Trans Hazar Enerji İş Birliğinin Türk Cumhuriyetleri Açısından Önemi

Yıl 2017, Sayı: 83 - Avrasya'nın Siyasal İktisadı Özel Sayısı, 27 - 51, 31.10.2017

Araz Aslanlı

Öz

Soğuk Savaşın sona ermesi ve Sovyetler Birliği’nin dağılması ile birlikte bağımsızlığına yeni kavuşmuş olan Türk cumhuriyetleri açısından
Türkiye ile ve kendi aralarında iş birliğini geliştirmek en öncelikli konular arasında yer almıştır. Çünkü Sovyetler Birliği döneminde birlik
cumhuriyetleri Türkiye ile ilişkilerden mahrum kaldıkları gibi kendi
aralarındaki ilişkileri de sınırlıydı. Bu doğrultuda özellikle enerji iş
birliğinin, hem bu iş birliğinin bir parçası olan tüm devletlere çeşitli
yönler itibariyle ciddi katkı sağlayacağı, hem de Türk cumhuriyetleri
arasında sağlam köprü rolünü oynayacağı düşünülmüştür.
Bu arada Hazar havzası enerji kaynakları hem bu bölgeye yönelik mücadeleyi ateşlemekte, hem de bölge ülkelerine başarılı iç ve dış politika, aynı zamanda başarılı ekonomi politikası uygulama açısından ek
olanaklar sunmaktaydı. Bu çerçevede Hazar’ın iki yakası arasındaki
Türk cumhuriyetlerinin kendi aralarında ve Türkiye ile iş birliği de
önem taşımaktaydı.
Bu çalışmada Trans Hazar iş birliğinin ortaya çıkış süreci, gelişimi, bugünkü durumu ve Türk cumhuriyetleri arasındaki iş birliğine yaptığı
katkı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Trans Hazar, Azerbaycan, Kazakistan, Türkiye, Türkmenistan, Enerji

