Çocuk Edebiyatı Ürünlerinde Yer Alan Deyimlerin Kültür Aktarımındaki Rolü ve Türkçe Ders Kitaplarındaki Deyimlerle Örtüşme Düzeyi

Yıl 2018, Sayı: 86, 183 - 209, 30.07.2018

Tuğba Barutçu Fatma Açık

Öz

Söz varlığı içinde deyimler, ait oldukları toplumun kültürünü kuşaktan kuşağa aktaran önemli bir araçtır. Deyimler, çocuğun günlük
hayatı içinde yaşadığı toplumun kültürüyle pratik bir bağ kurmasını
sağlar. Edebî eserler ve ders kitapları ise eğitim ortamlarında deyim
kazanımını gerçekleştiren öncelikli materyaller olarak karşımıza çıkar. Bu materyallerin etkin bir şekilde kullanımı deyim edinimini
kolaylaştırır. Araştırmamız kapsamında dört çocuk edebiyatı yazarının hikâye ve romanlardan oluşan toplam on dokuz eser içerdikleri deyimler açısından incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda tespit
edilen deyimler millî ve kültürel unsurları içerme durumuna göre
değerlendirilmiş ve çalışmamızın son aşamasında MEB yayınları 5, 6,
7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan deyimlerle karşılaştırılmıştır. Ders kitapları ve incelediğimiz çocuk kitaplarında ortak olan
ve olmayan deyimler belirlenmiştir. Böylece bir Türkçe öğretmeninin
ders kitabı dışında roman, hikâye ve şiir kitapları ile çocukların dil
gelişimine ve toplumun kültür aktarımına katkılar sunabileceği ifade
edilmeye çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, Türkçe ders kitapları, söz varlığı, deyimler, kültür

Kaynakça

• Akarsu, Bedia (1984).Wilhelm VonHumboldt’ta Dil Kültür Bağlantısı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aksan, Doğan (2001). Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yay.
• Aksan, Doğan (2006a). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yay.
• Aksan, Doğan (2006b). Türkçenin Zenginlikleri ve İncelikleri. İstanbul: Bilgi Yay.
• Aksoy, Ömer Asım (2016). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Apaydın, Nazmiye (2010). 6.Sınıf Türkçe Ders Kitaplarının Sözvarlığı Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Arıca Akkök, Elif (2008). Yabancı Dilde İmgesel Anlamlı Dil Öğelerinin Öğretimi. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Arolat, Osman (1976). “Çocuk Beyinlerine Saldırı Var”. Milliyet Sanat Dergisi 17.
• Bacanlı, Hasan (2003). Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Nobel Yay.
• Çotuksöken, Yusuf (2004). Türkçe Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• Daharlı, Gülseda (2012). 5.Sınıf Türkçe Ders Kitaplarının Sözvarlığı Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Ercilasun, Ahmet Bican (2009). “Kimlik ve Dil”. Türk Kimliği. Ed. Çağatay Özdemir. İstanbul: Ötüken Yay. 18-25.
• Kaplan, Mehmet (2006). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yay.
• Koç, Mustafa (2004). “Gelişim Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi ve Genel Özellikleri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17. Kongar, Emre (1982). Kültür Üzerine. İstanbul: Çağdaş Yay.
• Kula, Onur Bilge (2012). Dil Felsefesi Edebiyat Kuramı- I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Lahbabi, Muhammed Aziz (1996). Kapalıdan Açığa Milli Kültürler Ve İnsani Medeniyet. Çev. Bahaeddin Yediyıldız. Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Meriç, Cemil (1979). Umrandan Uygarlığa. İstanbul: Ötüken Yay.
• Mete, Muhsin (1983). Türk Edebiyatı Dergisi, Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı. 24-25.
• Onan, Bilginer (2012). Dil Eğitiminin Temel Kavramları. Ankara: Nobel Yay.
• Öztan, Güven Gürkan (2012). Türkiye’de Çocukluğun Politik İnşası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
• Parlatır, İsmail (2008). Deyimler. Ankara: Yargı Yay.
• Püsküllüoğlu, Ali (2006). Türkçe Deyimler Sözlüğü. Ankara: Arkadaş Yay.
• Santrock John W. (2014a). Ergenlik. Çev. Didem Müge Siyez. Ankara: Nobel Yay.
• Santrock, John W. (2014b). Yaşam Boyu Gelişim. Çev. Ed. Galip Yüksel. Ankara: Nobel Yay.
• Sever, Sedat (2013). “Edebiyat yapıtları çocukların duyu algılarını eğitir, kavram tasarımı sürecini devindirir…”. Çoluk Çocuk Anne Baba Eğitimci Dergisi 102: 24-26.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Uluçay, Melike(2011). İlköğretim 6. 7. ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Sözvarlığının Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitaplarındaki Metinlere Altyapı Oluşturmada Yeterliliği. Yüksek Lisans Tezi. Erzincan: Erzincan Üniversitesi.
• Uludağ, Çetin (2010). 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarının Sözvarlığı Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Uzun L. (1988). Dilbilim Açısından Deyim Kavramı ve Türkiye Türkçesindeki Örneklerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yay.