İç Etkenler Açısından Türkiye’nin Kuzey Irak Politikasının Dönüşümü

Yıl 2015, Sayı: 72, 171 - 196, 01.03.2015

Serhat Erkmen

Öz

1990’lı yıllarda zaman zaman işbirliği yapan ve bazen de gergin dönemler yaşayan Türkiye ve Iraklı Kürtlerin ilişkileri, 2003’de ABD’nin Irak’ı işgal etmesinden sonra çalkantılı bir döneme girmiştir. Diyalogun koptuğu ve karşılıklı tehdit algılamasının yükseldiği bir dönemden geçen ilişkiler 2007’nin sonlarından itibaren bir değişim geçirmeye başlamış, 2008’de değişim yavaş ama emin adımlarla ilerlemiştir. 2009’da ise ilişkilerde bir kırılma yaşanmış ve Iraklı Kürtler Türkiye’nin başta enerji olmak üzere en yakın dostu haline gelmeye başlamıştır. Bu çalışma bahsi geçen değişim sürecini, Türkiye’nin iç politikasındaki gelişmeler ile Irak’ta yaşanan olayların kesişimi çerçevesinde açıklamaya çalışmaktadır

Anahtar Kelimeler

Türk dış politikası, Kuzey Irak, PKK, enerji, Kerkük

The Transformation of Turkey’s Northern Iraq Policy in the Context of Turkish Internal Policy

Öz

Turkey’s Northern Iraq policy is one of the widely debated issues of Turkish foreign policy. Turkey’s relation with Iraqi Kurds, which had its ups and downs in the 1990s, faced several tensions after the US invasion of Iraq. The relation, which had earlier suffered from lack of dialogue and mutual threat perception, began to change in late 2007. This change continued in 2008 slowly but safely. However, in 2009 Turkey’s relations with Iraqi Kurds reached a new phase where both sides started to cooperate on some strategic issues including energy. This article aims to explain this process of change within the context of Turkish internal policy and the developments in Iraq.

