The Recent History of Presidential System Debates in Turkey: Political Views of Özal and Demirel

Yıl 2015, Sayı: 75, 313 - 340, 01.12.2015

Zeyneb Çağlıyan İçener

Öz

This paper aims to provide a background to the discussions on the system change in Turkey, one of the hot topics of contemporary Turkish politics, and it focuses on the views of Turgut Özal and Süleyman Demirel on presidential system. Those two civilian leaders’ approach to the system change is important as they are presented in a political structure which is shaped by a constitution adopted following a military coup. Özal and Demirel, who both have the experience of leading the state and the government, reciprocally shaped the debate with their unique political styles and in a dialogue with each other. They also played a role in constructing different sides of the debate. This paper links the contemporary debates on presidential system with the arguments presented in the 1990s and it contributes to contextualizing the issue.

Anahtar Kelimeler

Turgut Özal, Süleyman Demirel, presidential system, reform, state, presidency

Türkiye’de Başkanlık Sistemi Tartışmalarının Yakın Tarihi: Özal ve Demirel’in Siyasi Mülahazaları

Öz

Günümüz Türkiye siyasetinin en sıcak gündem maddelerinden biri olan sistem tartışmalarına bir arkaplan sunma çabasıyla şe- killenen bu çalışma Turgut Özal ve Süleyman Demirel’in baş- kanlık sistemine ilişkin mülahazalarına odaklanmaktadır. Aske- ri darbenin ürünü bir anayasanın kurumsallaştırdığı yapıda bu iki sivil liderin sistem değişikliği meselesine yaklaşımları baş- kanlık sistemi tartışmalarına çalınan ilk maya olması nedeniyle önem arz etmektedir. Hem hükümete hem de devlete başkanlık etme tecrübesine sahip olan Özal ve Demirel, kendi siyasi üs- lûplarına has bir biçimde ve birbirleriyle diyalog halinde sistem tartışmalarını karşılıklı olarak şekillendirmişler ve yıllar sonra yeniden gündeme gelen başkanlık tartışmalarının aktığı farklı mecraların kutuplaşmasında rol oynamışlardır. Bu arkaplan, günümüz tartışmalarının 1990’lardaki tartışmalardan tevarüs ettiği noktaları işaretlememize, böylelikle de meseleyi bir bağla- ma oturtmamıza katkıda bulunmaktadır

Anahtar Kelimeler

Turgut Özal, Süleyman Demirel, başkanlık sistemi, reform, devlet, cumhurbaşkanlığı

