Gazalî Düşüncesinde Nominalizm ve Eşyanın Hakikatı Sorunu

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 1, 85 - 98, 14.06.2013

İsmail Hanoğlu

Öz

Kavram problemi, ortaçağ düşüncesinde yoğun biçimde tartışıldı. Gazalî, ünlü kitabıTehafütü'l-Felasife'de (Filozofların Tutarsızlığı), bu problemi, metafiziksel konularda İslamfilozofl arı Farabi ve İbn Sina'nın epistemolojik çıkarımlarını eleştirmek için müzakereeder. Gazalî'ye göre, filozofl arın ileri sürdükleri kavramlar, zihin tarafından üretilmiştir. Bu kavramların gerçek dünyada her hangi bir gerçekliği yoktur. Bu kanaatten hareket edenGazalî, epistemolojik kesinliğin akıl ile elde edilemeyeceğini önerir. Gazalî düşüncesinde,aklın yerine, huzuri bilgi (Tanrı'dan gelen manevi bilgi) gerçekliği elde etmek için alternatif yol olur. İbn Rüşd, ünlü kitabı Tehafütü't-Tehafüt (Tutarsızlığın Tutarsızlığı)'de Gazalî'nin bu eleştirilerine cevap verir. İbn Rüşd'e göre, zihindeki kavramlar, özellikle,zorunluluk, imkan ve yokluk gibi apriori kavramlar, zihnin ürünleri değildir. Bu kavramlarzihnin ürünleri olsaydı, doğru ile kurgu arasında her hangi bir ayrım yapamazdık. Öyle görünüyor ki, Gazalî, bu eleştiri ile kavram felsefesinde nominalizme varır.

Anahtar Kelimeler

Kavram, Zihin, Doğruluk, Kurgu, Huzuri bilgi, Epistemoloji, Nominalizm, Kesinlik

Kaynakça

• Ajdukiewicz, Kazimierz (tsz), Problems and Th eories of Philosophy, trans. Henryk Skolimowski and Anthony
• Quinton, Cambridge University Press.
• Aristoteles, (1996), Metafizik, çev. A. Arslan, Sosyal Yay, İstanbul.
• Birand, Kamiran, (2001).İlk Çağ Felsefesi Tarihi, Ankara Üni. İlahiyat Fak. Yay., Ankara.
• el-Cürcanî, Seyyid Şerîf, (1300h), Kitabu't-Ta'rîfat, Kostantiniyye.
• Çotuksöken, Betül, vd. (tsz), Metinlerle Ortaçağda Felsefe, BilgeSu Yay. Ankara.
• Descartes, (1997), Felsefenin İlkeleri, çev. Mehmet Karasan, MEB. Yay. İstanbul.
• Fahri, Macit, (2008), İslam Felsefesi Kelamı ve Tasavvufuna Giriş, çev. Şahin Filiz, İnsan Yay. İstanbul.
• Foucault, Mıchel, (2004), Felsefe Sahnesi (Seçme Yazılar-5-), çev. Işık Ergüden, Ayrıntı Yay. İstanbul.
• el-Gazalî, Ebû Hamid, (1998), el-Munkızu mine'd-Dalal (Dalalett en Hidayete), çev. Y. Pakiş, Umran Yay. İstanbul.
• --------------, (2002), Filozofl arın Tutarsızlığı (Tehafütü'l-Felasife), çev. Bekir Sadak, Ahsen Yay. İstanbul.
• Held, Klaus, (2004), “Edmund Husserl- Transandantal Olgusalcılık: Kanıt ve Sorumluluk”, 20.Yüzyıl Filozofl arı,
• haz. Margot Fleıscher, çev. Akın Kanat, İlya İzmir Yay. İzmir.
• İbn Sîna, Eş-Şeyhu'r-Reîs el-Huseyn Ebû Alî, (2005), Metafizik II, çev. E. Demirli-Ö. Türker, Litera Yay. İstanbul.
• ------------, (tsz) et-Ta'lîkat, tahk. Abdurrahman Bedevî.
• İbn Rüşd, (tsz), Tehafütü't-Tehafüt, tahk. Süleyman Dünya, Daru'l-Mearif, Kahire.
• Jaspers, Karl, (2005), Descartes ve Felsefe, çev. Akın Kanat, İlya Yay. İzmir.
• Janet, Paul, vd. (1978), Metalib ve Mezahib, çev. Elmalılı Hamdi Yazır, Eser Neşriyat ve Dağıtım, İstanbul.
• Kant, Immanuel, (1993), Arı Usun Eleştirisi, çev. A.Yardımlı, İdea Yay. İstanbul.
• Kindi, (ts), Felsefî Risaleler, çev. Mahmut Kaya, İz Yay. İstanbul.
• Liddel and Scott , (1888), Greek-English Lexicon, Clarendon Press, Oxford.
• Maggee, Bryan, (1979), “W.v.O. Quine ile Söyleşi”, Yeni Düşün Adamları, haz. Mete Tunçay, MEB. Yay. İstanbul.
• Mühlhölzer, Felix, (2004), “W.V.O.Quine-Felsefe ile Doğa Bilimleri Arasındaki Ortaklık”, 20.Yüzyıl Filozofl arı,
• haz. Margot Fleıscher, çev. Akın Kanat, İlya İzmir Yay., İzmir.
• Ockham, William, (2007), “Commentary on the sentences (Ordinatio)”, Medieval Philosophy – Essential Readings
• with Commentary- ed. Gyla Klima with Fritz Allhoff and Anand Jayprakash Vaidya, Blackwell Publishing.
• ---------------------, (2007), “Summa Logicae, Part I”, Medieval Philosophy – Essential Readings with Commentaryed.
• Gyla Klima with Fritz Allhoff and Anand Jayprakash Vaidya, Blackwell Publishing.
• Öner, Necati, (1999), Felsefe Yolunda Düşünceler, Akçağ Yay. Ankara.
• Özlem, Doğan, (1999), Mantık, İnkılap Yay. İstanbul.
• Peters, Francis, E. (2004), Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, çev. Hakkı Hünler, Paradigma Yay. İstanbul.
• Price, Joan A. (2008), Medieval and Modern Philosophy, Chelsea House Publishers, New York.
• Rahman, Fazlur, (2006), İslam'da İhya ve Reform, çev. Fehrullah Terkan, Ankara Okulu Yay. Ankara.
• Ross, David, (2002), Aristoteles, çev. Ahmet Arslan ve diğerleri, Kabalcı Yay. İstanbul.
• Rosenthal, Franz, (2004), Bilginin Zaferi- İslam Düşüncesinde Bilgi Kavramı-, çev. Lami Güngören, Da Yay. İstanbul.
• Schmitt , Frederick, F. (tsz), “Truth: An Introduction”, Th eories of Truth, edit. Frederick F. Schmitt , Blackwell
• Publishing.
• Weischedel, Wilhelm, (2009), Felsefenin Arka Merdiveni, çev. S. Umran, İz Yay. İstanbul.
• Zeller, Eduard, (2008), Grek Felsefesi Tarihi, çev. Ahmet Aydoğan, Say Yay. İstanbul.