Kırım Tatar Kültürel Kimliğinin Müzik Aracılığıyla Görünümü: Derviza Ritüeli Ekseninde Kırım Ansamblı Performans Analizi

Yıl 2018, Sayı: 84, 273 - 299, 29.01.2018

İlhan Ersoy

Öz

Antropoloji başta olmak üzere hemen tüm sosyal bilim disiplinlerinde
ritüeller, toplumların en önemli kültürel ifade ve inşa alanı olarak kabul edilirler. Ritüeller, özellikle içinde barındırdığı müzikler aracılığıyla toplumların siyasal, sosyal ve kültürel kimlikleri hakkında önemli
ipuçları taşır.
Ritüeller, diasporik toplumların tanımlanması açısından daha da
önemli veri tabanlarıdır. Diaspora deneyimi yaşayan hemen her
topluluk, beraberinde taşıdığı kültürel kimliğini gündelik yaşamda
olmasa da bu etkinliklerde ortaya koyar. Yaklaşık 300 yıl önce başlayan
göçlerin yanı-sıra, özellikle 1944 yılındaki sürgün, Kırım Tatarlarını
tamamen anavatan Kırım dışında yaşamaya mecbur etti. 1990’lı yıllarda başlayan liberal politikaların, siyasal rüzgârların etkisi ve SSCB’nin
dağılmasıyla Kırım Tatarları, Kırım’a geri dönmeye başladılar. Kırım’a
geri dönüş, Kırım Tatarlarına yeni bir kültürel kimlik inşası olanağı
sağladı. Bu makale, bu bağlamda ortaya çıkan Kırım Tatar kültürel
kimliğini, ‘derviza’ ritüelinde, yine bir Kırım Tatar müzik topluluğu
olan Kırım Ansambl performansından hareketle tanımlamaya çalışır.

Anahtar Kelimeler

Derviza, Ritüel, Müzik, Diaspora, Kimlik, Kırım Tatarları, Kırım Ansambl, Tarihselcilik

Kaynakça

• Abbasoğlu, Yakup (2004). Görüşme. Kırım.
• Agat, Selma (2002). Kırım Türkleri Halk Oyunları ve Geleneksel Giysileri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İTÜ. Akpınar, Yavuz (2005). Görüşme. İzmir.
• Albayrak, Mehmet Akif (2004). Yeşil Ada Kırım. Ankara: Türk Dünyası Kültür ve Sanat Yayınları.
• Arıkan, Sabri (1994). Kırım’daki Soykırımı Unutmayınız. Ankara: Yeni Doğuş Matbaası.
• Assmann, Jan (2001). Kültürel Bellek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Aydın, Suavi (1993). Modernleşme ve Milliyetçilik. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Bektöre, Yalkın (1990). Tepreş. Eskişehir: Eskişehir Kırım Folklor Derneği Yayınları.
• Bushakov, V. (1972). Rusça Türkçe Sözlük. Mustafayev, E. M. E. V. G. Şçerbinin. Russko-Turetskiy Slovar- Moskova.
• Cemiloğlu, Resul Halil (2004). Görüşme. Kefe, Kırım.
• Chambers, Ian (1995). Göç, Kültür, Kimlik. Çev: İsmail Türkmen ve Mehmet Beşikçi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Cohen, P. Anthony (1999). Topluluğun Simgesel Kuruluşu. Ankara: Dost Kitabevi.
• Devellioğlu, Ferit (1986) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Erol, Ayhan (2002) Popüler Müziği Anlamak. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Ersoy, İlhan (2010). Kırım Tatar Ritüeli Tepreş Ekseninde Diaspora Kimlik ve Müzik. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Fenton, Steve (2001). Etnisite Irkçılık, Sınıf ve Kültür. Çev. Nihat Şad. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Greve, Martin (2006). Almanya’da ‘Hayali Türkiye’nin Müziği. Çev. Selin Dingiloğlu. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Hablemitoğlu, Necip (2002). Kırım’da Türk Soykırımı. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• İnalcık, Halil (1997). “Kırım”. İslam Ansiklopedisi. Eskişehir: MEB Yayınları.
• Kaemmer, John E. (1993). Music in Human Life, Anthropological Perspectives on Music. Austin: University of Texas Press.
• Kakura, Server (2004). Görüşme. Kırım.
• Kaya, Ayhan (2000). Berlin’deki Küçük İstanbul, Diyasporada Kimliğin Oluşumu. İstanbul: Büke Yayıncılık.
• ____(2011). Türkiye’de Çerkesler Diasporada Geleneğin Yeniden İcadı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kırımer, Cafer Seydahmet (1993). Bazı Hatıralar. İstanbul: Emel Türk Kültürü Araştırma ve Tanıtma Vakfı.
• Kırımlı, Hakan (1996). Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler (1905-1916). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Köseoğlu, Nevzat (1992). Milli Kültür ve Kimlik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Langlois, Tony (1999). “Magrip’te Müzik ve Çekişen Kimlikler”. Ortadoğu’da Milliyetçilik Azınlıklar ve Diasporalar. Çev: Ahmet Fethi. İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Lipsitz, George (1999). “Göç ve Asimilasyon: Rai, Reggae ve Bhangramuffin”. Toplumbilim 9. İstanbul: Kardeşler Matbaası.
• Özbek, Meral (1999). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özer, Yetkin (1997). Bilim Perspektifinde Müzik. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Sezener, Alper (2014). Postmodernizm ve Antropoloji. İstanbul: Çatı Kitapları.
• Smith, D. Anthony (1999). Milli Kimlik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Smith, Philip (2007). Kültürel Kuram. Çev. S Güzelsarı ve İ. Gündoğdu. İstanbul: Babil Yayınları.
• Stokes, Martin (1998). “Etnisite, Kimlik ve Müzik”. Folklora Doğru. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Takenaka, Ayumi (2003). “The Mechanisms of Ethnic Retention: Later-Generation Japanese İmmigrants in Lima Peru”. Journal of Ethnic and Migration Studies 29: 467-483.
• Üstel, Füsun (1997). Türk Ocakları 1912-1931. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berk, Timur (2004). http://www.kirimdernegi.org/istanbul/bahcesaray/bulten. asp?sayi=30&yazi=7 (Erişim: 24.11.2007).
• Berk, Timur (2006) http://www.kirimdernegi.org/istanbul/bahcesaray/yazi.asp?yazi=200611015 (Erişim: 24.11.2007)
• http://tr.wikipedia.org/wiki/Derviza (Erişim: 22.10.2014)
• http://www.aa.com.tr/tr/dunya/320513--kirim-tatarlari-rus-vatandasi-olmaya-zorlaniyor (Erişim: 27.10.2014)