Yeni Toplumsal Hareketler ve Gezi Parkı Direnişi

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 1, 23 - 58, 23.10.2014

Vehbi Bayhan

https://doi.org/10.20493/bt.15516

Cited By: 13

Öz

Küresel neoliberalizmin içine girdiği ekonomik kriz, yeni toplumsal
hareketlere neden olmaktadır. ABD, İngiltere, İspanya, Yunanistan’da
yaşanan eylemler ile Arap Baharı adı verilen isyanlar ve Haziran 2013’teki İstanbul Taksim Gezi Parkı Direnişi yeni toplumsal hareketlere örnek teşkil etmektedir. Yeni toplumsal hareketlerin özünde sosyal ve kültürel kimlik talepleri yer almaktadır. Gazi parkı direnişi, başlangıçta parktaki ağaçların kesilip AVM yapılmasına karşı çevreci bir eylem olarak başlamıştır. Ancak, daha sonra hükümete muhalif bütün legal ve illegal grupların birlikte hükümeti istifaya zorlayan devrim hareketine dönüşmüştür. İstanbul’da başlayan isyan hareketi Türkiye’nin çoğu şehirlerine sıçramıştır. Masum
gerekçelerle başlayan Gezi Parkı Direnişi, şiddet eylemleri ile terörize
edilmiştir. Gezi Parkı eylemleri şu şekillerde okunabilir: ı. 1980 askeri
darbesinden sonra apolitik olarak damgalanan gençlik, Gezi Parkı
eylemlerindeki rolleriyle Y kuşağı olarak kutsanmış ve methiyeler yazılmıştır. ıı. Eylemlerin, hükümetin 11 yıldır uyguladığı kalkınma temelli neoliberal uygulamalara bir itiraz olduğu ifade edilmiştir. ııı. Direniş, özellikle 11 yıldır iktidarda olan Başbakanı hedef alan ve iktidarı düşürme eylemlerine dönüşmüştür. ıv. Başbakan, eylemleri Türkiye’nin kalkınmasını istemeyen dış ve iç güçlerin organize ettiği komplo teorisiyle okumuştur. v. Sosyalist ideolojiye sahip olanlar Gezi Parkıdirenişini “Taksim Komünü” olarak adlandırarak heyecanlanmışlardır. vı. Arap Baharı isyanlarında olduğu gibi Gezi Parkı eylemlerinde de sosyal medya ve internet temel iletişim aracı olmuştur. Tıpkı 1968 yılındaki gençlik eylemleri gibi Haziran 2013’de yaşanan Gezi Parkı Direnişi de diğer ülkelerdeki toplumsal hareketlerin taklididir. Nasıl 68 eylemleri romantik idiyse, 2013 Gezi Parkı eylemleri de romantiktir. Bu bağlamda, isyan bulaşıcıdır. Ancak, romantik de olsa Gezi Parkı direnişi, seçimle düşürülemeyen iktidara karşı olanların kin ve nefretlerinin dışa vurumudur. Bu durum toplumda zımni olan “biz” ve “öteki” ayrımlaşmasını gün yüzüne çıkarmıştır. Bu durum da, birbirine güvenmeyen ve kuşkuyla yaklaşan “Paranoid-Şizoid Toplum” yapısını üretmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yeni toplumsal hareketler, Gezi Parkı direnişi, neoliberalizmin krizi, Paranoid-Şizoid Toplum

