Materyalizmin Gösterişçi Tüketim Üzerindeki Etkisine İlişkin Bir Alan Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 108 - 116, 30.10.2025

Zübeyir Çelik , Nazlı Tığlı , Yavuz Soykan

https://doi.org/10.38057/bifd.1753235

Öz

Bu çalışma teorik olarak, materyalizm kuramı ve gösterişçi tüketim kuramına dayanmaktadır. Bu çalışma, materyalizmin gösterişçi tüketim üzerindeki etkisini incelemektedir. Veriler, WhatsApp üzerinden paylaşılan çevrimiçi bir anket yoluyla 210 katılımcıdan toplanmıştır. SPSS ve Jamovi paket programları kullanılarak ilgili istatistiksel analizler yapılmıştır. McDonald’s Omega değerlerinin hesaplanmasında Jamovi üzerinden güvenilirlik analizi yapılırken, geriye kalan istatistiksel analizler SPSS kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Doğrusal regresyon analiz sonuçları, materyalizmin hem gösterişçi tüketim hem de ürün görünürlüğü/prestiji ve sosyal görünürlük/kabul edilebilirlik üzerinde anlamlı ve olumlu bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, başarı, sahip olma ve mutluluğun gösterişçi tüketim ve ürün görünürlüğü/prestiji üzerindeki olumlu ve anlamlı etkileri tespit edilmiştir. Bununla birlikte, başarı ve mutluluğun sosyal görünürlük/kabul edilebilirlik üzerindeki olumlu etkileri anlamlı bulunurken, sahip olma durumunun sosyal görünürlük/kabul edilebilirlik üzerindeki etkisi anlamlı değildir. Sonuç olarak, bu çalışmada materyalizm ve gösterişçi tüketim arasında bir bağlantı olduğu ortaya konulmuştur. Elde edilen sonuçlar, ilgili literatür ile karşılaştırılarak tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Materyalizm , Gösterişçi Tüketim , İstatistiksel Analiz

Etik Beyan

Çevrimiçi anket aracılığıyla veri toplamak için Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Yayın Etik Kurulu’ndan 29/05/2025 tarihli ve 2025/13-01 numaralı etik kurulu raporu alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Makale, herhangi bir kurum, kuruluş veya fon kaynağından maddi destek almamıştır.

A Field Study on the Effect of Materialism on Conspicuous Consumption

Öz

This study is theoretically grounded in the theory of materialism and the theory of conspicuous consumption. It examines the influence of materialism on conspicuous consumption. Data were collected from 210 participants through an online survey distributed via WhatsApp. Relevant statistical analyses were conducted using the SPSS and Jamovi software packages. While reliability analyses and the calculation of McDonald’s Omega coefficients were performed using Jamovi, the remaining statistical analyses were carried out using SPSS. The results of the linear regression analysis revealed that materialism has a significant and positive effect on conspicuous consumption, as well as on product visibility/prestige and social visibility/acceptability. Furthermore, achievement, possession, and happiness were found to have positive and significant effects on conspicuous consumption and product visibility/prestige. Nevertheless, while the positive effects of achievement and happiness on social visibility/acceptability were found to be significant, the effect of possession on social visibility/acceptability was not statistically significant. In conclusion, the present study established a significant relationship between materialism and conspicuous consumption. The findings were subsequently discussed in comparison with the relevant literature.

Anahtar Kelimeler

Conspicuous Consumption , Statistical Analysis , Materialism

Etik Beyan

To collect data through an online survey, an ethics committee report dated 29/05/2025 and numbered 2025/13-01 was obtained from the Van Yuzuncu Yil University Social and Human Sciences Publication Ethics Committee.

Destekleyen Kurum

The article did not receive financial support from any institution, organization or funding source.

