Türkiye’de Demokrasinin Gelişim Süreci Bakımından Dönemsel Kritiği

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 121 - 156, 29.06.2019

Hasan Çimen , Selahaddin Bakan

https://doi.org/10.20493/birtop.541803

Cited By: 3

Öz

          Osmanlı
coğrafyasında kurulan Türkiye Cumhuriyeti, monarşili rejim ve egemenlik
anlayışından, Cumhuriyet rejimi ve halk egemenliği temelinde kurulmuştur.
Kuşkusuz bu durum önemli bir demokratik dönüşüm olup bunda Osmanlı son döneminde
başlayan Batılılaşma hareketleri ve meşrutiyet süreçleri önemli rol oynamıştır.
Ancak tek parti döneminin Batılılaşma ve toplumu dönüştürme amaçlı baskıcı
uygulamaları, Cumhuriyet rejimini demokrasiyle taçlandıramamıştır. İkinci Dünya
Savaşı sonrasında, daha çok dış etkenler neticesinde çok partili sisteme
geçilmiş zira 1950’de iktidarın demokratik yöntemlerle el değiştirmesi, Türk demokrasisi
açısından dönüm noktasını teşkil etmiştir. Askeri müdahaleyle başlayan 1960-80
arası dönem, iç siyasi çatışmaların,  askeri vesayetin güçlendiği, önceden kazanılan
demokratik değerlerin ve birikimlerin kaybedildiği dönemdir. Türk siyasetinde
12 Eylül askeri darbesi, siyaset alanını tamamen daraltırken vesayet alanını pekiştirmiştir