Kaynakça

• “Azerbaycan - Kazakistan ilişkileri”. http://lib.aliyev-heritage.org/az/549420.html (Erişim: 24.06.2014).
• “Azərbaycan - Qazaxıstan münasibətləri”. http://lib.aliyev-heritage.org/az/549420.html (Erişim: 24.05.2014).
• “Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin birinci vitse-prezidenti, millət vəkili İlham Əliyev 1998-ci ilin noyabrında ABŞ-da rəsmi səfərdə olmuşdur”. http://files.preslib.az/site/oil/gl1.pdf (Erişim: 24.06.2014) : 8-12.
• “Azərbaycan Respublikası və Qazaxıstan Respublikası arasında neftin Qazaxıstan Respublikasından Xəzər dənizi və Bakı-Tbilisi-Ceyhan sistemi vasitəsilə Azərbaycan Respublikasının ərazisi ilə beynəlxalq bazarlara nəql edilməsinə dəstək verilməsi və şərait yaradılması haqqında Müqavilənin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunu”. http://www.e-qanun.az/files/framework/data/12/f_12022.htm (Erişim: 24.05.2015).
• “Baku Statement of the First Trilateral Meeting of the Ministers of Foreign Affairs of the Republic of Azerbaijan, the Republic of Turkey and Turkmenistan, 26 May 2014, Baku”. http://www.mfa.gov.tr/baku-statement-of-the-first-trilateral-meeting-of-the-ministers-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-azerbaijan_-the-republic.en.mfa (Erişim: 26.02.2016).
• “Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Üçlü Toplantısı’na katıldı”. http://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-mevlut-cavusog-lu-turkiye_azerbaycan_turkmenistan-uclu-toplantisi_na-katildi.tr.mfa (Erişim: 26.02.2016).
• “Hazar Geçişli Türkmenistan - Türkiye - Avrupa Dgbh Projesi”. http://www.botas.gov.tr/icerik/tur/projeler/yurtdisi.asp (Erişim: 15.09.2014).
• “Main”. http://www.kmg-tc.kz/ (Erişim: 28.05.2015).
• “Ministry of Foreign Affairs of Turkmenistan calls Russia’s position on Trans-Caspian gas pipeline counterproductive”. http://www.turkmenistan.ru/en/articles/15502.html (Erişim: 28.05.2016).
• “PSG International Secures Lead Role In Us$2.5 Billion Transcaspian Pipeline Project”. http://www.bechtel.com/1999-02-19.html (Erişim: 24.05.2015).
• “The Declaration - Prague Summit Southern Corridor May 8, 2009”. http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/misc/107598.pdf: 1 (Erişim: 24.05.2015).
• “Turkey’s Energy Strategy”. http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/european_energy_policy/turkeys_energy_strategy_en.pdf (Erişim: 24.05.2015).
• “Turkmenistan-Turkey Pipeline Contract Signed”. http://www.jamestown.org/single/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=15345&tx_ttnews%5BbackPid%-5D=213&no_cache=1#.U-u3u-N_uWk (Erişim: 24.05.2015).
• “Türkiye’nin Enerji Stratejisi”. http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerji-stratejisi.tr.mfa (Erişim: 13.12.2015). “В Ашхабаде открылось 21-е заседание Специальной рабочей группы по разработке проекта Конвенции о правовом статусе Каспийского моря”, 23 Aprel 2007. http://www.turkmenistan.ru/?page_id=3&lang_id=ru&elem_id=9887&type=event&sort=date_desc (Erişim: 24.05.2015).
• “Еще один шаг на пути к реализации Транскаспийского проекта”. http://www.investkz.com/articles/1708.html (Erişim: 24.05.2015).
• “НК «КазМунайГаз» и ГНКАР подписали Соглашение об основных принципах реализации Транскаспийского проекта”. http://www.investkz.com/articles/4925.html (Erişim: 24.05.2014).
• 1news (2007). ““КазМунайГаз” и ГНКАР договариваются о совместной реализации Транскаспийского проекта”. 8 Ağustos. http://1news.az/economy/20070808114716618.html (Erişim: 24.05.2015).
• AA (2017). “Turkey, Azerbaijan, Turkmenistan seek to bolster ties”, http://aa.com.tr/en/asia-pacific/turkey-azerbaijan-turkmenistan-seek-to-bolster-ties/864797. 19 Temmuz. (Erişim: 01.08.2017)
• APA (2007). “Xələf Xələfov: Transxəzər layihəsi ilə bağlı razılaşma borunun keçdiyi ölkələr arasında olmalıdır”. 16 Kasım. http://az.apa.az/news/78319 (Erişim: 13.12.2015).
• APA (2008). “Azərbaycanla Qazaxıstan arasında Transxəzər Nəqletmə Sisteminin yaradılmasına dair sənəd imzalanıb”. 14 Kasım. http://az.apa.az/news/138326 (Erişim: 24.05.2015).
