ORHAN VELİ’DE KLASİK ŞİİR GELENEĞİNİN İZLERİ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 47 - 79, 28.12.2023

Mehmet Akın

https://doi.org/10.20493/birtop.1401824

Öz

Yüzyıllarca etkisini sürdüren bir edebi gelenek zayıflasa da tamamen ortadan kaybolmaz. Divan şiiri de yaklaşık altı yüzyıl boyunca etkili olmuş böyle şiir geleneklerindendir. Türk edebiyatı Batı etkisine girdiğinde bile divan şiiri bir şekilde şairleri etkilemiştir. Hatta ona karşı en şiddetli hücumları yapanlarda da bu geleneğin tesirlerini görmek mümkündür. Divan şiiri Tanzimat Dönemi’nde yeniliği savunan aydınlar tarafından eleştiriye tabi tutulmuştur. Bu eleştiriler Servet-i Fünûn ve Fecr-i Ati Dönemi’nde de azalmakla birlikte devam etmiştir. Cumhuriyet Dönemi’nde ise 1930’da toplanan Türkçe ve Edebiyat Muallimleri Kongresi’nde divan edebiyatıyla ilgili eleştiriler yoğunlaşmıştır. Bu eleştiriler Orhan Veli’yle Garip Ön Sözü’nde bilinçli bir saldırıya dönüşmüştür. Orhan Veli’nin hedefinde sadece divan şiiri değil, bütün gelenek vardır. Böyle olduğu hâlde Orhan Veli özellikle sanat hayatının ilk dönemlerinde divan şiirinin tesirindedir. Garip şiiriyle birlikte bu etki zayıflamıştır. Fakat kendisi yazılarında ve demeçlerinde divan şiiriyle ilgili övgü dolu sözler kullanmıştır. Orhan Veli, bazı şiirlerinde aruz ölçüsü kullanmış, Ömer Hayyam ve Mevlana’dan rubailer çevirmiş, kendisi de rubai ve şarkılar yazmıştır. Bunun yanında şiirlerinde kullandığı telmihler ve terditler, ilk şiirlerinde mahlas kullanması, bazı şairlerin şiirlerine yazdığı tehziller (parodi) bakımından divan şiirine yaklaşır. Divan şiirindeki rindane tavra yer vermesiyle, yer yer Nedîm üslubunu anımsatan şiiriyle klasik çizgiyi yansıtır.