Anahtar Kelimeler

askeri vesayet, siyasetin kısırdöngüsü, demokratik dönüşüm

Kaynakça

• KAYNAKÇAACEMOĞLU Daron ve ROBİNSON A. James (2014). Ulusların Düşüşü: Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri, Çev. F. Rasim Veziroğlu, Doğan Kitap Y. İstanbul.AHMAD, Feroz (1999). Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çev.Y. Alogan, Kaynak Y. İstanbul.AHMAD, Feroz (2010a). İttihat ve Terakki:1908-1914, Çev. N. Yavuz, Kaynak Y. İstanbul. AHMAD, Feroz (2010b). Demokrasi Sürecinde Türkiye:1945-1980, Çev. A. Fethi,4.Bsm, Hil Y. İstanbul. AKŞİN, Sina (2004). Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi, 5.Bsm, İmaj Y. Ankara.AKYOL, Taha, “Yeniden reform dönemi mi” Hürriyet, 1 Eylül 2018.ATAMAN, Muhittin (2014), “1983-1991 Döneminde İç Politika: Özal’lı Yıllar” Osmanlı’dan İkibinli Yıllara Türkiye’nin Politik Tarihi: İç ve Dış Politika, (Ed). A.Çaylak ve diğ, 5. Bsm, Savaş Y. Ankara.AYDEMİR, Ş. Süreyya (2000). İkinci Adam:1938-1950, C.2, Remzi Kitabevi, İstanbul.AYDEMİR, Ş. Süreyya (2006). Tek Adam: Mustafa Kemal 1881-1919,C.1, Remzi Kitabevi.BAKAN, Selahaddin, ÖZDEMİR, Hakan, “Türkiye’de 1946-1960 Dönemi İktidar-Muhalefet İlişkileri: Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Demokrat Parti (DP)’ye Karşı”, C.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, 14/1, 2013, ss.373-397.BALCI, Ali (2013). Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler, Uygulamalar, Etkileşim Y. BELGE, Murat (2009). “Türkiye’de Siyasi Düşüncenin Ana Çizgileri”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Dönemler ve Zihniyetler, 1.Bsm. Ed. T.Bora, M.Gültekingil, İletişim Y. İstanbul.BERKES, Niyazi (2008). Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Y. N.1713.BİLGİN, Vedat (2007). Türkiye’de Değişimin Dinamikleri, Lotus Y. Ankara.BİRAND, M. Ali, Yalçın, Soner (2001). The Özal, Doğan Kitapçılık, İstanbul. CAN, Osman (2012), Yol Ayrımında: Statükodan Önce Son Çıkış,Timaş, Y. İstanbul ÇELİK, Hüseyin (2002). Türkiye’de Değişim Demokrasi ve Aydınlar, Ufuk Y. İstanbul.ÇINAR, Menderes (2009). “Merkezsiz Siyaset Siyasetsiz Merkez”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Dönemler ve Zihniyetler, Ed. T. Bora, M. Gültekingil, İletişim Y.ÇİĞDEM, Ahmet (2003). Aydınlanma Düşüncesi, 4. Bsm. Ağaç Y. İstanbul.DAĞI, D. İhsan (2001). “Avrupa Birliği ve Türkiye: Batılılaşmanın Neresindeyiz”, Türkiye’nin Dış Politika Gündemi: Kimlik, Demokrasi, Güvenlik, Der. Ş. Çalış vd, Liberte Y. Ankara. DAĞI, D. İhsan (2010). “Adalet ve Kalkınma Partisi: Güvenlik ve Meşruiyet Arayışında Kimlik, Siyaset ve İnsan Hakları Söylemi”, AK Parti: Toplumsal Değişimin Yeni Aktörleri, Ed. H.Yavuz, Kitap Yayınevi, İstanbul.DAHL A. Robert (2001). Demokrasi Üstüne, Çev. B. Kadıoğlu, Phoenix Y. Ankara.DEMİREL, Ahmet (2002). “İsmet İnönü”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, 2.Bsm. Ed. A. İnsel, İletişim Y. İstanbul.DUMAN M. Zeki, “Türkiye’de Burjuva Sınıfının Sosyal Profili”, Sosyoekonomi, 5 (5), 2007, ss. 34-47.DURSUN, Davut (2000), Ertesi Gün-Demokrasi Krizlerinde Basın ve Aydınlar-27 Mayıs-12 Mart-12 Eylül, İşaret Y. Ankara.DURSUN, Davut (2004). “Muhafazakârlık ve Türk Muhafazakarlığının Sorun Alanları”, Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu (UMDS), Camev