Kaynakça

• Alpuncu, Baran (2013): “Gezi Parkını Nasıl Okumalı?”, Radikal Kitap,
• 06.2013.
• Bayhan, Vehbi (2012): “İngiliz Baharı mı? Ağustos 2011’de İngiltere’de
• Yaşanan Ayaklanmaların Sosyolojik Nedenleri”, Sosyoloji Konferansları,
• Sayı:46, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayını, İstanbul.
• Bayhan, Vehbi (1997): Üniversite Gençliğinde Anomi ve Yabancılaşma,
• Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
• Castells, Manuel (2006): Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür,
• Cilt Kimliğin Gücü, (Çeviren: Ebru Kılıç), İstanbul Bilgi Üniversitesi
• Yayınları, İstanbul.
• Chomsky, Noam (2013): Occupy / İşgal Et, (Çevriren: Osman Akınhay),
• Agora Kitaplığı, İstanbul.
• Çayır, Kenan (1999) :“Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal
• Hareketler”,
• (Derleyen: Kenan Çayır), Yeni Sosyal Hareketler, Teorik Açılımlar, Kaknüs
• Yayınları, İstanbul, 1999.
• Çopuroğlu Y. Cemalettin ve Beyzade Nadir Çetin (2010): “Yeni Sosyal
• Hareketler Paradigması Bağlamında Türkiye’deki Küreselleşme Karşıtı
• Grupların Birbirleriyle ve Dünyadaki Karşıtlarla Karşılaştırılması”,
• Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt: 13 Sayı: 1, Bahar, Ankara.
• GazeteA24.com, 19.06.2013, http://www.gazetea24.com/haber/duran-adam-
• otpora-mi-calisiyor-otpor-nedir-otpor-belgeseli-izle_23472622.
• html.
• Gençer, Okan (2013): “198 Pasif Direniş Yöntemi ve Gene Sharp”, 15-06-2013, http://
• www.yazete.com/genc-kalemler/okan-gencer/198-pasif-direnis-yontemi/2301/
• Göle, Nilüfer (2013): “Yer Sofrası ve Sınır İhlalleri”, T24, 15-07-2013,
• http://t24.com.tr/yazi/yer-sofrasi-ve-sinir-ihlalleri/7056
• Göle, Nilüfer (2013a): “Gezi: Bir Kamusal Meydan Hareketinin Anatomisi”,
• T24, 06-06-2013, http://t24.com.tr/yazi/gezi-bir-kamusal-meydan-
• hareketinin-anatomisi/6824
• Gürakar, Tolga (2014): “Bir Direniş Oyunu: Gezi’yi Bourdieu Üzerinden
• Okumak”, Sosyologca, Sayı:7, Ocak- Haziran 2014, İstanbul.
• Hanioğlu, Şükrü (2013a): “Siyaset Nefretinin Siyasallaşması”, Sabah Gazetesi,
• Haziran 2013.
• Hanioğlu, Şükrü (2013b): “Siyaset ve Kültürel Çatışma”, Sabah Gazetesi,
• Temmuz 2013.
• Hardt, Michael &Negri, Antonio (2012): Duyuru, (Çev: Abdullah Yılmaz),
• Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Işık, Gülcan (2013): “ Yeni Toplumsal Hareketler ve Sanal Gerçeklik Boyutunda
• Gezi Parkı Eylemleri”, Selçuk İletişim, Journal Of Selcuk-
• Communication, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik
• Dergisi Cilt 8, Sayı 1, Temmuz 2013, Konya.
• Kahraman, Hasan Bülent (2013): “Mizah mı Şiir mi?”, Sabah Gazetesi,
• Temmuz 2013.
• Macionis, John J. (2012): Sosyoloji, (Çeviri editörü: Vildan Akan), Nobel
• Yayınları, Ankara.
• Melucci, Alberto(1999): “Çağdaş Hareketlerin Sembolik Meydan Okuması”,
• (Der: Kenan Çayır), Yeni Sosyal Hareketler, Teorik Açılımlar,
• Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• Oran, Baskın (2013): “Taksim-Gezi’nin Üç Halkası ve AKP”, Radikal
• İki, 14-07-2013.
• Öğün, Süleyman Seyfi (2013a): “Daha İyi Bir Dünya ve Taksim-Gezi…”,
• Yeni Şafak Gazetesi, 13-06-2013.
• Öğün, Süleyman Seyfi (2013b): “Çarşı Çarşıya Karşı…”, Yeni Şafak Gazetesi,
• -07-2013.
• Sarıbay, Ali Yaşar (2013): “Demokrasinin Yalnız Kalabalıkları”, #Diren
• Sosyoloji, (Editör: Ekrem Saltık), Kaldırım Yayınları, İstanbul.
• Stein, JoelandJoshSanburn (2013): “The New Greatest Generation”, Time
• , 5/20/2013, Vol. 181 Issue 19, p26-33.
• Şentürk, Ünal (2006) : “Küresel Yeni Sosyal Hareketler ve Savaş Karşıtlığı”,
• Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2006,Cilt
• : 30, No:1 31-46.
• Touraine, Alain(1999): “Toplumdan Toplumsal Harekete”, (Der: Kenan
• Çayır), Yeni Sosyal Hareketler, Teorik Açılımlar, Kaknüs Yayınları,
• İstanbul.
• Türköne, Mümtaz’er (2013): “Yeni Toplumsal Hareketler”, Zaman Gazetesi,
• Ağustos 2013.
• Uysal, Ahmet (2013): “Teori ve Pratik Arasında Gezi Protestoları, Bir
• Toplumsal Hareket midir?”, ”, #Diren Sosyoloji, (Editör: Ekrem Saltık),
• Kaldırım Yayınları, İstanbul.
• Zizek, Slavoj (2013): “Cennette Sıkıntı”, Rad ikal Gazetesi, 26-06-2013.