Anahtar Kelimeler

gelenek, divan şiiri, Orhan Veli

Kaynakça

• Akarsu, B. (1975). Felsefe Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksal, S. K. (1967). Orhan Veli İçin. Papirüs (Orhan Veli Özel Sayısı). (8), 21-22.
• Anday, M.C. (2011). Orhan Veli’nin Yonutu. Semih Gümüş (ed.), Orhan Veli Kanık (ss.381-386). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ataç, N. (2011). Orhan Veli, Semih Gümüş (ed.), Orhan Veli Kanık (ss.21-26). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bağcı, R. (2001). Orhan Veli ve Geleneksel Türk Şiiri, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (9), 237-254.
• Bezirci, A. (1967). İlk Şiirler. Papirüs (Orhan Veli Özel Sayısı), (8), 5-20.
• Caymaz, O. (2011). Üşüdüğümden Utanıyorum ya da Kanık’ın Daktilosu. Semih Gümüş (ed.), Orhan Veli Kanık (ss.249-266). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Enginün, İ. (2005). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. Dergâh Yayınları.
• Erbay, E. (1997). Eskiler ve Yeniler Tanzimat ve Servet-i Fünun Neslinin Divan Edebiyatına Bakışları. Akademik Araştırmalar.
• Ercilasun, B. (2004). Servet-i Fünun’da Edebi Tenkit. Akçağ Yayınları.
• Fişekçi, F. (2011). Çağdaş Türk Şiirinin Yenileşme Süreci İçinde Orhan Veli. Semih Gümüş (ed.), Orhan Veli Kanık (ss.111-126). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Fuat, M. (2011) Orhan Veli’de Halk Şiiri Edası. Semih Gümüş (ed.), Orhan Veli Kanık (ss.51-64). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp Alpaslan, G. (2007). Metinlerarası İlişkiler ve Gılgamış Destanının Çağdaş Yorumları. Multilingual Yayınları.
• Gölpınarlı A. (1945). Divan Edebiyatı Beyanındadır. Marmara Kitabevi.
• Günyol V. (2011). Orhan Veli. Semih Gümüş (ed.), Orhan Veli Kanık (ss.411-415). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kahraman, M. (2016). Divan Edebiyatı Tartışmalarının Hülâsa’sı. Türk Dili, 110 (779), 54-60.
• Kanık, O. V. (2003), Şairin İşi-Yazılar Öyküler. Konuşmalar, Yapı Kredi Yayınları.
• Kanık, O.V. (2004). Bütün Şiirleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Kaplan, M., Enginün, İ., & Emil, B. (1993). Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II. Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kaplan, M., Enginün, İ., & Emil, B. (1997). Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi IV. Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Karataş, T. (2016). 1930’lu Yılların Kültür Dünyasını Aralamak: Görüş Mecmuası. Erdem, (70), 43-62.
• Küçük, S. (2019). Bâkî Dîvânı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Macit, M. (2011). Gelenekten Geleceğe Modern Türk Şiirinde Geleneğin İzleri. Kapı Yayınları.
• Macit, M. (2006). Divan Edebiyatı Tartışmaları ve Gelenekten Yararlanma Sorunu. Eğitim, (77-78), 20-32.
• Mazıoğlu, H. (1957). Nedîm’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mazıoğlu, H. (1988). Nedîm. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Necatigil, B. (1983). Düzyazılar I Bile/Yazdı. Cem Yayınları.
• Nemutlu, Ö. (2009). Ahmet Hâşim Karşısında Orhan Veli. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, (1), 45-71 .
• Okay, O. (2013). Poetika Dersleri. Dergâh Yayınları.
• Oral, H., (2015). Bir Roman Kahramanı Orhan Veli. Yapı Kredi Yayınları.
• Özcan, T. (2004). Sultan Süleyman’dan Süleyman Efendi’ye İki Şiirin Metinler Arası İlişki Bağlamında Değerlendirilmesi. 14 (2), 129-138.
• Sazyek H. (1996). Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Garip Hareketi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Somuncu, S. (2016). Metinlerarasılık ve Şiirde Gelenek Açısından Fuzûli ile Şükûfe Nihal Üzerine Bir İnceleme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (1), 59-73.
• Süreya C. (1967). Orhan Veli’nin Yanlışı. Papirüs (Orhan Veli Özel Sayısı), (8), 42-44.
• Tanpınar A. H. (1977). Edebiyat Üzerine Makaleler. Dergâh Yayınları.
• Tecer, A.K. (1930). Eski ve Yeni Edebiyat. Görüş Mecmuası (2), 96-107.
• Tonga, N. (2007). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Divan Şiiri Tartışmaları ve Gelenekten Faydalanma. Turkish Studies 2 (4), 72-82 .
• Uyar, T. (2011). Orhan Veli Kanık. Semih Gümüş (ed.), Orhan Veli Kanık (ss.423-429). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Uzunkaya, U. (2011). Orhan Veli’nin Kitabe-i Seng-i Mezar’larında Metinlerarası İlişkiler, Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi 1 (2), 31-34.
• Yetik, H.K. (2011). Orhan Veli’nin Yarattığı İmgesel Kırılma. Semih Gümüş (ed.), Orhan Veli Kanık (ss.193-211). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Yıldız, A. (2010). Abdulbaki Gölpınarlı’dan Hilmi Yavuz’a “Divan Edebiyatı Beyanındadır”. Türk Bilig, (20), 325-336.