Y. Ankara. DURSUN, Davut (2007). “Türkiye’nin Dönüşüm Süreci, Dinamikleri ve Genel Özellikleri”, Dönüşüm Sürecindeki Türkiye: Aktörler Alanlar, Sorunlar, Ed. D. Dursun, B. Duran, H. Al, Alfa Y. İstanbul.EMİROĞLU Akif (2006). Toplumbilimsel Siyasal Sosyolojiye Giriş, Ekin Kitap, Ankara. EMİROĞLU, Kudret (2015), Kısa Osmanlı-Türkiye Tarihi: Padişahlık Kültürü ve Demokrasi Ülküsü, İletişim Y. İstanbul. ERDEM, Tevfik (2006). Feodaliteden Küreselleşmeye Temel Kavram ve Süreçler, Lotus Y. ERDOĞAN, Mustafa (1995). Demokrasi, Laiklik Resmi İdeoloji, Siyasal Y. Ankara. ERDOĞAN, Mustafa (2003). Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset, Liberte Y. Ankara.ERDOĞAN, Mustafa (2016). “Türk Politikasında Bir Reformist: Turgut Özal”, Özal’lı Yıllar: Siyaset, İktisat Zihniyet, Ed. İ. Sezal-İ. Dağı, Beta Y. İstanbul. ERDOĞAN, R. Tayyip (2013). “Önsöz”, Sessiz Devrim: Türkiye’nin Demokratik Değişim ve Dönüşüm Envanteri 2002-2012, KDGM Y. N.4. Ankara.ERKAN, Hüsnü (1990), “Türkiye’de Demokrasinin Ekonomik Temelleri”, Türk Demokrasi Vakfı (TDV), (Haz) H. Erkan, Dokuz Eylül Üniv. Atatürk İlke ve İnkılap Tarihi Enst. Y.EROĞUL, Cem (2003). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, 4.Bsm. İmge Y. Ankara. FİNDLEY, Carter (2012). Modern Türkiye Tarihi, Çev. G. Ayas, 2. Bsm. Timaş Y. İstanbul. GÖKTEPE, Cihat (2014). “Türkiye’de İç ve Dış Siyasi Gelişmeler: 1950-1965”, İç ve Dış Gelişmelerle Türkiye’nin Demokrasi Tarihi:1946-2012, (Ed). T.Ünlü Bilgiç-C. Göktepe, Ufuk Y. İstanbul.GÖLE, Nilüfer (1993). Modern Mahrem, Metis Y. İstanbul.GÖZEN Ramazan (2006). “Türk Dış Politikasında Vizyon ve Revizyon”, Doğu’dan Batı’ya Dış Politika: Ak Partili Yıllar, (Der). Z. Dağı, Orion Y. Ankara.GÜNER, Engin (2003). Özal’lı Yıllarım, 2. Bsm. Babıali Kültür Y. İstanbul.GÜRBEY, Gülistan (2016). “Özal’ın Dış Politika Anlayışı”, Özal’lı Yıllar: Siyaset, İktisat Zihniyet, (Ed). İ. Sezal-İ. Dağı, Beta Y. İstanbul.HEPER, Metin (1974). Bürokratik Yönetim Geleneği: Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyetinde Gelişimi ve Niteliği, ODTÜ İdari Bilimler Fakültesi Y. N.23. HEPER, Metin (2011). Türkiye’nin Siyasal Hayatı: Tarihsel, Kuramsal ve Karşılaştırmalı Açıdan, (Çev). K. Göksel, Doğan Egmont Y. İstanbul.HEPER Metin (2012).Türkiye’de Devlet Geleneği, (Çev) N.Soyarık, Doğu-Batı Y. Ankara.İNALCIK, Halil (2013). Osmanlı ve Modern Türkiye, Timaş Y. İstanbul.
• İNAT Kemal, DURAN, Burhanettin, (2006). “AKP Dış Politikası: Teori ve Uygulama”, Doğudan Batıya Dış Politika: AK Partili Yıllar, (Der). Z. Dağı, Orion Y. Ankara. KAHRAMAN H. Bülent (2008). Türk Siyasetinin Yapısal Analizi: Kavramlar Kuramlar Kurumlar, İdil Matbaacılık, İstanbul.KALAYCIOĞLU, Ersin (2009). “Türkiye’de Politik Rejimin Evrimi ve Yasama Sistemi”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Ed. E. Kalaycıoğlu, A.Yaşar Sarıbay, Dora Y. İstanbul. KALAYCIOĞLU, Ersin ve SARIBAY, A. Yaşar (2009). “Tanzimat: Modernleşme Arayışı ve Politik Değişme”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Ed. E. Kalaycıoğlu, A.Yaşar Sarıbay, Dora Yayıncılık, İstanbul. Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı (KDGM) (2013). Sessiz Devrim: Türkiye’nin Demokratik Değişim ve Dönüşüm Envanteri 2002-2012, Yayın No.4.KANT, İmmanuel (2004).Yaşamın Anlamı, Çev. G. Uyanık, A. Sarı, Birey Y. İstanbul.KARADAĞ, Ahmet ve AKBAŞ, Zafer, “Kurumsal Güvencelerin İşlevsizlik Kavşağındaki Demokrasi: Türkiye”, M.K.