Ekrem Reşid Rey ve Cemal Reşid Rey Operaları

Yıl 2020, Sayı: 93, 53 - 84, 06.04.2020

Elif Sanem Güleç İbrahim Şevket Güleç

https://doi.org/10.12995/bilig.9303

Öz

Ekrem Reşid Rey (10 Ekim 1900-13 Temmuz 1959) ve Cemal Reşid Rey’in (25 Ekim 1904-7 Ekim 1985) yaşamı, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişin simgesidir. Türk Beşleri diye adlandırılan besteciler kuşağının ilk temsilcisi olan Cemal Reşid Rey’in, sahne yapıtlarını üretirken en büyük paydaşı kardeşi Ekrem Reşid Rey olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nda kent kültürü içinde yaşayan operetin, Cumhuriyet dönemi halkasını Rey kardeşler oluşturur. Büyük beğeni kazanan bu operetler sahnede yer bulurken, operalar gündeme gelmemiştir. Literatürde bu eserler hakkında sınırlı sayıda bilgi mevcuttur. Makalede; Ekrem Reşid Rey ve Cemal Reşid Rey’in La Femme Fugitive (Kaçan Kadın), Faire Sans Dire (Söylemeden Yapmak), Sultan Cem, L’Enchantement (Büyülenme), Zeibek (Zeybek),Drame Anatolien (Köyde Bir Facia) ve Çelebi adlı yedi operası ele alınmıştır. Çalışma, Türk opera literatürüne ve Devlet Opera ve Balesi arşivine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ekrem Reşid Rey, Cemal Reşid Rey, Osmanlı İmparatorluğu, Cumhuriyet dönemi, opera, operet

Operas of Ekrem Resid Rey and Cemal Resid Rey

Öz

The lives of Ekrem Reşid Rey (10 October 1900-13 July 1959) and Cemal Reşid Rey (25 October 1904-7 October 1985) symbolize the transition from Ottoman Empire to Republic of Turkey. Cemal Reşid Rey is the first representative of Turkish Five (five composers who pioneered western classical music in Turkey) and he usually worked with his brother Ekrem Reşid Rey on stage works. Operetta long existed in urban culture of Ottoman Empire and Rey brothers represented it in Republic Era. While these operettas were highly appraised, operas couldn’t gain popularity. There is little information about those operas. In this article, seven operas of Rey brothers; La Femme Fugitive, Faire Sans Dire, Sultan Cem, L’Enchantement, Zeibek, Drame Anatolien and Çelebi will be studied. This study aims to contribute to Turkish opera literature and State Opera and Ballet archive.

Anahtar Kelimeler

Ekrem Reşid Rey, Cemal Reşid Rey, Ottoman Empire, Republican period, opera, operetta

Kaynakça

• Ali, Filiz (1996). Cemal Reşid Rey’e Armağan. Ankara: Sevda Cenap And Müzik Vakfı Yay.
• Andak, Selmi (1969). “Ölümünün 10.Yılında Cemal Reşid Rey Ağabeyi Ekrem Reşid’i Anlatıyor”. Cumhuriyet Gazetesi. 13 Temmuz. 6.
• Bozok, Hüsamettin (1950). “Ekrem Reşid Rey”. Yeditepe Dergisi 11: 12.
• Gazimihal, Mahmut Ragıb (2006). Anadolu Türküleri ve Musiki İstikbalimiz. İstanbul: Ötüken Yay.
• İstanbul Devlet Opera ve Balesi (2011). İstanbul Devlet Opera ve Balesi Program Dergisi (2010-2011 Sezonu). İstanbul: İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yay.
• İlyasoğlu, Evin (2005). Müzikten İbaret Bir Dünyada Gezintiler Cemal Reşid Rey. İstanbul: Dünya Yay.
• İlyasoğlu, Evin (2007). 71 Türk Bestecisi. İstanbul: Pan Yay.
• Karlıbel, Aydın (2008a). The Emergence of Cemal Reşid Rey’s Çelebi and The Opera’s Restoration: A Critical Study. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Karlıbel, Aydın (2008b). “Cemal Reşid Rey’in Çelebi Operasının Günışığına Çıkarılışı ve Restorasyonu: Bir Kritik İnceleme”. İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 2: 69-76.
• Karlıbel, Aydın (2009). “Cemal Reşid Rey’in Operaları I-II”. Orkestra Dergisi 407: 19-23.
• Karlıbel, Aydın (2015). “Cemal Reşid Rey’in Çelebi Operasının Günışığına Çıkarılışı ve Restorasyonu”. Akdeniz Opera ve Bale Kulübü Kültür ve Sanat Dergisi 33: 41-42.
• Necatigil, Behçet (2000). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yay.
• Polat, Nâzım H. (2003). “II. Meşrutiyet Devri Türk Kültür-Edebiyat ve Basın Hayatının Bir Yansıtıcısı Olarak Rübap Dergisi”. TÜBAR (Türklük Bilimi Araştırmaları) XIV (Güz): 7-41.
• Tuncay, Murat (2010). “Cemal Reşid Rey ile Yayınlanması 37 Yıl Geciken Görüşme Notları”. Yedi 3: 44-47.
• Tura, Yalçın (2009a). “Cemal Reşid’in Operaları: Sultan Cem”. Orkestra Dergisi 401: 2-10.
• Tura, Yalçın (2009b). “Cemal Reşid’in Operaları: L’Enchantement” (Büyülenme). Orkestra Dergisi 403: 3-7.
• Tura, Yalçın (2009c). “Cemal Reşid’in Operaları: Köyde Bir Facia”. Orkestra Dergisi 406: 3-6.
• Uçarsu, Hasan (2004). “Cemal Reşid Rey’in İlk Dönem Üretiminde Doğu-Batı İkilemi”. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Dergisi 2: 68-78.