجد الأقصى, رسول الله, المسجد الحرام, المسجد النبوي, الصلاة, بيت المقدس, العبادات

Kaynakça

• Abdurrezzâk, Ebû Bekir es-San’ânî (1971-1975). el-Muṣannef, thk. Habîburrahman elA’zamî, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut.
• Ahatlı, Erdinç (2010). “Şakīk b. Seleme”, DİA, XXXVIII, İstanbul.
• Ahmed b. Hanbel (1995-2001). Müsned, thk. Şuayb el-Arnaût v.dğr., Müessesetü’rrisâle, Beyrut.
• Alparslan, Hande Nuran (2019). Üç Mescid İle İlgili Rivayetler ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Altun, İsmail (2017). “Sahabe Gözünde Kudüs ve Mescid-i Aksâ”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi (İLTED), cilt: XLVII, 153-169.
• Aydınlı, Abdullah (2006). Hadis Istılahları Sözlüğü, Hadisevi, İstanbul.
• Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn (1344-1355). es-Sünenü’l-Kübrâ (İbnü’tTürkmânî’nin el-Cevherü’n-Naḳī fi’r-Reddi ʿale’l-Beyhaḳī adlı kitabıyla birlikte), Haydarâbâd.
• Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî (2003). Şuʿabü’l-Îmân, Mektebetü’rRüşd, Riyad.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr (1988-2006). Müsned, Mektebetü’l-‘Ulûm ve’l-Hikem, Medine.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl (2001). el-Câmi‘u’ṣ-Ṣaḥîḥ, thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır, Dâru Tavki‘in-Necât, İstanbul.
• Cezîrî, Abdurrahman (2003). Kitabü’l-Fıḳh ʿale’l-Meẕâhibi’l-Erbaʿa, 2. Baskı, Dâru’lKütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut.
• Cürâ‘î, Ebû Bekir b. Zeyd el-Cürâ‘î es-Sâlihî el-Hanbelî (2004). Tuḥfetü’r-Râki’ ve’s-Sâcid bi Aḥkâmi’l-Mesâcid, Kuveyt.
• Çiftçi, Mehmet Emin (2020). “Hadislerde Kudüs ve Mescid-i Aksa”, Beytülmakdis
• Araştırmaları Dergisi = Journal of Islamicjerusalem Studies = Mecelletu Dirâseti Beyti’l-Makdis, cilt: XX, sayı: 3, 319-336.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer (1985). el-ʿİlelü’l-Vâride fi’l-Eḥâdîs̱İ’n-Nebeviyye, nşr. Mahfûzurrahmân Zeynullah es-Selefî, Riyad.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as es-Sicistanî (ts.). Sünen, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, Beyrut.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî el-Mevsılî (1984-1990). el-Müsned, nşr. Hüseyin Selîm Esed, Dımaşk-Beyrut.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî el-Mevsılî (1410/1989). el-Mucem, nşr. Hüseyin Selîm Esed. Beyrut.
• Ebû Zür‘a er-Râzî, Ubeydullāh b. Abdilkerîm (1982). Kitâbü’ḍ-Ḍuʿafâʾ, nşr. Sa‘dî elHâşimî, Medine.
• Elbânî, Nâsırüddin (1998). Ṣaḥîḥ-i İbn Mâce, Mektebetü’l-Maârif, Riyad.
• Elbânî, Nâsırüddin (1996). Silsiletü’l-Eḥâdîs̱İ’ṣ-Ṣaḥîḥa ve Şeyʾün min Fıḳhihâ ve Fevâʾidihâ, Riyad.
• Goldziher, I. (1971). Muslim Studies, (İngilizceye çev. C. R. Barber-S. M. Stern), New York Üniversitesi Yayınları, İngiltere.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh (1990). el-Müstedrek ʿale’ṣṢaḥîḥayn, thk. Mustafa Abdülkādir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut.
