Benlik Saygısı, Dini Dünya Görüşleri ve Hayatın Amacının Ölüm Kaygısı Üzerine Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 2018 Sayı: 35, 145 - 173, 30.04.2018

Meryem Berrin Bulut , Ali Kuşat

https://doi.org/10.28949/bilimname.381964

Cited By: 7

Öz

Ölüm, yaşayan tüm canlılar
varlıklar için kaçınılmaz bir olgudur. İnsanların, diğer canlılardan farkı
kaçınılmaz ölüm gerçekliğinin farkında olmalarıdır. Bu çalışmanın amacı, üniversite
öğrencilerinin ölüm kaygısı düzeyleri ile benlik saygısı, dini dünya görüşleri
ve hayatın amacı düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Çalışmaya bir
devlet üniversitesinin farklı bölümlerinde öğrenim gören 711 öğrenci (% 64.1
kadın ve % 35.9 erkek) gönüllü olarak katılmıştır. Veriler Benlik Saygısı
Ölçeği, Dini Dünya Görüşleri Ölçeği, Hayatın Amacı Ölçeği, Ölüm Kaygısı Ölçeği ve
kişisel bilgiler formu yardımıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde nicel
analiz tekniklerinden yararlanılmıştır. Veriler SPSS 23 istatistiksel paket programı
yardımıyla çözümlenmiştir. Çalışmanın bulgularına göre, ortalama puanlarında
benlik saygısı, dini dünya görüşü ve hayatın amacı değişkenleri ‘‘yüksek’’ ve
ölüm kaygısı değişkeni ise ‘‘orta’’ bir değer almıştır. Bağımsız gruplar için
t-testi sonucunda benlik saygısı, dini dünya görüşleri, hayatın amacı ve ölüm
kaygısı değişkenlerinde kadınların ortalama puanları erkeklere göre anlamlı
olarak daha yüksek bulunmuştur. ANOVA sonucunda ise fakülteler arasında dini
dünya görüşleri ve hayatın amacı; sınıflar arasında ise dini dünya görüşlerinde
anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. Ölüm kaygısı ile benlik saygısı, dini
dünya görüşleri ve hayatın amacı değişkenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı
bir ilişki saptanmamıştır. Son olarak, hiyerarşik regresyon analizi sonucunda
cinsiyet değişkeninin ölüm kaygısındaki varyansı anlamlı olarak açıkladığı
bulunmuştur. Bulgular, ilgili alan yazını temelinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

benlik saygısı, din, dünya görüşü, dini dünya görüşü, hayatın amacı, ölüm kaygısı