• Ateş, Zafer (2006). “Doğu-Batı Enerji Koridoru: 2 Tamam 1 Eksik”. Uluslararası Ekonomik Sorunlar 23: 25-28.
• Azerbaijan International (1997). “Press Conference with Ilham Aliyev and Terry Adams”. Spring (5.1): 44-47.
• AzerTAc (2002). “London Görüşü Şərq-Qərb enerji dəhlizinin yaradılması prosesini irəlilədir”. 7 Aralık. http://files.preslib.az/site/oil/gl1.pdf (Erişim: 28.05.2015) : 42.
• BYEGM (1996), “Şubat 1996”, http://ayintarihi.byegm.gov.tr/turkce/date/1996-02-22 (Erişim: 28.05.2016)
• Cekcon, Aleks (2013). “Azərbaycan-Türkmənistan-Türkiyənin Enerji Münasibətlərinin Uzlaşdırılması - Trans-Xəzər Boru Kəmərinin Vəziyyəti”. 19 Aralık. http://eunews.az/energy/20131219010120251.html (Erişim: 13.12.2015).
• Çelikpala, Mitat (2014). “Enerji Güvenliği: NATO’nun Yeni Tehdit Algısı”. Uluslararası İlişkiler 10 (40): 75-99.
• Davutoğlu, Ahmet (2013). 2014 Yılına Girerken Dış Politikamız. Dışişleri Bakanlığı’nın 2014 Mali Yılı Bütçe Tasarısının TBMM Genel Kurulu’na Sunulması Vesilesiyle Hazırlanan Kitapçık. 13 Aralık. http://www.mfa.gov.tr/site_media/html/2014-yilina-girerken-dis-politikamiz.pdf (Erişim: 28.05.2015).
• Dikbaş, Kadir (2001). “Türkmen Gazının Bağımsızlık Mücadelesi”. Avrasya Dosyası Türkmenistan Özel Sayısı 7 (2): 74-96.
• Əkbərov, Anar (2012). “Xəzəryanı Ölkələrin Dövlət Başçılarının III Zirvə Görüşü”. http://jurnal.meclis.gov.az/news.php?id=253 (Erişim: 13.12.2015). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/08/20150828M1-12-1.pdf (Erişim: 13.12.2015).
• Hurriyet Daily News (2016). “Turks, Turkmens, Azeris to meet for European gas”. 24 Temmuz. (Erişim: 14.08.2016).
• Hürriyet (1998). “75. yılda iki büyük imza”. 30 Ekim.
• Hürriyet (2015). “Cumhurbaşkanı Erdoğan Türkmenistan ziyaretini iptal etti”. 10 Ekim. http://www.hurriyet.com.tr/cumhurbaskani-erdogan-turkmenistan-ziyaretini-iptal-etti-30284068 (Erişim: 26.02.2016).
• IRNA (2012). “Vice Pres: Iran best path for transferring Caspian Sea oil and gas”. 13 Aralık. http://www.irna.ir/en/News/80453934/Economic/Vice_Pres__Iran_best_path_for_transferring_Caspian_Sea_oil_and_gas (Erişim: 27.06.2014).
• Kasım, Kamer (2014). “Azerbaycan-Türkiye-Türkmenistan Üçlüsü: Örnek Bir İşbirliği Modeli”. Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları Dergisi 9 (18). http://www.usak.org.tr/images_upload/files/3a(2).pdf (Erişim: 26.02.2016): 1-22.
• Kremlin (2011). “Agreement on Security Cooperation in the Caspian Sea has been submitted to the State Duma for ratification”. July 21. http://eng.kremlin.ru/news/2617 (Erişim: 26.02.2016).
• Orxan, Vüqar (2005). “Üç Dənizin Əfsanəsi Gerçəkləşir”. 525-ci qəzet. 26 Mayıs.
• Resmi Gazete (1991). 28 Ocak. Sayı: 20769.
• Resmi Gazete (1992a). 9 Ocak. Sayı: 21106.
• Resmi Gazete (1992b). 25 Ocak. Sayı: 21122.
• Resmi Gazete (1992c). 16 Ekim. Sayı: 21377.
• RFE/RL (2006). “Kazakhstan Squeezes In On BTC Pipeline Project”. June 16. http://www.rferl.org/content/article/1069229.html (Erişim: 24.05.2015).
• Rosbalt (2012). “Ушаков: Президент РФ призвал ЕС к решительным мерам в экономике”. http://www.rosbalt.ru/main/2012/06/08/990715.html (Erişim: 28.05.2015).
• Səlimov, Hüseynbala (2007). “Növbəti Xəzər sammiti nə vəd edir?”. 16 Ekim. http://www.azadliq.mobi/a/416735.html (Erişim: 24.05.2015).
• Shaban, Ilham. “The US Government Commences Lobbying Trans Caspian Pipeline Of This Project”. Azerbaijan Today. http://www.azerbaijantoday.az/ARCHIVE/16/economics4.html (Erişim: 24.05.2015).
• Socor, Vladimir (2006). “Azerbaijan Spearheading Initiative On Trans-Caspian Gas Pipeline”. Eurasia Daily Monitor 3 (62). March 30. http://www.jamestown.org/single/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=31531&no_cache=1#.U-yG1-N_uWk (Erişim: 27.06.2014).
• Sokolsky, Richard ve Tanya Charlick-Paley (1999). NATO and Caspian Security: A Mission Too Far?, RAND Corporation. https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monograph_reports/MR1074/mr1074.chap6.pdf (Erişim: 28.05.2015).
• Yergin, Daniel (2003). “Ensuring Energy Security”. https://www.foreignaffairs.com/articles/2006-03-01/ensuring-energy-security. 1 Mart (Erişim: 28.05.2015).