• Heyet (1997-2002). el-Mevsûʿatü’l-Fıḳhiyye, haz. Vezâretu’l-Evkaf ve’ş-Şu’ûni’lİslâmiyye, Kuveyt.
• Abdurrezzâk, Ebû Bekir es-San’ânî (1971-1975). el-Muṣannef, thk. Habîburrahman elA’zamî, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut.
• Ahatlı, Erdinç (2010). “Şakīk b. Seleme”, DİA, XXXVIII, İstanbul.
• Ahmed b. Hanbel (1995-2001). Müsned, thk. Şuayb el-Arnaût v.dğr., Müessesetü’rrisâle, Beyrut.
• Alparslan, Hande Nuran (2019). Üç Mescid İle İlgili Rivayetler ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Altun, İsmail (2017). “Sahabe Gözünde Kudüs ve Mescid-i Aksâ”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi (İLTED), cilt: XLVII, 153-169.
• Aydınlı, Abdullah (2006). Hadis Istılahları Sözlüğü, Hadisevi, İstanbul.
• Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn (1344-1355). es-Sünenü’l-Kübrâ (İbnü’tTürkmânî’nin el-Cevherü’n-Naḳī fi’r-Reddi ʿale’l-Beyhaḳī adlı kitabıyla birlikte), Haydarâbâd.
• Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî (2003). Şuʿabü’l-Îmân, Mektebetü’rRüşd, Riyad.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr (1988-2006). Müsned, Mektebetü’l-‘Ulûm ve’l-Hikem, Medine.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl (2001). el-Câmi‘u’ṣ-Ṣaḥîḥ, thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır, Dâru Tavki‘in-Necât, İstanbul.
• Cezîrî, Abdurrahman (2003). Kitabü’l-Fıḳh ʿale’l-Meẕâhibi’l-Erbaʿa, 2. Baskı, Dâru’lKütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut.
• Cürâ‘î, Ebû Bekir b. Zeyd el-Cürâ‘î es-Sâlihî el-Hanbelî (2004). Tuḥfetü’r-Râki’ ve’s-Sâcid bi Aḥkâmi’l-Mesâcid, Kuveyt.
• Çiftçi, Mehmet Emin (2020). “Hadislerde Kudüs ve Mescid-i Aksa”, Beytülmakdis Araştırmaları Dergisi = Journal of Islamicjerusalem Studies = Mecelletu Dirâseti Beyti’l-Makdis, cilt: XX, sayı: 3, 319-336.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer (1985). el-ʿİlelü’l-Vâride fi’l-Eḥâdîs̱İ’n-Nebeviyye, nşr. Mahfûzurrahmân Zeynullah es-Selefî, Riyad.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as es-Sicistanî (ts.). Sünen, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, Beyrut.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî el-Mevsılî (1984-1990). el-Müsned, nşr. Hüseyin Selîm Esed, Dımaşk-Beyrut.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî el-Mevsılî (1410/1989). el-Mucem, nşr. Hüseyin Selîm Esed. Beyrut.
• Ebû Zür‘a er-Râzî, Ubeydullāh b. Abdilkerîm (1982). Kitâbü’ḍ-Ḍuʿafâʾ, nşr. Sa‘dî elHâşimî, Medine.
• Elbânî, Nâsırüddin (1998). Ṣaḥîḥ-i İbn Mâce, Mektebetü’l-Maârif, Riyad.
• Elbânî, Nâsırüddin (1996). Silsiletü’l-Eḥâdîs̱İ’ṣ-Ṣaḥîḥa ve Şeyʾün min Fıḳhihâ ve Fevâʾidihâ, Riyad.
• Goldziher, I. (1971). Muslim Studies, (İngilizceye çev. C. R. Barber-S. M. Stern), New York Üniversitesi Yayınları, İngiltere.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh (1990). el-Müstedrek ʿale’ṣṢaḥîḥayn, thk. Mustafa Abdülkādir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut.
