Bitlis Norşin Medresesinde Okutulan Arapça Ders Kitapların Tasnif ve Tahlili

Yıl 2021, , 1 - 12, 15.12.2021

Mansur Teyfur

https://doi.org/10.53442/bider.vi.987913

Öz

İslam’ın doğuşundan itibaren gerek camilerde gerekse farklı eğitim ocaklarında eğitim-öğretimin aksamamasına azami derecede önem verilmiştir. Bu eğitim ocaklarından biri de medreselerdir. Bu çalışmada medreseler hakkında genel bilgi verildikten sonra özellikle konunun temelini oluşturan Bitlis Norşin medresesi ve orada okutulan Arapça ders kitapları tanıtılmaktadır. Bu medrese, Şeyh Abdurrahmân-ı Tâğî tarafından 1875 yılında inşa edilmiş ve günümüze kadar İslâmi eğitim hizmeti devam ettirilmiştir. Medresede İslami kaynakları anlamada temel rol oynayan ve kendisine alet ilmi de denen Arapçanın öğrenilmesine oldukça önem verilmektedir. Bu bakımdan Arapçayı öğrenmek kadar, onu öğretebilmek için izlenen yol ve materyallerin de bir o kadar doğru ve başarılı olması önem arz etmektedir. Çalışmada Arapça öğretilirken hangi kaynaklar ve hangi sıralama içerisinde bir yol izlendiği de belirtilmiştir. Genel olarak medresede okutulan alanlardan bahsedildikten sonra özellikle Arap dili alanındaki ders kitaplarına ve bu kitapların içerik bilgilerine yer verilmiştir. Ayrıca Norşin medresesinde uygulanan Öğretim yöntemlerine de değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Bitlis, Norşin, Medrese, Eğitim-Öğretim, Kaynaklar

Kaynakça

• Atay, Hüseyin. “Medreselerin Gerilemesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 24, (1990): 15-56.
• Baz, İbrahim. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Norşin Dergâhı ve Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî”. İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi. 34/2, (2014): 73-108.
• Benli, Mehmet Sami. “Miftâhu’l-Ulûm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30: 20-21. İstanbul: TDV Yay., 2005.
• Bozkurt, Nebi. “Medrese”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28: 323-327. Ankara: TDV Yay., 2003.
• Büyükalan, Sevil. “Soru-Cevap Yöntemi Eğitiminin Öğretmenlerin Soru Sorma Bilgisi ve Soru Sorma Tekniklerine Etkisi”. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 3, (2009): 167-195.
• el-Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sihâhtâcu’l-luğa. Beyrut: Dâru’l-ilim li’l-melâyîn, 1979.
• Çakır, Mehmet. “Binâ’ü-ef’âl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6: 179. İstanbul: TDV Yay., 1992.
• Demirayak, Kenan. Arap-İslam Edebiyatı Literatür Bilgisi. İstanbul: Cantaş Yayınları. 2016.
• ………………………….. “el-Maksûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27: 453. Ankara: TDV Yay., 2003. Durmuş, İsmail. “el-Avâmilü’l-mie”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4: 106-107. İstanbul: TDV Yay., 1991.
• ……………………... “el-Emsile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/166-167. İstanbul: TDV Yay., 1995.
• Erman, Uğur. “Siirt Medreselerinde İcâzetnâme Öncesi Okutulan Kitaplar ve İçerikleri”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3/1, (2016): 135-172.
• Ermiş, Metin. Hâlidî Medrese Geleneği ve Norşin Medresesi. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi 2019.
• Güroymak, “Güroymak”. Erişim: 20 Haziran 2021, Güroymak - Vikipedi (wikipedia.org)
• Hazer, Dursun. “Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretimi ve Okutulan Ders Kitapları”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1, (2002): 274-293.
• Hızlı, Mefail. “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1, (2008): 25-46.
• İşpirli, Mehmet. “Medrese”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28: 327-333. Ankara: TDV Yay., 2003.
• Işıkdoğan, Davut. “Güneydoğu Medreselerinde Eğitim-Öğretim Faaliyetleri: Mardin Örneği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 53/2, (2012): 43-83.
• Keskin, Mustafa. “Doğu Medreseleri Ekseninde Eğitim-Öğretim Faaliyetleri”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4/1, (2017): 61-82.
• Kılıç, Hulusi. “İbn Âcurrûm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19: 295-296. İstanbul: TDV Yay., 1999.
• Kumbasar, H. Murat. “Taftâzânî’nin (H.722-792/M.1322-1390) Eserleri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 25 (Erzurum 2006): 149-164.
• Memduhoğlu, Adnan. “Tâhî, Abdurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ek-2/571-572. Ankara: TDV Yayınları, 2019. Oyman, Fikret. Osmanlı’da Medrese Geleneği ve Kelâm İlmi. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi 2020. Özel, Ahmet. “İzzeddin Zencânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 253-254. İstanbul: TDV Yay., 2013.
• Özen, Şükrü. “Teftâzânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40: 299-308. İstanbul: TDV Yay., 2011.
• Özkan, Şerife. Medrese Tâbirinin İlk Defa Ortaya Çıkışı, Selçuklular Zamanında Medreselerin Kuruluş Sebepleri ve Medrese Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi 2007.
• Suzan, Yahya. “Medreselerde Arapça Öğretimi”. Uluslararası Medrese ve İlahiyat Kavşağında İslâmî İlimler Sempozyumu (Bingöl - 29 Hazira-1 Temmuz 2012). ed. İsmail Narin, 599-614. Bingöl: 2012.
• Şener, Mehmet. “Çârperdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8: 230-231. İstanbul: TDV Yay., 1993.
• Şipallı, Fadli. Norşin medresesinde müderris. Kişisel görüşme, 21-25 Haziran 2021. Tayşan, Mikayıl. Bitlis-Mutki Ohin Medresesinde Arapça Eğitimi (Müderrisler – Muidler – Eğitim İlkeleri – Okutulan Kitaplar). Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi 2019.
• Yalar, Mehmet. “Tatvan ve Çevresinde Tarihi Medrese Geleneği”. I. Uluslararası Dünden Bugüne Tatvan ve Çevresi Sempozyumu (Tatvan - 31 Ağustos - 1 Eylül 2007). ed. Mehmet Bilen-Veysel Gürhan-Ercan Gümüş, 643-658. İstanbul: Beyan Yayınları, 2008.