Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Divan-I Hümâyûnda Alınan Kararların Şeriyye Sicillerine Yansımalarına Örnekler

Yıl 2017, , 533 - 554, 31.10.2017
https://doi.org/10.28949/bilimname.348099

Öz

Osmanlı Devleti'nde;
tebaa, ehl-i şer’ tarafından verilen mahkeme kararları ile ehl-i örfün haksız
uygulamalarını, Divan-ı Hümâyûna arz ederek hakkını aramıştır. Bu bağlamda
taşrada ehl-i şer’ ve ehl-i örfün herhangi bir konu hakkında verdiği kararların
kesin olmadığı gerçeği anlaşılmaktadır. Çünkü haksızlığa uğradığını düşünen
tebaa, ehl-i şer' ve ehl-i örfün kararlarını, divana arz edip kararların
tashihini ya da ilgasını, deliller sunarak sağlamıştır. Burada Devlet-i
Aliyye'nin, taşradaki ehl-i şer' ile ehl-i örfü (devlet memurlarını), tebaanın
şikâyetine binaen denetlediği, tebaanın mağdur edilmesine rıza göstermediği
anlaşılmaktadır. Asıl belirleyici unsurun ise; tebaanın bilinçli bir şekilde
haklarını, divanda aramasıdır. Divana, tebaa tarafından en çok şikâyet edilen
konuların başında; ehl-i örfün vergilerin toplanmasında yapmış olduğu
yolsuzluklar ile ehl-i şer'in tarafgir davranarak kararlarında adil
olmamasıdır. Bu şikâyet konularının dışında; tebaanın tebaayla husumetlerinin de
olduğu bilinmektedir. Osmanlı Devleti ise, divana arz edilen şikâyet ve
talepleri dikkatle inceleyip adaletle karar vermiştir. Bu bağlamda mağduriyete
uğrayanların hakları iade edilmiş, haksızlık yapan ehl-i şer’ ile ehl-i örfün
haklarında idarî, malî ve cezaî işlemler yapılarak cezalandırma yoluna
gidilmiştir. Mağdur edilen tebaanın ise maddi kayıpları suçlu/suçlulardan kadı
huzurunda alınarak tebaanın, devlete bağlılığı sağlanmıştır. Böyle bir
uygulama, Osmanlı Devleti’nin kuruluş felsefesinde yer alan adalet mefkûresinin
yansımasıydı. Bu uygulamanın nirengi noktası ise; tebaanın can, mal ve ırz
güvenliği sağlanmaya yönelikti. İşte bu çalışmamız da haksızlığa uğrayanların
hak arama kapısı olarak neden yine devleti görmüş olduklarını, çalışacağız.

Kaynakça

  • ARIKAN, Zeki, “Manisa’nın 1 Numara’lı Şer’iyye Sicilindeki Osmanlı Tarihi”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, S. X, İstanbul, 1990, ss. 099-136.
  • ÇORUM BELEDİYESİ KENT ARŞİVİ, Çorum Şer’iyye Sicilleri Katalogları, I. Cild, Çorum Belediyesi Kültür Yay., Çorum, 2009.
  • DEVELİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, (Haz.: Aydın Sami Güneyçal), XXX. Baskı, Aydın Kitabevi Yay., Ankara, 2013.
  • DURHAN, İ. (2000). Divan-ı Hümayun’un Yargı Yetkisi, Erzincan: AÜEHFD. Yay., IV, 1-2, ss. 59-78.
  • ERİM, N. (1984). Osmanlı İmparatorluğu’nda Kalebendlik Cezası Ve Suçların Sınıflandırılması Üzerine Bir Deneme, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, IV, ss. 79-88.
  • GÖKBİLGİN, Tayyip, Osmanlı Müesseseleri Teşkilâtı Ve Medeniyeti Tarihine Genel Bakış”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No:2272, İstanbul, 1977.
  • GÜL, Abdülkadir, “Osmanlı Taşrasında Suç Ve Suçlular (1919 Ocak Ayı Erzincan Sancağı Örneği)”, EÜHFD, C. XVII, S. 1–2, 2013.
  • KONAN, Belkıs, “Osmanlı Hukukunda Tecavüz Suçu”, OTAM, 29/Bahar 2011
  • ÖZEN, Tok, “Kayseri Kadı Sicillerindeki Yaralanma Ve Ölüm Vakalarıyla İlgili Keşif Raporları (1650-1660)”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı: 22, 2007/1 (ss. 327-347)
  • ORTAYLI, İlber, Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, III. Baskı, Cedit Matbaası, Ankara 2008.
  • ONGAN, Halit, Ankara’nın İki Numaralı Şer’iye Sicili 1 Muharrem 997 – 8 Ramazan 998 (20 Kasım 1588 – 11 Temmuz 1590), TTK Yay., Ankara, 1974.
  • OSMANLI’DA ASAYİŞ, Suç Ve Ceza 18. – 20. Yüzyıllar, (Derleyenler: Noemi levy, Alexandre Toumarkıne), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul.
  • UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilâtı, TTK Yay., Ankara, 1988.
  • ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Paradigma Yay., İstanbul 2012.
  • ÜSKÜDAR KADI SİCİLLERİ, 51 Numaralı Sicil (H. 987-988), (Hazırlayan: Rıfat Günalan), İsam Yay., İstanbul, 2010.
Toplam 15 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Bölüm Makaleler
Yazarlar

Savaş Yılmaz

Yayımlanma Tarihi 31 Ekim 2017
Gönderilme Tarihi 31 Ekim 2017
Yayımlandığı Sayı Yıl 2017

Kaynak Göster

APA Yılmaz, S. (2017). Divan-I Hümâyûnda Alınan Kararların Şeriyye Sicillerine Yansımalarına Örnekler. Bilimname, 2017(34), 533-554. https://doi.org/10.28949/bilimname.348099