An Examination of the Relationship between Psychological Well-Being and Religiosity in Adolescents in terms of Some Variables

Yıl 2024, Sayı: 52, 133 - 161, 31.10.2024

Mehmet Nesim Anuştekin , Doç. Dr. Ali Kuşat

https://doi.org/10.28949/bilimname.1477718

Öz

Adolescence is a period in which individuals face significant physical, emotional, social and cognitive changes. The fact that young people are in a positive state in areas such as emotional balance, self-confidence, identity development, social relationships and coping with stress is related to their psychological well-being. Adolescence is often a period of intense search for identity. Adolescents can search for their religious identity and understand themselves better in this process. Religion and religiosity can affect the psychological well-being of young people in this process. In this study, it was aimed to examine the relationship between psychological well-being and religiosity descriptively and relationally in an adolescent sample. In line with this purpose, firstly, an introductory part about the concepts of psychological well-being and religiosity was created by reviewing the literature. Afterwards, the psychological well-being and religiosity scales determined for data collection were applied to a sample group of 1356 adolescents between the ages of 13-18, and the data obtained were analyzed. As a result of the analysis, it was determined that adolescents had high averages of psychological well-being and religiosity. In terms of psychological well-being level, 7th grade students had the highest mean and 8th grade students had the lowest mean; in terms of religiosity level, 7th grade students had the highest mean and 10th, 11th and 12th grade students had the lowest mean. According to the school type, it is seen that science high school and Anatolian high school students have the highest mean of psychological well-being. Anatolian Imam-hatip high school students had the highest level of religiosity, while science high school students had the lowest mean level of religiosity. It was observed that adolescents with democratic parental attitudes had higher levels of psychological well-being and religiosity. In addition, a significant positive relationship was found between psychological well-being and religiosity levels of adolescents.

Anahtar Kelimeler

Religion of Psychology, Adolescence, Psychological Well-Being, Religion, Religiosity

Ergenlerde Psikolojik İyi Oluş ve Dindarlık Arasındaki İlişkinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Öz

Ergenlik dönemi, bireyin fiziksel, duygusal, sosyal ve bilişsel açıdan önemli değişimlerle karşılaştığı bir süreçtir. Gençlerin duygusal denge, kendine güven, kimlik gelişimi, sosyal ilişkiler ve stresle başa çıkma gibi alanlarda olumlu bir durumda olmaları psikolojik iyi oluşları ile ilgilidir. Ergenlik dönemi genellikle kimlik arayışının yoğun olduğu bir dönemdir. Ergenler, dinî kimliklerini araştırabilir ve bu süreçte kendilerini daha iyi anlayabilirler. Din ve dindarlık, gençlerin bu süreçteki psikolojik iyi oluşlarını etkileyebilmektedir. Bu araştırmada, psikolojik iyi oluş ve dindarlık arasındaki ilişkinin ergen örnekleminde, betimsel ve ilişkisel olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle literatür taraması yapılarak psikolojik iyi oluş ve dindarlık kavramları ile ilgili giriş kısmı oluşturulmuştur. Sonrasında ise veri toplama amacıyla belirlenen Psikolojik iyi oluş ve dindarlık ölçekleri 13-18 yaş aralığındaki 1356 ergenden oluşan örneklem grubuna uygulanmış, elde edilen verilerin analizi yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda ergenlerin psikolojik iyi oluş ve dindarlık ortalamalarının yüksek olduğu tespit edilmiştir. Psikolojik iyi oluş düzeyi açısından 7. fınıf öğrencilerinin en yüksek ortalamaya, 8. Sınıf öğrencilerinin en düşük ortalamaya; dindarlık düzeyi açısından ise 7. fınıf öğrencilerinin en yüksek ortalamaya 10, 11 ve 12. Sınıf öğrencilerinin en düşük ortalamaya sahip olduğu tespit edilmiştir. Okul türüne göre Fen Lisesi ve Anadolu Lisesi öğrencilerinin en yüksek psikolojik iyi oluş ortalamasına sahip olduğu görülmektedir. Anadolu İmam-hatip Lisesi öğrencileri en yüksek dindarlık düzeyine sahipken, Fen Lisesi öğrencilerinin en düşük dindarlık ortalamasına sahip olduğu bulunmuştur. Demokratik anne-baba tutumuna sahip ergenlerin psikolojik iyi oluş ve dindarlık düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca ergenlerin psikolojik iyi oluş ve dindarlık düzeyleri arasında pozitif yönlü anlamlı ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din psikoloji, Ergenlik, Psikolojik İyi Oluş, Din, Dindarlık

Etik Beyan

Bu çalışma için etik kurul onayı Erciyes Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu'nun 27/04/2021 tarihli ve 228 numaralı kararı ile alınmıştır.