Kaynakça

• ABDEL-KHALEK, A. M. ve LESTER, D. (2015). Self-reported religiosity in Kuwaiti and American college students. Psychological Reports: Sociocultural Issues in Psychology, 116(3), 986-989.
• AGHABABAEI, N. ve BLACHNIO, A. (2014). Purpose in life mediates the relationship between religiosity and happiness: Evidence from Poland. Mental Health, Religion and Culture, 17(8), 827-831.
• ANA-MARIA, V. (2015). Self-esteem as an indicator of quality of life. Science, Movement, and Health, 15(2), 570-574.
• ARICAK, O. T. (2005). Üniversite öğrencilerinde benlik saygısı. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 25, 19-30.
• AYTEN, A. (2009). Üniversite öğrencilerinde ölüm kaygısı: Türk ve Ürdünlü öğrenciler üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(4), 85-108.
• AZİZ, A. (2014). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel.
• BAHADIR, A. (1999). Hayatın anlam kazanmasında psiko-sosyal faktörler ve din. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BALDWIN, M. W. ve WESLEY, R. (1996). Effects of existential anxiety and self-esteem on the perception of others. Basic and Applied Social Psychology, 18(1), 75-95.
• BALL, J., ARMISTEAD, L. ve AUSTIN, B.-J. (2003). The relationship between religiosity and adjustment among African-American female urban adolescents. Journal of Adolescence, 26(4), 431-446.
• BULUT, M. B. (2017). Benlik saygısı, dini dünya görüşleri ve hayatın amacının ölüm kaygısı üzerine etkisinin incelenmesi. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans tezi.
• BURROW, A. L., SUMNER, R. ve ONG, A. D. (2014). Perceived change in life satisfaction and Daily negative affect: The moderating role of purpose in life. Journal of Happiness Studies, 15, 579-592.
• BÜYÜKŞAHİN-ÇEVİK, G. ve ATICI, M. (2009). Lise 3.sınıf öğrencilerinin benlik saygılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 339-352.
• CALL, C. M. (2012). Viewing a worldview of disaster through eyes of faith: The influence of religious worldviews on community adaption in the context of disaster-related vulnerability in Indonesia. Iowa State University, Master Thesis, Ames, Iowa.
• CHIBNALL, J. T., VIDEEN, S. D., DUCKRO, P. N. ve MILLER, D. K. (2002). Psychosocial spiritual correlates of death distress in patients with life-threatening medical conditions. Palliative Medicine, 16(4), 331-338.
• CHOPIK, W. J. (2017). Death across the lifespan: Age differences in death-related thoughts and anxiety. Death Studies, 41(2), 69-77.
• COTTINGHAM, M. E., DAVIS, L., CRAYCRAFT, C. D. ve ABERNETHY, A. D. (2014). Disordered eating and self-objectification in college women: Clarifying the models of spirituality and purpose in life. Mental Health, Religion & Culture, 17(9), 898-909.
• CRUMBAUGH, J. C. ve MAHOLICK, L. T. (1964). An Experimental Study in Existentialism: The Psychometric Approach to Frankl’s Concept of Noogenik Neurosis. Journal of Clinical Psychology, 20, 200-207.
• ÇİNAR, İ. (2014). Ölüm kaygısı ve gösterişçi tüketim eğilimi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 89-104.
• ÇUHADAROĞLU, F. (1986). Adölesanlarda Benlik Saygısı. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Psikiyatri ABD, Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Ankara.
• DAALEMAN, T. P. ve DOBBS, D. (2010). Religiosity, spirituality, and death attitudes in chronically ill older adults. Research on Aging, 32(2), 224-243.
• DADFAR, M., LESTER, D. ve BAHRAMI, F. (2016). Death anxiety, reliability, validity and factorial structure of the Farsi form of the Arabic scale of death anxiety in Iranian old aged person. Journal of Aging Research, 1-7.
• DAVIS, S. F., BREMER, S. A., ANDERSON, B. J. ve TRAMILL, J. L. (1983). The interrelationships of ego strength, self esteem, death anxiety, and gender in undergraduate college students. The Journal of General Psychology, 108, 55-59.
• DEZUTTER, J., SOENENS, B., LUYCKX, K., BRUYNEEL, S., VANSTEENKISTE, M., DURIEZ, B. ve HUTSEBAUT, D. (2008). The role of religion in death attitudes: distinguishing between religious belief and style of processing religious contents. Death studies, 33(1), 73-92.
• DONAHUE, M. J. ve BENSON, P. L. (1995). Religion and the well-being of adolescents. Journal of Social Issues [Special Issue: Religious influences on personal and societal Well-being], 51(2), 145-160.
• DROLET, J. - L. (1990). Transcending death during early adulthood: Symbolic immortality, death anxiety, and purpose in life. Journal of Clinical Psychology, 46(2), 148-160.
• ESENTÜRK, O. K., İLHAN, E. L., ve ÇELİK, O. B. (2015). Examination of self-esteem levels according to some variables. Science, Movement, and Health, 15(2), 596-601.
• FLORIAN, V. ve HAR-EVEN, D. (1984). Fear of personal death: The effects of sex and religious belief. Omega, 14(1), 83-91.
• FRANKL, V. (2000). İnsanın anlam arayışı: Logoterapiye giriş. Ankara: Öteki Yayınevi.