Ü. S.B.E Dergisi,6/11, 2009, ss.162-188.KARPAT, H. Kemal (2006). Osmanlı’da Değişim Modernleşme ve Uluslaşma, Çev. D. Özdemir, İmge Y. Ankara.KARPAT, H. Kemal (2014). Kısa Türkiye Tarihi:1800-2012, 4. Bsm. Timaş Y. İstanbul.KEYDER, Çağlar (1995). “Kimlik Bunalımı Aydınlar ve Devlet”, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, (Ed). S. Şen, Bağlam Y. İstanbul.KEYMAN, E. Fuat (2002). “Globalleşme Söylemleri, Özgürlük Sorunsalı ve Türkiye”, Liberalizm Devlet ve Hegemonya, Der. F. Keyman, Everest Y. İstanbul. KOCABAŞ Süleyman (2016). 29 Mayıs 1876 Darbesinden 15 Temmuz 2016 Darbesine Darbelerin Zararları ve Darbeler Tarihimiz:1876-2016, Mutlu Y. İstanbul.KOÇAK, Cemil (2008). “Siyasal Tarih:1923-1950”, Türkiye Tarihi IV, 4. Cilt, Ed. S. Akşin, Cem Y. İstanbul.KONA, G. Gamze (2005). Batı’da Aydınlanma, Doğu’da Batılılaşma, Okumuş Adam Y.KONGAR Emre (2005). 21. Yüzyılda Türkiye: İki Binli Yıllarda Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, 36. Bsm. Remzi Kitabevi, İstanbul.KÖKER Levent (2008). Demokrasi, Eleştiri ve Türkiye, Dipnot Y. Ankara.KURTOĞLU, Zerrin (2004). “Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Siyaset: Pozitivist Yönetim İdeolojisinin İslam’ın Siyasallaşmasına Katkısı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, (Ed). T. Bora, M.Gültekingil, İletişim Y. İstanbul.MAHÇUPYAN, Etyen (2008). Batı’yı Anlamak: Zihniyet Değişim Kriz, İletişim Y. İstanbul.MAHÇUPYAN Etyen (2015). Türkiye’yi Anlamak:Zihniyet, Değişim, Kriz, Profil,Y. İstanbul.MOORE Barrington (2012). Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri, Çev. Ş.Tekeli, A. Şenel, 3. Bsk. İmge Kitabevi, Ankara. MÜFTÜOĞLU, İsmail (2010). Belgeler Konuşuyor:Milli Görüşte Kırılma, 3. Bsm, Alioğlu Y. İstanbul.NEBATİ, Nureddin (2014), Milli Görüş’ten Muhafazakâr Demokrasiye, Alfa Y. İstanbul. OĞUZLU, Tarık (2014). “Türk İç ve Dış Siyasetinde Devrimsel Yıllar: 2002-2012”, İç ve Dış Gelişmelerle Türkiye’nin Demokrasi Tarihi:1946-2012, Ed. T.Ü. Bilgiç, C. Göktepe, Ufuk Y. İstanbul.ORAN Baskın (2004). “Dönemin Bilançosu”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular Belgeler Yorumlar, (Ed) B. Oran, C.2, İletişim Y. İstanbul.ÖĞÜN, S. Süleyman (2004). Türk Politik Kültürü, 2. Bsm, Alfa Y. İstanbul.ÖYMEN, Onur (2011). Demokrasiden Diktatörlüğe: İktidar Uğruna Demokrasiyi Feda Edenler, 3. Bsk. Remzi Kitabevi, İstanbul.ÖZBUDUN, Ergun (1990). “Türkiye’de Siyasal Kültür ve Demokrasi”, Türk Demokrasi Vakfı (TDV), (Haz) H. Erkan, Dokuz Eylül Üniv. Atatürk İlke ve İnkılap Tarihi Ens.Y. ÖZBUDUN, Ergun, “Türk Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi”, Ankara Üniv. SBF Dergisi, 62/3, 2007, ss.257-268. ÖZBUDUN, Ergun (2011). Otoriter Rejimler, Seçimsel Demokrasiler ve Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi Y. Nu.336, İstanbul. ÖZÇELİK, Ayfer (2007). “1960’tan Günümüze Türk Siyasal Hayatı”, Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, (Ed). S. İnan, E. Haytoğlu, Anı Y. İstanbul.