• Heyet (1997-2002). el-Mevsûʿatü’l-Fıḳhiyye, haz. Vezâretu’l-Evkaf ve’ş-Şu’ûni’lİslâmiyye, Kuveyt. Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr (1994). Mecmaʿu’z-Zevâʾid ve Menbaʿu’l-Fevâʾid, nşr. Abdullah Muhammed Dervîş, Dâru’l-Fikr, Beyrut.
• Hîle, Nûr (2018). “eş-Şübühât havle mekâneti’l-Mescidi’l-Aksâ fi’l-ehâdîsi’nnebeviyyeti’s-sahîhâ ve’r-red aleyhâ”, Temel İslâm Bilimleri Araştırmaları, 303-329.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed er-Râzî (1952-1953). elCerḥ ve’t-Taʿdîl, Beyrut.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed İbrâhîm el-Absî el-Kûfî (2006). elMuṣannef fi’l-Eḥâdîs̱ve’l-Âs̱âr, thk. Muammed ‘Avvâme, Dâru Kurtuba, Beyrut.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî (2000). Taḳrîbi’t-Tehẕîb, thk.
• Hassan Abdul-Mennan, Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, Amman.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî (1995). Telḫîṣü’l-Ḥabîr fî Taḫrîci Eḥâdîs̱İ’r-Râfiʿiyyi’l-Kebîr, Kurtuba.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî (1379). Fetḥu’l-Bârî bi-Şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî, nşr. Muhammed Fuâd Abdüllbaki-Muhibbüddin el-Hatîb, Dârü’lMa´rife, Beyrut.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed el-Endelüsî el-Kurtubî (1347-1352). el-Muḥallâ, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Kahire.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed (1992). Kitâbü’l-Mecrûḥîn mine’l-Muḥaddis̱În ve’ḍḌuʿafâʾ ve’l-Metrûkîn, thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed, Beyrut.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed (1975). Kitâbü's̱-S̱iḳāt, thk. Şerefüddîn Ahmed, Dâru’l-fikr, b.y.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed (1993). Ṣaḥîḥu İbn Ḥibbân bi Tertîb-İ İbn Belbân, Beyrut.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâil b. Ömer (1996-1999). el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. Abdullah b. Abdi’l-Muhsin et-Türkî, Dâru Hicr, Cîze.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ’ İsmâil b. Ömer (2000). Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿAzîm, thk. Mustafa Seyyid Muhammed v.dğr., Kahire.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd (1981). Sünen, İstanbul.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî (2005),
• Mecmû‘atü’l-Fetâvâ, thk. Enver el-Bâz - Âmir el-Cezzâr, 3. Baskı, Dâru’l-vefâ, Riyad.
• İbnü’l-Irâkī, Ebû Zür‘a Veliyyüddîn Ahmed b. Abdirrahîm el-Kürdî el-Mihrânî (ts.). Ṭarḥu’t-Tes̱rîb fî Şerḥi’t-Taḳrîb, Beyrut.
• Karadavi, Yusuf (2010). Her Müslümanın Ortak Davası Kudüs, Nida Yayıncılık, İstanbul.
• Makdisî, Ebû Abdillâh Ziyâüddîn Muhammed b. Abdilvâhid (1988). Feżâʾilü Beyti’lMaḳdis, nşr. Muhammed Mutî‘ el-Hâfız, Dımaşk.
• Makdisî, Ebü’l-Meâlî Müşrif b. Müreccâ (2002). Feżâʾilü Beyti’l-Maḳdis, thk. Eymen Nasruddîn el- Ezherî, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut.
• Makdisî, Ebû Mahmûd Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed (1994). Müs̱îrü’l-Ġarâm ilâ Ziyâreti’l-Ḳuds ve’ş-Şâm, nşr. Ahmed el-Hatîmî, Beyrut.