• FREUD, S. (1955). The theory of the instincts. İçinde An Outline of Psychoanalysis (Eds. C. Thompson, M. Mazer ve E. Witenberg). New York: The Modern Library. FREUD, S. (1984). “On narcissism: An introduction,” İçinde, On metapsychology: The theory of psychoanalysis (Ed. J. Strachey). Harmondsworth, UK: Penguin.
• GHOLAMZADEH, R., JADIDI, M. ve DONYAVI, R. (2017). Explaining the structural model of responsibility based on family function and social competence with the mediator role of adolescent purpose in life. Journal of Nursing and Midwifery Sciences, 4(1), 32-39.
• GOPLEN, J. ve PLANT, A. (2015). A Religious worldview: Protecting One’s Meaning System Through Religious Prejudice. Personality and Social Psychology Bulletin, 41(11), 1-14.
• GREENBERG, J., PYSZCZYNSKI, T. ve SOLOMON, S. (1986). The causes and consequences of a need for self-esteem: A terror management theory. In R. E Baumeister (Ed.), Public self and private self(s. 189-212). New York: Springer-Verlag.
• HALICI-KURTALAN, M. ve KARAIRMAK, Ö. (2016). Ölüm kaygısı, tinsellik, dindarlık eğilimi ve varoluş kaygısı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Spiritual Psychology and Counseling, 1, 163-187.
• HEATHERTON, T. F. ve WYLAND, C. L. (2003). Assessing Self-Esteem. In S. J. lopes ve C. R. Snyder (Ed.), Positive Psychological Assessment: A Handbook of Models and Measures (ss. 219- 233). Washington, DC: American Psychological Association.
• HENZE, M. E. (2006). An exploration of student worldview formation and integration: Relationships and correlations between religious worldview, personal epistemology, intrinsic motivation to learnand subjective well-being. Talbot School of Theology, Biola University, Doctoral Thesis.
• HOFSTEDE, G. (1980). Culture’s consequences: International differences in work-related values. Beverly Hills, CA: Sage.
• HÖKELEKLİ, H. (1992a). Ölümle ilgili tutumların dini davranışla ilişkisi üzerine bir araştırma (I). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(4), 57-85.
• HÖKELEKLİ, H. (1992b). Ölümle ilgili tutumların dini davranışla ilişkisi üzerine bir araştırma (II)-Yorumlar-. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(4), 87-98.
• HÖKELEKLİ, H. (1993). Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• HÖKELEKLİ, H. (2002). Gençlik, din ve değerler psikolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• KARACA, F. (2000). Ölüm psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları.
• KARACA, F. ve YILDIZ, M. (2001). Thorson-Powell Ölüm Kaygısı Ölçeği’nin Türkçe çevirisinin normal popülasyonda geçerlik ve güvenirlik çalışması. Tabula-Rasa, 1(1), 43-55.
• KARAMAN, M. ve AYYILDIZ, T. (2016). Self-esteem of individuals’ in dance courses as leisure activity. Science, Movement, and Health, 16(2), 192-197.
• KHORMAEI, F., DEHBIDI, F. A. ve ZEHI, E. H. (2017). Prediction of death anxiety based on demographic characteristics and spirituality components in the elderly. Health, Spirituality and Medical Ethics, 4(2), 21-26.
• KIMTER, N. (2009). Üniversiteli gençlerde dindarlık ile benlik saygısı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 39-60.
• KIRAÇ, F. (2013). Üniversite öğrencilerinde dindarlık eğilimi ve anlam duygusu. Mukaddime, 7, 165-177.
• KIRAÇ, F. (2015). Hayatın amacı ölçeğinin psikometrik özellikleri: Faktör yapısı ve güvenirliği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 490-500.
• KIM, E. S., HERSHNER, S. D. ve STRECHER, V. J. (2015). Purpose in life and incidence of sleep disturbances. Journal of Behavioral Medicine, 38(3), 590-597.
• KOÇ, M. (2009). Dindarlık ile benlik saygısı arasındaki ilişki: Yetişkinler üzerine ampirik bir araştırma. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(1), 473-493.
• KOENIG, H. G., McCULLOUGH, M. E. ve LARSON, D. B. (2001). Handbook of religion and health. New York: Oxford University Press.
• KRAUSE, J. S., BRODERICK, L. E. ve BROYLES, J. (2004). Subjective well-being among African-Americans with spinal cord injury: an exploratory study between men and women. NeuroRehabilitation,19, 81-89.
• KRING, A. M. ve GORDON, A. H. (1998). Sex differences in emotion: expression, experience, and physiology. Journal of Personality and Social Psychology, 74(3), 686-703.
• KUŞAT, A. ve BULUT, M. B. (2016). Dini dünya görüşleri ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 2502-2509.
• LIEBERMAN, E. J. ve KRAMER, R. (2012). The letters of Sigmund Freud & Otto Rank. Inside Psychoanalysis. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
• MARSHALL, K. ve VAN SAANEN, M. (2007). Development and faith: Where mind, heart, and soul work together. Washington: World Bank.
• MATSUMOTO, D. ve JUANG, L. (2004). Culture and psychology, 3rd ed. Belmont, CA: Wadsworth/Thomson Learning.
• MCGEE, R., WILLIAMS, S. ve NADA-RAJA, S. (2001). Low self-esteem and hopelessness in childhood and suicidal ideation in early adulthood. Journal of Abnormal Child Psychology, 29(4), 281-291.
• McKNIGHT, P. E., & KASHDAN, T. B. (2009). Purpose in life as a system that creates and sustains health and well-being: An integrative, testable theory. Review of General Psychology, 13, 242–251.