Kaynakça

• Akyol, Taha (1992). “Özal ve Değişim”. Milliyet, 19 Ağustos 1992.
• _____ (1997). “Başkanlık Sistemi”. Milliyet, 19 Eylül.
• Barlas, Mehmet (1994). Turgut Özal’ın Anıları. İstanbul: Sabah Kitapları.
• Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz (2007). Der. İhsan Kamalak. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Birand, Mehmet Ali ve Soner Yalçın (2001). The Özal: Bir Davanın Öykü- sü. İstanbul: Doğan Kitap.
• Demirel, Süleyman (1975). Siyasi İstikrar ve Topyekûn Kalkınma. İstnabul: Aydınlar Ocağı Yay.
• Donat, Yavuz (1996). “Demirel: Ey Halkım Düşün ve Konuş”. Milliyet, 9 Haziran 1996.
• Doğan, Yalçın (1990). “DYP Topluma Yeni bir Anayasa Sunuyor”. Milliyet, Kasım.
• Erdoğan, Mustafa (1996). “Başkanlık Sistemini Doğru Tartışmak”. Liberal Düşünce: 4-12.
• Erdoğan Tosun, Gülgün ve Tanju Tosun (1999). Türkiye’nin Siyasal İstikrar
• Arayışı, Başkanlık ve Yarı Başkanlık Sistemleri. İstanbul: Alfa Yay. Ekşi, Oktay (1997). “Gerekçesini Öğrenelim”. Hürriyet, 18 Eylül.
• Evin, Ahmet (1994). “Demilitarization and Civilianization of the Regime”.
• Politics in the Third Turkish Republic. Ed. Metin Heper ve Ahmet Evin. Boulder: Westview Press: 23-40. Gözler, Kemal (2000). “Türkiye’de Hükümetlere Nasıl İstikrar ve Etkinlik
• Kazandırılabilir?”. Türkiye Günlüğü 62 (Eylül-Ekim): 25-47. Heper, Metin (1994). “Turgut Özal’s Presidency: Crisis and the Glimmerin- gs of Consensus”. Politics in the Third Turkish Republic. Ed. Metin Heper ve Ahmet Evin. Boulder: Westview Press: 171-186.
• Heper, Metin ve Menderes Çınar (1996). “Parliamentary Government with a Strong President: The Post-1989 Turkish Experience”. Political Science Quarterly, 111(3): 483-503.
• _____ (1997). “Çare Başkanlık Değil”. Milliyet, 27 Kasım.
• Hekimoğlu, Mehmet Merdan (2009). Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı
• “Demokratik Hükümet Sistemleri” ve Türkiye. Ankara: Detay Yay. Kalaycıoğlu, Ersin (1997). “Yarı Başkanlık Diktaya Çağrı”. Milliyet, 1 Ma- yıs.
• Kuzu, Burhan (2011). Her Yönü ile Başkanlık Sistemi. İstanbul: Babıali Kültür Yay.
• Onar, Erdal (2005). “Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı Başkanlık Sistemine
• Geçmesi Düşünülmeli midir?”. Başkanlık Sistemi. Der. Ergül, Teoman. An- kara: Türkiye Barolar Birliği Yay: 77. Özbudun, Ergun (1989). “Türkiye’de Başkanlık Rejimi Tartışması”. Cum- huriyet, 4 Eylül.
• Özdemir, Hikmet (2007). Atatürk’ten Günümüze Cumhurbaşkanı Seçim- leri. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• _____ (2014). Turgut Özal Biyografi. İstanbul: Doğan Kitap
• Özer, Atilla (1998). Başkanlık Hükümeti Sistemi ve Bu Sistemin Türkiye
• Açısından Uygulanabilirliği. 2.baskı. Ankara. Özsoy Boyunsuz, Şule (2014). Başkanlı Parlamenter Sistem: Cumhurbaşka- nının Halk Tarafından Seçildiği Parlamenter Hükümet Modeli ve Türkiye için Tavsiye Edilebilirliği.2. Baskı. İstanbul: On İki Levha Yay.
• Şıvgın, Halil (1997). Türkiye için Umut Krizden Çıkış, Yeniden Yapılanma ve Başkanlık Sistemi. Ankara: Türk Dünyasında Demokrasiyi Geliştirme Vakfı Yay.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı (1999a). Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in
• Çeşitli TV Kanallarında Yayınlanan Mülakatlarından. Ankara: Başbakanlık Basımevi. ____ (1999b) Cumhurbaşkanı Sayın Süleyman Demirel’in Çeşitli Toplan- tılarda Yaptığı Konuşmalar III. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• _____ (2000). Cumhurbaşkanı Sayın Süleyman Demirel’in 1993-1999 Yıl- ları Arasında Verdikleri Mülakatlar. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Turan, İlter (1996). “Başkanlık Sistemi Siyasi Tıkanıklığı Çözer mi?”. Yeni Yüzyıl, 28 Haziran.
• Uluşahin, Nur (2011). “Türkiye’de Mevcut Hükümet Sisteminin Niteliği ve Rejimin Başkanlık Sistemine Kaymasının Getireceği Tehdit ve Tehlike- ler”. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi 3(1): 29-38.
• Yazıcı, Serap (1999). “Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemine Geçiş Türki- ye’nin Yönetiminde İstikrar Sorununa Çözüm Olabilir mi?”. Milliyet, 16 Şubat.
• _____ (2002). Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir De- ğerlendirme. Istanbul: Istanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.