Kaynakça

• ACAR ÇINAR, H. (2018). Din görevlilerinin dini̇ yönelim biçimleri̇ ile psikolojik iyi̇ oluş durumları arasındaki̇ ilişki̇: Sivas Örneği̇. Electronic Turkish Studies, 13(26), 1-18.
• AKALIN, Ş. H. (2011). Türkçe sözlük. (11. Baskı). Ankara: TDK.
• ALMAS, G. (2010). Evlilikte uyum ve inanç gelişimi arasındaki ilişkiler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• ANUŞTEKİN, M. N. (2023). Ergenlerde hayatın anlamı, psikolojik iyi oluş, dindarlık ilişkisi (Diyarbakır örneği) (Doktora tezi), Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• ANUŞTEKİN, M. N., & ANUŞTEKİN, M. (2023). İmam-hatip lisesi öğrencilerinde hayatın anlamı ve psikolojik iyi oluş (Ergani örneği). İçinde O. Bozan, A. Ertekin, A. Cengiz, & A. Kaçmaz (Ed.), Cumhuriyetin 100. Yılında Ergani Din-Eğitim-Kültür. Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• ARVAS, F. B. (2017). Öznel iyi-olma hali ile dini inançlar arasındaki ilişki üzerine bir inceleme. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26(2), 165-201.
• AYDIN, B. (2020). Çocuk ve ergen psikolojisi. (7. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• AYTEN, A. (2009). Prososyal davranışlarda dindarlık ve empatinin rolü. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• AYTEN, A., & YILDIZ, R. (2016). Dindarlık, hayat memnuniyeti ilişkisinde dinî başa çıkmanın rolü nedir? Emekliler üzerine bir araştırma. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 16(1), 281-308.
• AYTEN, A., & ACAT, B. (2019). Ergenlerde internet bağımlılığı, değerler ve dindarlık düzeylerinin hayat memnuniyetini yordama gücü: Lise öğrencileri üzerine bir araştırma. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6(3), 847-870.
• AYVERDİ, İ. (2008). Misalli büyük Türkçe sözlük. (C. 1). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• BRADBURN, N. M. (1969). The structure of psychological well-being. Chicago: Aldine.
• BUTLER-BARNES, S. T., MARTIN, P. P., & BOYD, D. T. (2017). African American adolescents’ psychological well-being: The ımpact of parents’ religious socialization on adolescents’ religiosity. Race and Social Problems, 9(2), 115-126.
• CRIPPS, K., & ZYROMSKI, B. (2009). Adolescents’ psychological well-being and perceived parental ınvolvement: Implications for parental ınvolvement in middle schools. RMLE Online, 33(4), 1-13.
• DECI, E. L., & RYAN, R. M. (2008). Hedonia, eudaimonia, and well-being. An Introduction. Journal of Happiness Studies, (9).
• DEMİRCİ, İ., & ŞAR, A. H. (2017). Kendini bilme ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(5), 2710-2728.
• DEVELİOĞLU, F. (2013). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• DIENER, E., WIRTZ, D., BISWAS-DIENER, R., TOV, W., KIM-PRIETO, C., CHOI, D. W., & OISHI, S. (2009). New measures of well-being. In Assessing well-being, 247-266.
• DOĞAN, M. (2016). Sabır psikolojisi: Pozitif psikoloji bağlamında bir araştırma. (1. Baskı). İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• DRISCOLL, A. K., RUSSEL, S. T., & CORCKETT, L. J. (2008). Parenting styles and youth wellbeing across immigrant generations. Journal of Family Issues, 29(2), 185-209.
• EKŞİOĞLU, H. (2011). İnanç veya dünya görüşüne sahip olma tarzıyla psikolojik iyi olma arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• ERDOĞRUCA KORKMAZ, N. (2012). Bağlanma, insan-Tanrı ilişkisi ve psikolojik iyilik hali. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• EROĞLU, F. (2017). Evli bireylerde psikolojik iyi oluş ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• FRANCIS, L. J., & KALDER, P. (t.y.). The relationship between psychological well-being and Cristian faith and practice in an Australian population sample. Journal for the Scientefic Studyof Religion, 4(1), 179-184.