Kaynakça

• Anggarawati, S., Armelly, A., Salim, M., Odilawati, W., Saputra, F. E., & Atmaja, F. T. (2023). The mediating role of narcissistic behavior in the relationship between materialistic orientation and conspicuous online consumption behavior on social media. Cogent Business & Management, 10(3), 2285768.
• Avcı, İ. (2022). The effect of conspicuous consumption behavior on wasteful consumption behavior: the intermediary role of hedonic consumption behavior. Journal of Economy Culture and Society, 65, 161-179.
• Avcı, İ. (2023). Materialistic tendency and conspicuous consumption behavior: The mediating role of social media usage. Journal of Economy Culture and Society, (67), 155-169.
• Belk, R. W. (1985). Materialism: Trait aspects of living in the material world. Journal of Consumer Research, 12(3), 265-280.
• Bocock, R. (1993). Consumption. Routledge.
• Cengiz, H. (2017). Popülarite ihtiyacı ve tüketim. 2. Baskı. Ankara: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Chacko, P. S., Prashar, S., & Ramanathan, H. N. (2018). Assessing the relationship between materialism and conspicuous consumption: Validation in the Indian context. Asian Academy of Management Journal, 23(2), 143-159.
• Chan, K., & Prendergast, G. (2007). Materialism and social comparison among adolescents. Social Behavior and Personality: An International Journal, 35(2), 213-228.
• Csikszentmihalyi, M., & Halton, E. (1978). People and things: Reflections on materialism.
• Csikszentmihalyi, M., & Halton, E. (1981). The meaning of things: Domestic symbols and the self. Cambridge university press.
• Çam, S., & Demir, D. (2022). Materyalizmin gösterişçi tüketim motivasyonuna etkisi: Dönüşüm beklentilerinin aracılık rolünün incelenmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 57(4), 3380-3394.
• Çelik, Z., & Bayraktar, A. (2022). Do The opinions of vloggers and celebrities add a value on a brand?. Journal of Research in Business, 7(2), 298-315.
• Dinh, T. C. T., & Lee, Y. (2024). Social media influencers and followers’ conspicuous consumption: The mediation of fear of missing out and materialism. Heliyon, 10(16).
• Dunteman, G. H. (1989). Principal components analysis. Sage Publications.
• Erdemsoy, E. (2024). Sosyal medyanın gösterişçi tüketim üzerine etkisi: Instagram örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. KMÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeni Medya Ana Bilim Dalı, Karaman.
• Field, A. (2000). Discovering statistics using SPSS for windows. London: Sage Publications.
• Fromm, E. (1966). The psychological aspects of the guaranteed income. The guaranteed income. Next Step in Economic Evolution, 175-184.
• Fromm, E. (1976). To have or to be?. New York: Harper & Row.
• Fuller, C. M., Simmering, M. J., Atinc, G., Atinc, Y., & Babin, B. J. (2016). Common methods variance detection in business research. Journal of Business Research, 69(8), 3192-3198.
• Gaines, J. (1990). New hampshire's new homeless belie the stereotypes. Boston Globe, 85-86.
• Güneş, H. (2024). Sosyal medyada gösterişçi tüketimin motivasyonel belirleyicileri üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı, İstanbul.
• Hair, J. F., Jr., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2009). Multivariate data analysis (Seventh Edition). Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
• Hammerl, M., & Kradischnig, C. (2018). Conspicuous consumption (marketing and economics). In Encyclopedia of evolutionary psychological science. Cham: Springer International Publishing.
• Holbrook, M. B., & Hirschman, E. C. (1982). The experiential aspects of consumption: Consumer fantasies, feelings, and fun. Journal of Consumer Research, 9(2), 132-140.
• Inglehart, R. (2020). Modernization and postmodernization: Cultural, economic, and political change in 43 societies. Princeton university press.
• Ismail, A. R., Nguyen, B., & Melewar, T. C. (2018). Impact of perceived social media marketing activities on brand and value consciousness: roles of usage, materialism and conspicuous consumption. International Journal of Internet Marketing and Advertising, 12(3), 233-254.
• İlhan, T. T., & Uğurhan, Y. Z. C. (2019). Sosyal medyada gösteriş tüketimi eğilimi ölçeği geliştirme çalışması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(1), 28-60.
• İnce, M., Bozyiğit, S., & Kadıoğlu, C. T. (2019). Reklamlarda ünlü kullanımının Y kuşağı tüketicilerinin materyalist eğilimleri üzerindeki etkisi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(4), 496-513.
• Kellner, D. (2010). Medya gösterisi, Çev. Paşalı, İstanbul: Açılım Kitap.
• Kızılkaya, E. İ. (2001). Thorstein Veblen’in iktisat düşüncesi: Kapitalizmin ruhuna farklı bir bakış [Yayımlanmamış Doktora Tezi], İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kolańska-Stronka, M., & Gorbaniuk, O. (2022). Materialism, conspicuous consumption, and brand engagement in self-concept: a study of teenagers. Current Issues in Personality Psychology, 10(1), 39-48.
