Metinlerarasılık Görüngüsünde Gerçeklik ya da Metnin Göndergeselliği

Yıl 2018, Sayı: 85, 233 - 256, 30.04.2018

Kubilay Aktulum

Öz

Yapısalcıların yaptıkları gibi, metinlerarasılığı yalnızca metinsel bir
etki olarak görmek yeterli midir? Bir metin yalnızca başka metinlere gönderme yapan, anlamını onlara göre ortaya koyan kapalı bir
dizge midir? Özellikle Pierre V. Zima’nın bir metin toplumbilimi
bağlamında yaptığı kimi tanımlamalara bakılırsa yazınsal bir metin
içerik olduğu kadar yapı düzleminde kapalı bir yapı olmakla sınırlı
kalmamaktadır; aynı zamanda “açık bir yapı” olarak görülmelidir.
Buna göre, açıklığı sağlamanın en etkili yolu metinlerarasılıktır. Ancak metinlerarasılık kapalı bir dizge anlayışına uygun olarak, yazınsallığın bir ölçütü olarak görülmesine karşın gitgide gerçeklikle ilişkileri
içerisinde de tanımlanmıştır. Bir başka anlatımla, yazınsal bir metin
aynı zamanda gerçeklikten beslenerek, göndergeselliğini dış gerçekliğe
göndererek de somutlaştırmaktadır. Bu çalışmada metinlerarasılığın
bildik tanımlamalarından ayrı olarak metnin dış gerçeklikle bağları
irdelenerek göndergeselliğinin nasıl gerçekleştiği konusunda saptamalar yapmak, böylelikle metinlerarasılık kavramını salt metinsel bir etki
olmakla kalmayıp aynı zamanda gerçeklikle nasıl ilişkilendirilebileceği
üzerinde durulmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Metinlerarasılık, metin, göndergesellik, metinsel gerçeklik, Pierre V. Zima, metin toplumbilimi, yapısalcılık

Kaynakça

• Adam, Jean-Michel (2011). La linguistique textuelle: Introduction à l’analyse textuelle des discours. Paris: Armand Colin.
• Adam, Jean-Michel (1988). Linguistique et discours littéraire. Paris: Larousse.
• Aragon, Louis (1986). Kibar Semtler. Çev. A. Tokatlı ve R. Hakmen. İstanbul: Can Yayınları.
• Aristoteles (1995). Poetika. Çev. İsmail Tunalı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bakhtine, Mikhaïl (1998). La poétique de Dostoïevski. Paris: Seuil.
• Barthes, Roland (1968). l’Effet de reel. Communications. no 11.
• Barthes, Roland (1968). “Théorie du texte”. Encyclopedia Universalis. T. XV.
• Barthes, Roland (1982). le Plaisir du texte. Paris: Seuil.
• Chateaubriand (1968). Itinéraire de Paris à Jérusalem. Paris: Garnier-Flammarion.
• Compagnon, Antoine (2014). le Démon de la théorie. Paris: Poche.
• Derrida, Jacques (2014). l’Ecriture et la différence. Paris: Poche.
• Eco, Umberto (2001). Açık Yapıt. Çev. Pınar Savaş. İstanbul: Can Yayınları.
• Genette, Gérard (1982). Palimpsestes. Paris: Seuil.
• Genette, Gérard (1969). Figures II. Paris, Seuil: Points Essais.
• Genette, Gérard (1972). Figures III. Seuil: coll. Poétique.
• Genette, Gérard (1991). Fiction et Diction. Paris, Seuil.
• Goldmann, Lucien (2005). Roman Sosyolojisi. Çev. Ayberk Erkay. Ankara: Birleşik Yayınevi.
• Günay, Doğan (2004). Dil ve İletişim. İstanbul: Multilingual.
• Kristeva, Julia (1978). Séméiôtiké. Paris, Seuil.
• Lyotard, Jean-François (1990). Postmodern Durum. Çev. Ahmet Çiğdem. İstanbul: Ara Yayınları.
• Samoyault, Tiphaine (2001). l’Intertextualité. Paris: Nathan.
• Sarup, Madan (1997). Postyapısalcılık ve Postmodernizm. Çev. A. Baki Güçlü. Ankara: Ark Yayınları.
• Saussure, Ferdinand de (1998). Genel Dilbilim Dersleri. Çev. Berke Vardar. İstanbul: Multilingual.
• Zima, Pierre V. (2000). Manuel de Sociocritique. Paris: l’Harmattan.