Anahtar Kelimeler

Turkish Foreign Policy, Northern Iraq, PKK, energy, Kirkuk

Kaynakça

• Allan, J.A. Tony(1997). “Virtual Water: a LongTerm Solution for Water Short Middle Eastern Economies?” Water Issues Group Occasional Papers No: 3, SOAS. London, http://web.macam.ac.il/~arnon/Int-ME/water/OCC03. PDF [Erişim: 15.03.2012].
• Akbaş, Zafer (2011). Irak Sorununun Uluslararası Boyutu ve Türkiye. Ankara: Barış Kitap.
• Akbaş Zafer ve Ç. Mutlu (2012). “Uluslararası Politikada Irak ve Suriye’nin Sını- raşan Su Sorununa Yaklaşımı ve Türkiye: Beklentiler ve Gerçekler”. Cum- huriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 13 (1): 213-240.
• Altınbilek, Doğan (2004). “Fırat-Dicle Havzasının Gelişimi ve Yönetimi”. Orta- doğu’da Su Meselesi ve Türkiye. Ed. Zekai Şen ve Sevinç Sırdaş. İstanbul: Su Vakfı Yay. 19-41.
• Barlow Maude ve T. Clarke (2012). “Who Owns Water?”. The Nation. www.thenation.com./archive/who-owns-water.[Erişim: 05.01.2012].
• Beaumont, Peter (1994). “The Myth of Water Warsand the Future of Irrigated Agriculture in the Middle East”. International Journal of Water Resources Development 10 (1): 9-21.
• Bilen, Özden (1996). Ortadoğu Su Sorunları ve Türkiye. Ankara: TESAV Yay.
• Bilgiç, Esra (2006). Su Sorunu: Fırat, Dicle ve Asi Nehirleri Örnekleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Atılım Üniversitesi.
• Charles, Tripp (2002). A History of Iraq. Cambridge: Cambridge University Press.
• Çandar, Cengiz (1993). “Türkiye için Bir Supolitik Olabilir mi?”. Su Sorunu Türkiye ve Ortadoğu. Der. Sabahattin Şen. İstanbul: Bağlam Yay. 447-454.
• Darwish, Adel (2014). “The Next Major Conflict in the Middle East: Water Wars”. www.mideastnews.com/WaterWars.htm [Erişim: 04.03.2014].
• Demir, Ali Faik ve Ö. K. Pamukçu (1996). “Fırat Dicle Havzasında Türkiye’nin Su Politikası”. Değişen Dünya ve Türkiye. Der. Faruk Sönmezoğlu. İstan- bul: Bağlam Yay. 267-286.
• Denk, Erdem (1997). Ortadoğu’da Su Sorunu Bağlamında Dicle ve Fırat. Ankara: Stratejik Araştırma ve Kültür Yay.
• Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi (1996). “Water Issues Between Turkey, Syria And Iraq, A Study By The Turkish Ministry Of Foreign Af- fairs, Department of Regional and Transboundary Waters”. Perceptions, Journal of International Affairs I (2): 1-15.
• Durmazuçar, Vedat (2002). Ortadoğu’da Suyun Artan Stratejik Değeri. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay.
• Dursun, Abdulkadir (2006). Kutsal Topraklar ve Paylaşılmayan Sular: Fırat ve Dicle, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay.
• Eyal, Benvenisti (October 2003). “Water Conflicts During the Occupation of Iraq”. The American Journal of International Law 97 (4): 860-872.
• Haftendorn, Helga (February 2000). “Water and International Conflict”. Third World Quarterly 21 (1): 51-68.
• Ilısu Projesi (2014). www.ilisuprojesi.com/index.php?islem=sayfa&say_id=37 [Erişim: 04.03.2014].
• Ilgar Rüştü ve K.Salem (2004). “Türkiye’nin Sınıraşan Akarsu Anlaşmalarına Coğrafi Açıdan Bir Bakış”. Marmara Coğrafya Dergisi 10: 53-72.
• İnan, Yüksel (1994). “Sınıraşan Suların Hukuksal Boyutları: Fırat ve Dicle”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 49 (1-2): 243-253.
• Kibaroğlu, Ayşegül (2002). “Küresel Su Politikalarının Evrimi: Gelişmiş ve Ge- lişmekte Olan Ülkelerin Ayrışan Yolları”. TES-İŞ Dergisi (Ekim): 68-72.
• _____, (2003). “Fırat ve Dicle Havzasında Su Kaynakları Anlaşmazlıklarının Çözümü”. Stradigma Dergisi 6. www.stradigma.com/index.php?sayfa=makale&no=39 [Erişim: 07.02.2010].
• Kolars, John (2000). “Su Savaşı Yoksa Neden Su Barışı olmasın?”. Ortadoğu Poli- tikaları ve Güvenlik: Yeni Yönelimler. Ed. Augustus Richard Norton. İs- tanbul: Büke Yay. 69-77.
• Köni, Hasan (1994). “Su Sorununun Siyasal Boyutları”. Ortadoğu Ülkelerinde Su Sorunu.Ed. Neşet Akmandor, Hüseyin Pazarcı ve Hasan Köni. Ankara: Nural Matbaası. 55-71.
• Kut, Gün (1993). “Ortadoğu Su Sorunu: Çözüm Önerileri”. Su Sorunu Türkiye ve Ortadoğu. Der. Sabahattin Şen. İstanbul: Bağlam Yay. 473-484.
• Lundqvist, Jan ve G. P. Henry (2000). “Comprehensive Assessment of the Freshwater Resources of the World: Sustaining Our Waters In to the 21st Century”. Stockholm: Stockholm Environment Institute. www.earthscape.org/searchframe.html [Erişim: 21.05.2008].
• Melek, Fırat ve Ö. Kürkçüoğlu (2003). “Orta Doğu’yla İlişkiler, Arap Devletleriy- le İlişkiler”. Der. Baskın Oran. Türk Dış Politikası. C. II. İstanbul: İletişim Yay. 124-149.
• Müftüoğlu, Ferruh (1997). Ortadoğu Su Meseleleri ve Türkiye. İstanbul: Marifet Yay.
• Okman, Cengiz (1993). “Su Sorunu ve Ortadoğu’da Stratejik Durum”. Su Soru- nu Türkiye ve Ortadoğu. Der. Sabahattin Şen. İstanbul: Bağlam Yay. 401- 434.
• Okyar, Mete Cüneyt (2010). “Ortadoğu Su Politikalarının Türkiye’deki Sürdürü- lebilir Kalkınma Üzerindeki Etkisi”. www.akuademi.net/USG/USG2005/TSCK/tsck03.pdf, s.193. [Erişim: 05.05.2010].
• Olson, Robert (1995). “Turkey-Syria Relations Since The Gulf War: Kurdsand Water”. Journal of South Asian and Middle Eastern Studies XIX (1): 168- 193.
• Pelletiere, Stephen C. (31 January 2003). “A War Crime Or an Act of War?”. www.nytimes.com/2003/01/31/opinion/a-war-crime-or-an-act-of- war.html?pagewanted=all&src=pm [Erişim: 03.03.2012].
• Saltürk, Metin (Haziran 2006). “Orta Doğu’da Su Sorunu ve Türkiye Açısından İncelenmesi”. Güvenlik Stratejileri Dergisi 2 (3): 21-38.
• Şehsuvaroğlu, Lütfü (2000). Su Barışı. Ankara: Şen Yay.
• Sorli Mirjam E., N. P. Gleditsch ve H. Strand (2005). “Why Is There so Much Conflict in the Middle East?”. The Journal of Conflict Resolution 49 (1): 141-165.
• Swain, Ashok (2004). ManagingWater Conflict: Asia, Africa And The Middle East. London, Newyork: Routledge.
• Tomanbay, Mehmet (2008). Dünyada Su ve Küresel Isınma Sorunu. İstanbul: Ara Kitap.
• Yavuz, Nuri (2008). “Türkiye Suriye ilişkilerinde Suyun Rolü ve Önemi”. Üçüncü Uluslararası Ortadoğu Semineri, Küreselleşme Sürecinde Orta Doğu’nun Yeri ve Geleceği. Elazığ: Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yay. 217-240.
• Yıldız, Yavuz Gökalp (2004). Oyun İçinde Oyun: Büyük Ortadoğu. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay.
• Waltz, Kenneth (1979). Theory Of International Relations. New York: McG- rawHill.
• Wolf, Aaron T. (1999). “Criteriafor Equitable Allocations: The Heart of Interna- tional Water Conflict”. Natural Resources Forum 23 (1): 3-30.