ÖZEN, Hayriye (2011), “Turgut Özal”, Türkiye’de Siyasal Liderlik: Dönemler Özellikler ve Karşılaştırmalar Menderes,Demirel,Erdoğan Örnekleri, Der. E.Toros, Atılım Ünv.Y. PAKDEMİRLİ, Ekrem (2013). Özal’ın Mirası, Ufuk. İstanbul.PARSONS, Talcott (2005), “Entelektüel: Sosyal Bir Rol Kategorisi”, Entelektüel ve İktidar, Ed. K. Çağan, Hece Y. Ankara.SAATÇİOĞLU Beken (2012). “Avrupa Birliği ve Demokratikleşme”, Avrupa Birliği: Tarihçe Teoriler, Kurumlar ve Politikalar, Ed. B. Akçal, İ. Göçmen, Seçkin Y. Ankara. SAK, Hüseyin (2016). “Webergil Karizmatik Otorite Tipolojisi Çerçevesinde Özal ve Türkiye Demokrasisi”, Özal’lı Yıllar: Siyaset, İktisat Zihniyet, Ed. İ. Sezal, İ.Dağı, Beta Y. SARIBAY, A. Yaşar (2012). Demokrasinin Sosyolojisi: Çoğunlukçuluk ve Çoğulculuk Arasında Türkiye, Timaş Y. İstanbul. SAYBAŞILI, Kemali (1995). “Münevver, Entelektüel Aydın”, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, Ed. S. Şen, Bağlam Y. İstanbul.SEYDİ, Süleyman (2014), “Türkiye’de Siyaset:1946-1950”, İç ve Dış Gelişmelerle Türkiye’nin Demokrasi Tarihi:1946-2012, (Ed). T.Ünlü Bilgiç, C. Göktepe, Ufuk Y. ŞAYLAN Gencay (2003). Değişim Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, 2.Bsm, İmge Y. ŞENŞEKERCİ, Erkan, “Avrupa’da Işıklar Yüzyılı ve Siyasetin Özerkleşmesi”, Uludağ Üniv. Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, IV, 2005, ss 9–26. TANÖR, Bülent (1986). İki Anayasa:1961-1982, Beta Y. İstanbul. TANÖR, Bülent (2011). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 20. Bsk,Yapı Kredi Y. İstanbul.T.C. 1982 Anayasası (2012). (Ed). C. Ülgen, Yayın No. 2718, Beta Basım A.Ş.TEMİZTÜRK, Hakan, “Türkiye’de Ordunun Siyasete Müdahale Geleneği ve Basın: 27 Nisan 2007 Muhtırasından Önce ve Sonra”, Erciyes Üniv. İletişim Fakültesi Dergisi, 1/1, 2009, ss.6-26.TİLLY, Charles (2005). Avrupa’da Devrimler:1492-1992, Çev. Ö. Arıkan, Mart Y. İstanbul.TİLLY Charles (2014). Demokrasi, Çev. Ebru Arıcan, Phoenix Y. Ankara.TOPRAK, Binnaz (2009). “Türkiye’de Dinin Denetim İşlevi”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Ed. E. Kalaycıoğlu, A.Y. Sarıbay, Dora Y. İstanbul.TUNCEL, Gökhan (2013). “Siyasal Partiler”, Osmanlı’dan Cumhuriyete Türkiye’de Siyasal Hayat, (Der). A.Karadağ, Orion Kitabevi, Ankara.TUNCEL, Gökhan ve BAKAN Selahaddin, “Türkiye’de Demokrasinin Aksak Ayağı: Muhalefet” , Jornal Of Yaşar University, 8/3, 2013, ss. 5343-5365.TUNÇAY, Mete (2010). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimin Kurulması:1923- 1931, 5. Bsk. Tarih Vakfı Yurt Y. İstanbul.TURAN, İlter (2009). “Türkiye’de Siyasal Kültürün Oluşumu”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Ed. E. Kalaycıoğlu, A.Yaşar Sarıbay, Dora Y. İstanbul.ULUÇ, A. Vahap, “Liberal-Muhafazakâr Siyaset ve Turgut Özal’ın Siyasi Düşüncesi”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 12/23, 2014, ss.107-140.UZGEL, İlhan, “Türk Dış Politikasında Sivilleşme ve Demokratikleşme Sorunları: Körfez Savaşı Örneği”, Ank. Üniv. SBF Dergisi, 53/1, 1998, ss.307-325. YAVUZ, M. Hakan (2008), Modernleşen Müslümanlar: Nurcular, Nakşiler, Milli Görüş ve Ak Parti, 2. Bsk, Kitap Y. İstanbul. ZÜRCHER E.Jan (1998), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Y. İstanbul.ZÜRCHER,E. Jan (2007), Cumhuriyetin ilk Yıllarında Siyaset ve Muhalefet: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (1924-1925), 2.Bsm, İletişim Y. İstanbul.