• Korkmaz, A. (2024). Gösterişçi tüketim: Sosyal medyada gösterişçi tüketim. İKSAD Yayınevi.
• Korkmaz, İ., & Dal, N. E. (2019). Milliyetçilik, dindarlık ve materyalizmin yerli ve yabancı ürünlerin satın alma niyeti üzerine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(3), 2094-2113.
• Kumar, B., Bagozzi, R. P., Manrai, A. K., & Manrai, L. A. (2022). Conspicuous consumption: A meta-analytic review of its antecedents, consequences, and moderators. Journal of Retailing, 98(3), 471-485.
• Lemon, K. N., & Verhoef, P. C. (2016). Understanding customer experience throughout the customer journey. Journal of Marketing, 80(6), 69-96.
• Moschis, G. P., & Churchill Jr, G. A. (1978). Consumer socialization: A theoretical and empirical analysis. Journal of Marketing Research, 15(4), 599-609.
• Muti Tabanlı, S. (2025). Perakende terapi üzerinde mutluluğun ve materyalizmin etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Novruzova, H. (2023). The Impact of Materialism and Idealism on Utilitarian Consumption and Conspicuous Consumption. Scholedge International Journal of Multidisciplinary & Allied Studies, 10(8), 77-85.
• Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric theory (Third Edition). New York: McGraw-Hill. PewInternet.
• O'cass, A., & McEwen, H. (2004). Exploring consumer status and conspicuous consumption. Journal of Consumer Behaviour: An International Research Review, 4(1), 25-39.
• Odabaşı, Y. (2016). Tüketim kültürü: Yetinen toplumdan tüketen topluma. Aura Kitapları.
• Othman, M. N. (1989). Materialism: Its relationship to some selected aspects of consumer behavior. Doctoral Dissertation. Oklahoma State University.
• Pellegrino, A., Abe, M., & Shannon, R. (2022). The dark side of social media: content effects on the relationship between materialism and consumption behaviors. Frontiers in Psychology, 13, 870614.
• Podoshen, J. S., & Andrzejewski, S. A. (2012). An examination of the relationships between materialism, conspicuous consumption, impulse buying, and brand loyalty. Journal of Marketing Theory and Practice, 20(3), 319-334.
• Richins, M. L., & Dawson, S. (1992). A consumer values orientation for materialism and its measurement: Scale development and validation. Journal of Consumer Research, 19(3), 303-316.
• Rudmin, F. W., & Kilbourne, W. E. (1993). The meaning and morality of voluntary simplicity: History and hypotheses on deliberately denied materialism. Queen's University (Kingston, Ont.). School of Business.
• Sahin, O., & Nasir, S. (2022). The effects of status consumption and conspicuous consumption on perceived symbolic status. Journal of Marketing Theory and Practice, 30(1), 68-85.
• Sarathy, S. (2017). Antecedents of conspicuous consumption in decision-making process using AHP. Contemporary Management Research, 13(3).
• Sönmez, N., Türedi, K. Y., & Şener, A. (2024). Materyalizm ile gösteriş tüketimi arasındaki ilişki: Üniversite öğrencileri üzerinde bir çalışma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 16(4), 2181-2200.
• Sundie, J. M., Kenrick, D. T., Griskevicius, V., Tybur, J. M., Vohs, K. D., & Beal, D. J. (2011). Peacocks, Porsches, and Thorstein Veblen: conspicuous consumption as a sexual signaling system. Journal of Personality and Social Psychology, 100(4), 664.
• TDK (2025). Gösteriş. https://sozluk.gov.tr/ Erişim tarihi: 23.07.2025
• TDK (2025). Materyalizm. https://sozluk.gov.tr/ Erişim tarihi: 23.07.2025
• Tığlı, N. (2024). Hedonik ve faydacı değer bağlamında tüketici davranışlarının incelenmesi [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tokmak, G. (2019). Materyalist eğilim ve tüketici ahlakının gösterişçi tüketim eğilimi üzerindeki etkisi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 359-378.
• Topçu, U.C. (2019). Gösterişçi tüketimin öncülleri: Benlik, sosyal statü, materyalist değerler ve bireycilik toplulukçuluk bağlamları [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Çanakkale.
• Verhoef, P. C., Kannan, P. K., & Inman, J. J. (2015). From multi-channel retailing to omni-channel retailing: introduction to the special issue on multi-channel retailing. Journal of Retailing, 91(2), 174- 181.
• Volkan, P. (2016). Tüketici sosyalleşmesi bağlamında sosyal medyanın materyalizm ve gösteriş tüketimi üzerindeki etkisi: Antakya örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Hatay.
• Ward, S., & Wackman, D. (1971). Family and media influences on adolescent consumer learning. American Behavioral Scientist, 14(3), 415-427.
• Wilson VanVoorhis, C. R., & Morgan, B. L. (2007). Understanding power and rules of thumb for determining sample sizes. Tutorial in Quantitative Methods for Psychology, 3(2), 43–50.
• Yang, X., Wang, X., Yu, J., & Gao, J. (2025). Why does browsing social networking sites increase conspicuous consumption? The effects of relative deprivation and subjective socioeconomic status. BMC psychology, 13(1), 300.