• Mübârekpûrî, Ebü’l-Ulâ Muhammed Abdurrahmân b. Abdirrahîm (ts.). Tuḥfetü’lAḥveẕî Şerḥu Câmiʿi’t-Tirmiẕî, Dâru’l-fikr, Beyrut.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf (1356, 1357). Feyżü’l-Ḳadîr Şerḥu’l-Câmiʿi’ṣṢaġīr, Kahire.
• Münzirî, Ebû Muhammed Zekiyyüddin Abdülazim b. Abdülkavi (2004). et-Terġīb ve’tTerhîb, thk. Nâsıruddîn el-Elbâni, Riyâd.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. Haccâc (1998). Ṣaḥîḥ, Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, Riyad.
• Nesâî, Ahmed b. Şu‘ayb (1986). Sünen, thk. Abdülfettah Ebû Gudde, Mektebü’lMatbû‘âti’l-İslâmiyye, Haleb.
• Örenç, Aşır (2016). “Kudüs ve Mescid-i Aksa'nın Faziletine Dair Hadisler ve Yorumu”, Türk- İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 133-150.
• Özçelik, Fikret (2020). Hadis Usûlünde Râvi Değerlendirme Metodu–İbn Ebî Hâtim Örneği-, İstanbul.
• Özçelik, Fikret (2018). “Hz. Peygamber’in Beytülmakdis Tasavvuru”, Kudüs ve Mescid-i Aksa, 237-259.
• Sâlih er-Rüfâ‘î, İbn Hâmid b. Saîd (1993). el-Eḥâdîsü’l-Vâride fî Feżâili’l-Medine, Medine.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr eş-Şâfiî (1971). el-Câmiʿu’ṣ-Ṣaġīr, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut.
• Şener, Mehmet (2001). “İʿtikâf”, DİA, XXIII, İstanbul.
• Şener, Mehmet (1993). “Cami-Dini Hükümler”, DİA, VII, İstanbul.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî es-San‘ânî el-Yemenî (2005). Neylü’l-Evṭâr min Esrâr-İ Münteḳa’l-Aḫbâr, thk. Ebû Muâz Târık b. İvadullah b. Muhammed, Riyad.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed (1995). el-Muʿcemü’l-Evsaṭ, nşr. Târık b. İvazullah - Abdülmuhsin b. İbrâhim el-Hüseynî, Kahire.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed (ts.). el-Muʿcemü’l-Kebîr, thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî, Mektebtü İbn Teymiyye, Kahire.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed el-Mısrî (1914). Müşkilü’l-Âs̱âr, Haydarâbâd.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsâ (1981). Sünen, nşr. Ahmed Muhammed Şâkir, İstanbul.
• Ya´kūbî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya‘kūb İshâk (1993). Târîhu’l-Ya´kūbî, thk. Abdulemîr Mihnâ, Beyrut.
• Yazıcı, Hafize (2016). “Üç Mescid Dışında Dini Amaçlı Yolculuk Yoktur” Hadisi ve Çağdaş Hadis Tartışmalarındaki Yeri, (V. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı 3), 15-16.
• Yusuf, Ahmed (1998). “Tahrîcu ehâdîsi fezâili Beyti’l-Makdis ve’l-Mescidi’l-Aksâ”, Beytülmakdis Araştırmaları Dergisi = Journal of Islamicjerusalem Studies = Mecelletu Dirâseti Beyti’l-Makdis, cilt: I, sayı: 2, 51-94.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed ed-Dımaşkī (ts.). Mîzânü’lİʿtidâl, nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed ed-Dımaşkī (1981-1985).
• Siyeru Aʿlâmi’n-Nübelâʾ, thk. Şuayb el-Arnaût v.dğr., Beyrut.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır et-Türkî el-Mısrî (1999). İʿlâmü’s-Sâcid fî Aḥkâmi’l-Mesâcid, nşr. Ebü’l-Vefâ Mustafa el-Merâgī, Vezâretü’levkāfi’l-Mısriyye, Kahire