• GLOCK, C. Y. (2017). Dindarlığın boyutları üzerine. İçinde Y. Aktay & M. E. Köktaş (Ed.), & M. E. Köktaş (Çev.), Din Sosyolojisi (ss. 293-318). İstanbul: Vadi Yayınları.
• GÖCEN, G. (2012). Şükür ve psikolojik iyi olma arasındaki ilişki üzerine bir alan araştırması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• GÖCEN, G. (2014). Şükür pozitif psikolojiden din psikolojisine köprü. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• GÜLER, M. (2019). Üniversite öğrencilerinde siber zorbalık ve psikolojik iyi oluşun incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• GÜNAY, Ü. (2006). Dindarlığın sosyolojisi. İçinde Ü. Günay & C. Çelik (Ed.), Dindarlığın sosyo-psikolojisi. Adana: Karahan Kitabevi.
• GÜVEN, Ö. F. (2021). Ergenlerde sigara içme arzusu, öz-yeterlik ve dindarlık ilişkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• HALİSDEMİR, D. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluşları, kendini affetme düzeyleri ve geçmişe yönelik anne kabul red algıları arasındaki ilişkiler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• HAMURCU, H. (2011). Ergenlerin yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluşlarını yordamada psikolojik ihtiyaçlar. (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Konya.
• HEFFERON, K., & Boniwell, I. (2011). Positive psychology: Theory, research and applications. New York: McGraw-Hill/Open University Press.
• HÖKELEKLİ, H. (2012). Din psikolojisine giriş. İstanbul: Dem Yayınları.
• İBN MANZÛR. (1993). Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdır.
• İNANÇ, B. Y., BİLGİN, M., & ATICI, M. K. (2015). Gelişim psikolojisi çocuk ve ergen gelişimi. (10. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• KARABEYESER, M. (2013). Üniversite öğrencilerinin anne-baba tutumları ve stresli yaşam olaylarına göre psikolojik iyi oluşu. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KARACOŞKUN, M. D. (2015). Din psikoloji bilimi ve Türkiye’deki gelişimi. İçinde M. D. Karacoşkun, Din psikolojisi el kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• KAVUN, Y. (2016). Ergenlerde dindarlık ve insani değerler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• KAYA, M., & KÜÇÜK, N. (2017). İbadetler ile hayatın anlamı ve psikolojik iyi olma arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (42), 17-43.
• KAYA, Z., & CANDEĞER, H. (2019). Farklı lise türlerine devam eden öğrencilerin öznel iyi oluş düzeylerinin demografik değişkenlere göre karşılaştırılması. Program adı: 21. Uluslararası Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi.
• KAYIKLIK, H. (2006). Bireysel dindarlığın boyutları ve inanç-davranış etkileşimi. İslâmî Araştırmalar Dergisi, 19(3), 491-499.
• KIZILGEÇİT, M. (2011). Yalnızlık, umutsuzluk ve dindarlık ilişkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• KOENIG, H. G., & LARSON, D. B. (2001). Religion and mental health: Evidence for an association. International Review of Psychiatry, 13(2), 67-78.
• KÖSE, A., & AYTEN, A. (2015). Din psikolojisi. (5. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• KULA, N. (2001). Kimlik ve din. İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• KULA, N. (2014). Kur’an-ı Kerim’deki mümin tiplemeleri çerçevesinde islami dindarlık ölçeği oluşturma üzerine teorik yaklaşım. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 219-252.
• KÜÇÜ, E. (2018). Lise öğrencilerinde mükemmeliyetçilik, ihtiyaç doyumu ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• KÜÇÜK, M. (2020). Yetişkinlerin öz şefkat, bağlanma stilleri ve psikolojik iyi oluş özelliklerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• LAURENCELLE, R. M., ABELL, S. C., & SCHWARTZ, D. J. (2002). The relation between ıntrinsic religious faith and psychological well-being. The International Journal for the Psychology of Religion, 12(2), 109-123.
