Sultan II. Abdülhamid’in Konuğu İran Şehzâdesi Hisamüssaltana’nın “Sefernâme-i Mekke” Adlı Eserinde Beytülmakdis Ziyareti (1297-98/1880-81)

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 2, 11 - 38, 30.11.2017

Esra Doğan Turay

Öz

İran’da 1796-1925 yılları arasında hüküm süren Kaçar Devleti’nin önemli
simalarından biri, Nasreddin Şah’ın amcası Sultan Murat Hisamüssaltana
(1233-1300/1817-1882)’dır. Osmanlı Devleti’nin resmi konuğu olarak 1297/1880
yılında İstanbul’dan Mekke’ye giden ve hac dönüşünde Kudüs şehrinde
ağırlanan Hisamüssaltana resmi ve gayri resmi birçok ziyarette bulunmuş,
kısa sureli bu ziyaretinde tüm mukaddes mekanları görmeye gayret etmiş,
buradaki gözlemlerine Sefernâme-i Mekke adlı eserinde geniş yer vermiştir.
Bu seyahatname, Sultan II. Abdülhamid dönemi (1876-1908) Osmanlı
Kudüs’üne ve buradaki Osmanlı mirasına ışık tutan bilgi ve belgelerle titizlikle
yazılmış önemli bir rapor niteliğindedir. Bu çalışmada eserin Beytülmakdis’le
ilgili bölümünün çevirisi ve kısa bir değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Seyahatname, Kudüs, İran, Kaçar Devleti, Hisamüssaltana, II.Abdulhamid

The visit to Islamicjerusalam in the “Makkan Safarnameh” by the guest of Sultan Abdulhamid II, the Prince of Iran, Hussam al-Saltanah (1297-98/1880-81)

Öz

Sultan Murat Hussam al-Saltanah (1233-1300/1817-1882), the uncle
of Nasir Al-Din Shah, is one of the important personalities of Qajar State that
reigned in Iran between the years of 1796-1925. As an official guest of the
Ottoman Empire in 1297/1880, Hussam al-Saltanah went to Makkah from
Istanbul and was entertained in Jerusalem on his return from pilgrimage and
had many formal and informal visits. During his short stay he tried to see all
holy places and has dedicated a large section for his observations there in his
work named Safarname-ye Makkah. This Book of Travels is an important
report that was meticulously written with information and documents that
shed light on Ottoman Jerusalem during the period of Sultan Abdulhamid II
(1876-1908) and the Ottoman legacy there. This paper assesses and evaluates
the chapter on Islamicjerusalem and presents a Turkish translation of it.

Anahtar Kelimeler

Jerusalem, Iran, Travel literature, Qajar State, Hussam al-Saltanah, Sultan Abdulhamid II

Kaynakça

• Azimabadi, Celaleddin bin İbrahim Hüseyin, Sefername-i Celaliyye, Sefernâmehâ-yi Hacc-ı Kâcârî, edt, Rasul Caferiyan, 1343, Tahran, c.4, s.543-598 Bozkurt, N. Mescid-i Aksa Maddesi, DİA, 2002, c.29, s.268-271
• Buzpinar, Ş, Şam Maddesi, DİA, 2010, c.38, s.312-318
• Caferiyan, Rasul, Rah-ı Hac, Neşr-i Zeytun-i Sebz, 1389, Tahran
• Cezairi, Seyyid Fahreddin, Sefername-i Mekke Şam Mısır ve Irak, Sefernâmehâ-yi Hacc-ı Kâcârî, edt. Rasul Caferiyan, 2011, Tahran, c. 8, s.149-335
• El-Aseli, K, Kudüs Maddesi, DİA, 2002, c.26.s.334-338
• El-Kürdi, Muhammed Necmüddin, Şer’i ölçü birimleri ve fıkhi hükümleri, trc.İbrahim Tüfekçi, Buruc Yayınları, 1996, İstanbul
• Eraslan, Cezmi, “İslâm Birliği Siyaseti Çerçevesinde II. Abdülhamid’in İlk Yıllarında Osmanlı-İran Münasebetleri (1878-1882)”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, 1991, İstanbul, s. 221-240. Fatımi, Hacı Seyyit Muhammet, Sefername-i Mekke, Sefernâmehâ-yi Hacc-ı Kâcârî,edt,Rasul Caferiyan, 2011,Tahran, c.4,s.543-598
• Hamidi, Seyyid Cafer, Tarih-i Orşalim, Beyt’ul Magdis, Emir Kebir, Çap-i Dovvom, 1381,Tahran
• Harman, Ömer Faruk, Kudüs Maddesi, DİA, 2002, c.26, s.323-327
• Hisamüssaltana, Sultan Murat, Sefername-i Mekke, edt.Rasul Caferiyan, Meşar Yayınları, 1374, Tahran
• Kara, İsmail,“İstanbul’un Hilafet Merkezi Olarak İnşası”, Büyük İstanbul Tarihi, 2015, İstanbul, III, 38-57.
• Karga, Bilge, 17. Yy’a ait bir Seyahatname, Türkoloji Sempozyumu (2011) Bildirileri, Çukurova Ünivesrsitesi, 2012, Adana, s.1144-137.
• Köprülü, Orhan F, “Münif Paşa’Nin Hayatı ve Tahran Sefirlikleri Münasebetiyle İran Hakkında Bazı Vesikalar”, İran Şehinşahlığı’nın 2500. Kuruluş Yıldönümüne Armağan, 1971, İstanbul, s. 282-291.
• Muhbirussaltana, Mehdi Guli Han Hidayet, Sefername-i Mekke-i Muazzama , Sefernâmehâ-yi Hacc-ı Kâcârî, edt.Rasul Caferiyan, 2011, Tahran c.6.s.219-456.
• Mutemiduddevle, Ferhat Mirza, Seferney-i Ferhat Mirza Mutemiduddevle, edt.İsmail Nevvab Sefai, İntişarat-i Zuvvar, 1366, Tahran
• Nasıri, İtimadussaltana, Tarih-i Muntazam-i Nasir-i, Tashih: Dr. Muhammed İsmail Rızvani, Dunyay-i Kitab, 1364,Tahran
• Özgül, M. Kayahan, XIX. Asrın Benzersiz Bir Politekniği; Münif Paşa, Dergah Yayınları, 2014, İstanbul
• Sezen, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2016, Ankara.
• Şimel, Ann Mari, Raz-i Eğdad, trc. Fatıme Tovfigi, İntişarat-i Danişgah-i Edyan ve Mezahib, Çap-Sevvom, 1390, Tahran Uleymi, Ebul Yümn, El-Unsü’l Celil bi-Tarihi’l Kuds ve’l- Halil,Mektebet’ül-Muhtesib, 1973, Amman
• Yıldız, Güllü, İranlı Hacıların Gözüyle İstanbul’u Temâşa, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı. 51, 2016, s.135-160