Selçuklu Türkiye’sinde Eğlence Türü Olarak Bezm ve Musiki

Yıl 2014, Sayı: 68, 169 - 182, 01.06.2014

Seyfullah Kara

Öz

Eğlence olgusu insanlık tarihi kadar eskidir. Eğlence unsurlarının başında müzik gelmektedir. Tarih boyunca bütün toplumlarda musiki var olmuştur. İslamiyet’ten sonra da İslam devletlerinde müzik önemli yer tutmuştur. Türkiye Selçukluları da musiki hayatını canlı tutan devletlerden biridir. Bu dönemde Anadolu’da hem devlet hayatında, hem de bireylerin hayatında musiki canlı bir süreç yaşamıştır. Bu çalışmamızda, devlet törenlerinde uygulanan resmi müzik ile dini musiki kapsam dışı bırakılacak, tamamen Selçuklular döneminde Anadolu’da eğlence müziğinin durumu ile ilgili tespitlerde bulunulacaktır

Anahtar Kelimeler

Selçuklular, Anadolu, musiki, enstrüman, eğlence

Bezm and Music as Entertainment in Seljuk Turkey

Öz

The concept of entertainment is as old as the history of humanity.
Music is one of the primary elements of entertainment.
Music has had an important place in Islamic states after the
conversion to Islam as well. The Seljuks of Turkey are one of
the states that have kept the world of music alive. During the
reign of the Seljuks in Anatolia, music experienced a lively and
productive period both in court life and in the everyday life of
ordinary people. This study excludes ceremonial and religious
music from its scope and evaluates the condition of entertainment
music in Anatolia during the Seljuk period.

Anahtar Kelimeler

Seljuks, Anatolia, music, instrument, entertainment

Kaynakça

• Abû’l-Farac, Gregory Bar Hebraeus (1999). Abû’l-Farac Tarihi. Çev. Ömer Rıza Doğrul. Ankara: TTK Yay.
• Apaydın, Yunus (2006). “Musiki”. İslam Ansiklopedisi. C. XXXI. İstanbul: TDV Yay. 261-263.
• Akdoğan, Bayram (2006). “Mûsikî”. İslam Tarihi ve Medeniyeti. Ankara: ANKUZEM Yay.
• Atıl, Esin (1973). Cenamics from the World of islam [Freer Gallery of Art]. Washington.
• Bahaeddin Ögel (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş. Ankara: KB Yay.
• Ebû’l-‘Izz İsmail b. er-Rezzâz el-Cezerî (1990). el-Câmî’ Beyne’l-İlmi ve’l-Ameli’nNâfi’fî’s-Sınaati’l-Hiyel. (Haleb 1979’dan tıpkı basım). Ankara.
• Eflâkî, Ahmed (1989). Ariflerin Menkıbeleri. Çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: MEB Yay.
• Ersan, Mehmet (2006). “Anadolu Selçuklularında Eğlence Hayatı”. Tarih İncelemeleri Dergisi XXI/I: 73-106.
• Esterâbâdî, Aziz b. Erdeşir (1990). Bezm ü Rezm. Çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Kültür Bak. Yay.
• Fârâbî, Muhammed b. Muhammed b. Tarhan (1990). İhsâu’l-Ulûm. Çev. Ahmet Ateş. İstanbul: MEB Yay.
• Farmer, H. G. (1931). “Music”. The Legacy of Islam. Ed. S.T. Arnold and A. Guillaume. Oxford.
• Feldman, Walter (1996). Music of the Ottoman Court. Berlin.
• Hamdullah Müstevfi-i Kazvînî (1913). The Ta’rikh-i Guzida. Nşr. Edward G. Browne. London. (E.F.W.Gibb Memorial Series, vol. XIV, 2 içinde).
• Hasan İbrahim Hasan (1996). Târîhu’l-İslâm. Kahire.
• İbn Bîbî, el-Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Ca’ferî er-Rugadî (1996). elEvâmiru’l-Ala’iyefi’l-Umûri’l- Ala’iye. Çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Kültür Bak. Yay.
• İbnu Battûta, Ebû Abdullah Muhammed (2000). İbn Battûta Seyahatnâmesi. Notlarla çev. A.Sait Aykut. İstanbul.
• İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed (1992). elMuntazamfî Târîhi’l-Mulûki ve’l-Umem. Beyrut.
• İbnu’l-Esîr, Ali b. Ebî’l-Kerem Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî (1987). elKâmilfî’t-Târîh. Beyrut.
• İbnu’n-Nedîm (Teceddüd neşri). el-Fihrist. Nşr. Rıza-Teceddüd neşri. Tahran.
• Jebrini, Alâeddin (1995). “Fârâbî”. İslam Ansiklopedisi. C. XII. İstanbul: TDV Yay. 162-163.
• Kazvînî, Zekeriyya b. Muhammed b. Mahmud (Tarihsiz). Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-Ibâd. Beyrut.
• Koca, Salim (1997). Sultan I. İzzeddin Keykâvüs (1211-1220). Ankara: TTK Yay.
• Merçil, Erdoğan (2000). Türkiye Selçuklularında Meslekler. Ankara: TTK Yay.
• Nizamülmülk (1999). Siyâsetnâme. Ankara: TTK Yay.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB Yay.
• Es-Suyûtî, Celalüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr (1952). Târîhu’l-Hulefâ. Nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid. Mısır.
• Takârîru’l-Manâsıb (1988). (Turan, Osman (1988). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar. Ankara içinde).
• Togan, Zeki Velidi (1956). Umûmî Türk Tarihine Giriş. İstanbul.
• Turabî, Ahmet Hakkı (2002). “Kindî, Yakûb b. İshâk”. İslam Ansiklopedisi. C. XXVI. İstanbul: TDV Yay. 58-59. _____, (1999). “İbn Sînâ”. İslam Ansiklopedisi. C. XX. İstanbul: TDV Yay. 136-137.
• Turan, Osman (1988). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar. Ankara. _____, (1996). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti. İstanbul.
• Uslu, Recep (2000). “Sultan II. Murad Devrinde Musiki”. Journal of the Academic Studies 4-5.
• _____, (2002). “Selçuklularda Müzik ve Literatürü”. Türkler. C. VI. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 162-173.