• MEHMEDOĞLU, A. U. (2013). Din, dindarlık ve değerler. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 173-189.
• MRUK, C. J. (2006). Self-Esteem, Research, Theory, and Practice: Toward a Positive Psychology of Self-Esteem. New York: Springer Publishing Company.
• MUTLU, E. (2013). İç güdümlü ve dış güdümlü dindarlık ile ölüm kaygısı arasındaki ilişki. İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, İstanbul.
• PRADHAN, S. (2001). The association between religion and self-esteem in students at Princeton University. Thesis for Bachelor of Arts in Psychology, Princeton University.
• PYSZCZYNSKI, T., GREENBERG, J. ve SOLOMON, S. (1997). Why Do We Need What We Need? A Terror Management Perspective on the Roots of Human Social Motivation. Psychological Inquiry, 8(1), 1-20.
• RAPPAPORT, H., FOSSLER, R. J., BROSS, L. S. ve GILDEN, D. (1993). Future time, death anxiety, and life purpose among older adults. Death Studies, 17(4), 369-379.
• ROSENBLATT, A., GREENBERG, J., SOLOMON, S., PYSZCZYNSKI, T. ve LYON, D. (1989). Evidence for Terror Management Theory I: The Effects of Mortality Salience on Reactions to Those who Violate or Uphold Cultural Values. Journal of Personality and Social Psychology, 57(4), 681-690.
• RUSSAC, R. J., GATLIFF, C., REECE, M. ve SPOTTSWOOD, D. (2007). Death anxiety across the adult years: An examination of age and gender effects. Death Studies, 31, 549-561.
• RYFF, C.D.(1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the Meaning of Psychological Well-Being. Journal of Personality and Social Psychology, 57, 1069-1081.
• SAYGIN, Y. ve ARSLAN, C. (2009). Üniversite öğrencilerinin sosyal destek, benlik saygısı ve öznel iyi oluş düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 207-222.
• SEYHAN, B. Y. (2015). Ölüm kaygısı ve dua tutumu üzerine bir araştırma. Turkish Studies, 10(2), 863-882.
• SOLOMON, S., GREENBERG, J. ve PYSZCZYNSKI, T. (1991). A terror management theory of social behavior: The psychological functions of self- esteem and cultural worldviews. In M. E. P. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology (Sayı 21, s. 261-302). San Diego, CA: Academic Press
• ŞENOL, C. (1989). Ankara İlinde Kurumlarda Yaşayan Yaşlılarda Ölüme İlişkin Kaygı ve Korkular. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• TANG, C. S-K., WU, A. M. S. ve YAN, E. C. W. (2002). Psychosocial correlates of death anxiety among Chinese college students. Death Studies, 26, 491-499.
• TAŞTAN, A., KUŞAT, A. ve ÇELİK, C. (2001). Üniversite düzeyinde din öğretimi alan öğrencilerde eğitim sürecinde oluşan tutum ve davranış değişiklikleri (Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 169-192.
• TATLI, E. (2012). Üniversite öğrencisi seçmenlerin benlik saygısı ve şüphe durumları yönünden siyasal reklamlara yaklaşımı. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 75-94.
• THORSON, J. A. ve POWELL, F. C. (1992). A revised death anxiety scale. Death Studies, 16, 507-521.
• TILLICH, P. ( 1952). The courage to be. New Haven: Yale University Press.
• TÜİK http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21522
• UYANIK-BALAT, G. ve AKMAN, B. (2004). Farklı sosyo-ekonomik düzeydeki lise öğrencilerinin benlik saygısı düzeylerinin incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 175-183.
• VOLTAN-ACAR, N., YILDIRIM, İ. ve ERGENE, T. (1996). Bireylerin dindarlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 45-56.
• WAGNER, H. L., BUCK, R. ve WINTERBOTHAM, M. (1993). Communication of specific emotions: Gender differences in sending accuracy and communication measures. Journal of Nonverbal Behavior, 17, 29-52.
• WEEMS, C. F., COSTA, N. M., DEHON, C. ve BERMAN, S. L. (2004). Paul Tillich’s theory of existential anxiety: A preliminary conceptual and empirical examination. Anxiety, Stress, and Coping, 17(4), 383-399.
• WHITE, C. (2004). Meaning and its measurement in psychosocial oncology. Psycho-Oncology, 13, 468-481.
• WU, A. M. S., TANG, C. S. ve YOGO, M. (2013). Death anxiety, altruism, self-efficacy, and organ donation intention among Japanese college students: A moderated mediation analyses. Australian Journal of Psychology, 65, 115-123.
• YALOM, I. (1999). Varoluşçu Psikoterapi, (Çev.: Z.İ. Babayiğit). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• YAPICI, A. (2012). Türk Toplumunda Cinsiyete Göer Dindarlık, Faklılaşması: Bir Meta-Analiz Denemesi, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17:2, 1-34.
• YILDIZ, M. (1998). Dini hayat ile ölüm kaygısı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir.
• YILDIZ, M. (2014). Ölüm kaygısı ve dindarlık. 2. Baskı. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• YILDIZ, M. ve ÇAPAR, B. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinde benlik saygısı ile dindarlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10(1), 103-131.
• ZENG, W., YE, K., HU, Y. ve MA, Z-W. (2016). Explicit self-esteem, loneliness, and pathological internet use among Chinese adolescents. Social Behavior and Personality, 44(6), 965-972.