• MCCULLUOUGH, M. E., & SNYDER, C. R. (2000). A positive psychology fields of dreams: If you build it, they will come. Journal of Social And Clinical Psychology, 19(1).
• ONAY, A. (2004). Dindarlık, etkileşim ve değişim. (1. Baskı). İstanbul: DEM Yayınları.
• ÖZTÜRK, Y. (2017). Ergenlerde dindarlık ile öznel iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi (Çarşamba örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• PANDYA, S. P. (2017). Spirituality, happiness, and psychological well-being in 13-to 15-year olds. Journal of Pastoral Care ve Counseling, 71(1), 12-26.
• PEKER, H. (2012). Kur’an’a göre dindarlığın boyutları. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(2), 41-49.
• PEKER, H. (2014). Din psikolojisi. (11. Baskı). Çamlıca Yayınları.
• RYAN, R. M., & DECİ, E. L. (2001). On Happiness and Human Potentials: A Review of Research on Hedonic and Eudaimonic Well-Being. Annual Review of Psychology, 52(1). https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.141
• RYFF, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069-1081.
• SAĞIR, R. (2019). Ergenlerde Dindarlık, Öz Denetim ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi (Yüksek Lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• SANTROCK, J. W. (2020). Ergenlik (14. Basımdan Çeviri; D. M. Siyez, Ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• SATAN, A. A. (2014). Dini inanç ve bilişsel esneklik düzeylerinin öznel iyi oluş düzeyine olan etkisi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(7), 56-74.
• SILVA, R. A., HORTA, B. L., PONTES, L. M., FARIA, A. D., SOUZA, L. D. M., CRUZEIRO, A. L. S., & PINHEIRO, R. T. (2007). Psychological well-being and adolescence: Associated factors. Cadernos De Saúde Pública, 23(5), 113-118.
• SMITH, P. K. (2017). Ergenlik. (1. Basım; Ç. Öztek, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• SÖZER, Ö. T. (2017). Üniversite öğrencilerinde kimlik duygusu, dini yönelim ve psikolojik iyi oluş. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• ŞAHİ̇N, A. (2007). Ergenlerde Dindarlık ve Benlik: Dindarlığın Ergen Benliğine Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Konya: Adal Ofset Yay.
• TANRIVERDİ̇, H. (2018). Din-kültür ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8(3), 595-601.
• TAPLAMACIOĞLU, M. (1963). Din sosyolojisi. (2. Baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay.
• TELEF, B. B. (2013). Psikolojik iyi oluş ölçeği (PİOO): Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. University Journal of Education Hacettepe, 28(3), 374-384.
• TEMEL, F., & Aksoy, A. B. (2016). Ergen ve gelişimi. (4. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• TUZGÖL DOST, M. (2007). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunun bazı değişkenlere göre incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(22), 132-143.
• TÜMER, G. (2024). Din. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi. (https://islamansiklopedisi.org.tr/din#1).
• ULU, M. (2018). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin psikolojik iyi oluşları ile değer yönelimleri arasındaki ilişki. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(37), 183-215.
• UYSAL, V. (1996). Din psikoloisi açısından dinî tutum, davranış ve şahsiyet özellikleri. İstanbul: İFAV Yayınları.
• UYSAL, V. (2006). Geleneksel- çağdaşlık bağlamında Türkiye’de dindarlık ve kadın. İstanbul: DEM Yayınları.
• WATERMAN, A. S. (1993). Two conceptions of happiness: Contrasts of personal expressiveness (eudaimonia) and hedonic enjoyment. Journal of Personality and Social Psychology, 64(4), 678-691.
• YAVUZER, H. (2016). Çocuk psikolojisi. (39. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• YÜKSEL, A. Ş. (2013). Dini gelişim. İçinde Din psikolojisi. (2 .Baskı, ss. 112-126). Grafiker Yayınları.